Jahon qadriyatlari tadqiqoti

Jahon qadriyatlari tadqiqoti (inglizcha: World Values Survey, WVS) - bu qadriyatlar va ularning ijtimoiy, madaniy hayotga ta'sirini o'rganadigan butun dunyo bo'ylab sotsiologlarni birlashtirgan tadqiqot loyihasi. WVS allaqachon 97 mamlakatda sotsiologik so'rovlar o'tkazgan bo'lib, jami aholining 90% ni qamrab olgan. 1981-yildan 2020-yilgacha jamoatchilik fikrini o'rganish bo'yicha jami 7 tur o'tkazildi. Tadqiqot sotsiolog Ronald Inglehart bilan boshlangan. Qiymat jadvali Inglehart grafigi sifatida tanilgan.

Bu tadqiqotlar odamlarning dunyoqarashidagi o'zgarishlarni, ular hayotdan nimani xohlashlarini ko'rsatadi. Sotsiologlar din, gender munosabatlari, mehnat motivatsiyasi, demokratiya, davlat boshqaruvi, ijtimoiy kapital, siyosiy ishtirok, bag'rikenglik, atrof-muhitni muhofaza qilish va yaxshilik tuyg'ulari bilan bog'liq qadriyatlardagi o'zgarishlarni tadqiq qiladigan standartlashtirilgan anketalar yordamida hayotning barcha qatlamlaridagi odamlarni so'roq qiladilar. Sotsiologlar jamiyati ushbu qadriyatlardagi o'zgarishlarning mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishiga, fuqarolarning hayot sifatiga va demokratiyaga ta'sirini tahlil qilishadi. Tadqiqotlar mualliflarining fikricha, mamlakat aholisi hayotiga e'tibor uning iqtisodiy rivojlanishida, demokratik institutlarning paydo bo‘lishi va faoliyat yuritishida , gender tengligining keng tarqalishida asosiy rol o‘ynaydi, shuningdek, boshqaruv samaradorligiga ta’sir ko‘rsatadi.

Tadqiqotlar turli xil rejimlarga ega (avtoritardan demokratikgacha), iqtisodiy rivojlanishning turli bosqichlarida (ham kambag'al, ham juda boy) va turli xil madaniy shakllarni ifodalovchi mamlakatlarda olib boriladi.

WVS - deyarli butun dunyodagi odamlarning dunyoqarashi, qadriyatlari bo'yicha to`plangan empirik ma'lumotlar manbai. Ushbu ma'lumotlarga asoslanib, sotsiologlar minglab nashrlarni tayyorladilar, ular o'z navbatida Time, Newsweek, The New York Times, The Economist, The World Development Report va Human Development Report kabi turli nashrlar materiallarida qo'llaniladi. BMT mutaxassislari tomonidan tayyorlanadi. Jahon qadriyatlari tadqiqoti ma'lumotlarini сайте WVS bepul olish mumkin; Ular butun dunyo sotsiologlari, shuningdek, jurnalistlar, siyosatchilar va jahon hamjamiyatida ro'y berayotgan o'zgarishlarga qiziqqan har bir kishi tomonidan o'rganiladi.

Loyiha tarixi

Jahon qadriyatlari tadqiqoti birinchi marta 1981-yilda o'tkazilgan Yevropa qadriyatlari so'rovidan kelib chiqadi. 1981-yilgi so'rov asosan rivojlangan mamlakatlarga qaratilgan edi, ammo bu so'rovga qiziqish shunchalik katta ediki, so'rovlar barcha qit'alardagi 20 dan ortiq mamlakatlarda o'tkazildi. .

Endi loyiha butun dunyo bo'ylab yuzlab ijtimoiy olimlarni birlashtiradi.

So'rovlarning birinchi to'lqini natijalari shuni ko'rsatdiki, avlodlar almashinuvi siyosat, iqtisodiy hayot, din, erkaklar va ayollarning roli, oilaviy va jinsiy me'yorlar bilan bog'liq asosiy qadriyatlarning o'zgarishiga olib keldi. Yosh avlodning qadriyatlari, ayniqsa, iqtisodiy o'sish sur'atlari jadal rivojlanayotgan mamlakatlarda keksalar orasida hukm surgan qadriyatlardan doimiy ravishda farq qilar edi.

Qiymatlar haqiqatan ham o'zgarganligini tekshirish va asosiy sabablarni tahlil qilish uchun 1990-1991-yillarda WVS so'rovlarining ikkinchi to'lqini o'tkazildi. Bu o'zgarishlar iqtisodiy va texnologik taraqqiyot bilan bog'liq bo'lganligi sababli, rivojlanish darajasi va daromadlari turlicha bo'lgan mamlakatlarni kiritish kerak edi.

So'rovlarning uchinchi to'lqini 1995-1997-yillarda o'tkaziladi. Bu safar u 55 mamlakatni qamrab oladi. Demokratiyaning madaniy sharoitlarini tahlil qilishga e'tibor kuchaytirildi.

So'rovlarning to'rtinchi to'lqini 1999-2001-yillarda 65 mamlakatda o'tkazildi. Avvalgi so‘rovlarda yetarlicha o‘rganilmagan Afrika va islomiy jamiyatlarni keng ko`lamda qamrab olish asosiy maqsad edi.

Beshinchi to'lqin 2005-2007-yillarda, oltinchisi esa 2011-2012-yillarda amalga oshirildi. Loyihaning Yevropada paydo bo`lganligi tufayli, WVSning dastlabki to'lqinlari Afrika va Janubi-Sharqiy Osiyoda kam, asosan, evrosentrik bo`lgan. Kengaytirish uchun WVS o'z tuzilishini markazlashtirilmagan qilib o'zgartirdi. O'z jamiyati bo'yicha so'rov ma'lumotlarini taqdim etish evaziga har bir guruh barcha ishtirokchi jamiyatlarning ma'lumotlariga to'g'ridan-to'g'ri kirish huquqiga ega bo'lib, ularga ijtimoiy o'zgarishlarni kengroq nuqtai nazardan tahlil qilish imkonini beradi.

WVS tarmog'i 20 tilda 1000 dan ortiq asosiy va bir necha ming qo'shimcha nashrlarni ishlab chiqargan.

WVS ma'lumotlar bazalari bepul kirish imkoniyati bilan Internetda mavjud.

Jahon qadriyatlari tadqiqotining rasmiy arxivi Ispaniyaning Madrid shahridagi xususiy konsalting tashkiloti "ASEP/JDS"da joylashgan.

Amaliy foydalanish

WVS ma'lumotlaridan 100 000 dan ortiq olimlar, jurnalistlar, siyosatchilar va boshqalar foydalanadi. Ma'lumotlar WVS veb-saytida mavjud bo'lib, unda operatsion tahlil uchun mo'ljallangan sharoitlar mavjud .

Va shuningdek...

• Hayot sifati
• Qadriyatlar tizimi
• Hofstede madaniy o'lchovlarining tipologiyasi

Adabiyotlar

• {{{заглавие}}}.
• Модернизация, культурные изменения и демократия. Последовательность человеческого развития, Библиотека Фонда «Либеральная миссия». {{[[Andoza:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}: Новое издательство, 2011. ISBN 978-5-98379-144-2. 
• Е. Г. Ясин. Модернизация экономики и система ценностей. {{[[Andoza:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}: Оформление. ГУ ВШЭ, 2003. ISBN 5-7598-0235-6. 
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• Esmer, Y (2004), Inglehart, Ronald; Basanez, Miguel; Diez-Medrano, Jaime; Halman, Loek (muh.), Human Beliefs and Values: A cross-cultural sourcebook based on the 1999–2002 values surveys
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.

Havolalar

• „WVS database“. Официальный сайт. Qaraldi: 2021-yil 28-fevral.

^(ingl.)