Iisalmi

Iisalmi
Iisalmi
	Shahar
	; Bayroq ; Gerb
	63°33′24″N 27°11′18″E / 63.55667°N 27.18833°E G OKoordinatalari: 63°33′24″N 27°11′18″E / 63.55667°N 27.18833°E G O
Mamlakat	[[ Finland]]
Mintaqa	[[Northern Savonia]]
Asos solingan	1627 yil
	[[File:\|290px\|Iisalmi xaritada]] Iisalmi

Iisalmi (Finnish: [ˈiːsɑlmi] ; shvedcha: Idensalmi) Finlandiyaning Shimoliy Savoniya mintaqasida joylashgan shaharcha va munisipalitetdir . U 87 kilometr (54 mi) Kuopio shimolida va Kajaani janubida joylashgan. Munitsipalitet 20,766 aholiga ega (28-Fevral 2023), bu uni Shimoliy Savoniyadagi aholi soni boʻyicha beshta shahar ichida ikkinchi oʻrinda turadi, faqat Kuopio kattaroqdir. Maydoni 872.20 kvadrat kilometr (336.76 kv.mil), shundan 109.22 kvadrat kilometri (42.17 kv.mil) suvdir. Aholi zichligi — har kvadrat kilometrga 27.22 ta kishini tashkil qiladi. Munitsipalitet bir tilda muloqot qiladi. Bu fin tilidir.

2010-yillarda lisalmi eksport sanoati shahri, ^[1]^[2] hamda mintaqadagi muhim tadqiqot shahri sifatida tanilgan^[3].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Iisalmi oʻz ildizlarini 1627-yilga borib taqaladi, oʻshanda mahalliy cherkov atrofida Iisalmi cherkovi tashkil topgan^[4]. Shaharning eski yogʻoch cherkovi Gustav Adolf cherkovi 1780-yilda muqaddas qilingan ^[5].

XVIII-asrda Finlandiya Shvetsiya nazorati ostida boʻlganida, Shvetsiya Rossiya imperiyasi bilan tez-tez urush olib bordi va Iisalmidagi Koljonvirta hududi Shvetsiyaning eng katta gʻalabalaridan biri boʻlgan jang maydoni edi. Biroq, Shvetsiya Rossiya bilan oxirgi urushida magʻlub boʻldi va 1809-yilda Finlandiyani Rossiya imperiyasiga topshirishga majbur boʻldi.

Iisalmi 1891-yil 20-oktyabrda shahar maqomini oldi ^[4].

Geografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Iisalmi mintaqasida 111 ta koʻl bor, ulardan eng kattalari Onkivesi, Haapajärvi, Porovesi va Nerkoo koʻli^[6].

Iqtisodiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Olvi, Finlandiyadagi soʻnggi yirik mustaqil pivo restarani, Olvi zavodi va bosh qarorgohi Iisalmi shahrida joylashgan. (Boshqa yirik Finlandiya pivo zavodlari trans milliy kompaniyalar tomonidan sotib olingan).

Butun dunyo boʻylab ovoz yozish studiyalarida ishlatiladigan faol monitorlar va dinamiklar ishlab chiqaruvchi Genelec kompaniyasining zavodi va bosh qarorgohi Iisalmi shahrida joylashgan.

Normet komponiyasi muhandislar va yer osti togʻ jinslarini qazib olish va tunnel qazish uchun mexanizatsiyalashgan uskunalar ishlab chiqaruvchisi, shuningdek, Iisalmi shahrida oʻz zavodi va bosh qarorgohiga ega. Bosh qarorgohi Espoo shahrida joylashgan^[7].

Profile Vehicles tez yordam va politsiya mashinalarini ishlab chiqaradi.

Iisalmi VR tarmogʻida oʻz temir yoʻl stantsiyasiga ega. Iisalmi va Oulu oʻrtasidagi liniya 2006-yil dekabr oyida poyezdlarning dizel tashish oʻrniga elektrlashtirildi.

Madaniyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Voqealar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Iisalmi, nisbatan kichik shahar boʻlsa ham, kichik va biroz kattaroq miqyosda koʻplab madaniy tadbirlarga ega. Koʻpchilikning esda qolarli voqealaridan biri bu „Rompepäivät“ boʻlib, tarjimada „eski axlat va boshqa narsalar kunlari“ deb tarjima qilinadi. Odamlar har xil eski narsalarni, kichik tikuv ignalaridan tortib eski traktorlargacha, hamma koʻrishi va koʻplab mayda narsalarni sotish uchun yigʻiladi. Boshqalar koʻrishi uchun bir nechta eski taʼmirlangan avtomobillar, yuk mashinalari, mototsikl va traktorlar, ularning baʼzilari Finlandiyada ishlab chiqarilgan. Bu yerda odamlar „qadimgi yaxshi vaqtlar“ haqida gapirishadi yoki „qadimiy artefaktlar“ haqida hayratda qolishadi. Baʼzida yaxshi taʼmirlangan baʼzi mashinalar sotib olishni istagan har bir kishiga sotiladi — albatta, agar ular sotib olishga qodir boʻlsa.

„Oluset“ har yili iyul oyida oʻtkaziladigan musiqa festivalidir. Asosiy homiy — mahalliy Olvi pivo zavodi. „Oluset“ taxminan „bir nechta pivo“ deb tarjima qilinadi. Bundan tashqari, kichikroq festival, „Limuzet“ (Kichik alkogolsiz ichimliklar festivali) ham Olvi tomonidan tashkil etiladi. „Limuzet“ asosan bolalar va yoshlarga bagʻishlangan boʻlib, hududda alkogolli ichimliklar sotilmaydi^[8].

Ovqat[tahrir | manbasini tahrirlash]

1980-yillarda Savoniyaning har bir munitsipaliteti oʻz cherkov taomlari uchun ovoz berdi. Iisalmining anʼanaviy taomi sifatida bugʻdoy va arpadan tayyorlangan yupqa krep yoki krep Muurinpohjalettu tanlangan^[9].

Ginnesning rekordlar kitobiga koʻra, dunyodagi eng kichik restoran Kuappi Iisalmi shahrida joylashgan^[10]^[11].

Musiqa[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirda Iisalmiga asoslangan eng mashhur guruh bu Halavatun Papat hazil-rok orkestridir. Ismning qoʻpol tarjimasi „Laʼnati bobolar“.

XX-asr bastakori Joonas Kokkonen, qoʻshiqchi va qoʻshiq yozuvchisi Jaakko Teppo, jazz pianinochisi va bastakor Jarmo Savolainen ham shu yerda tugʻilgan.

Sport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Iisalmi oʻzining futbol klubi PK-37 va xokkey klubi IPK (Iisalmen Peli-Karhut) bilan mashhur. Boshqa taniqli sport klublari — FBI (floorbol klubi), Iisalmen palloveikot, Klubi-36, Iina, Iisalmen Visa va Koljonvirran ratsastajat (otliqlar klubi).

Iisalmida sport oʻynash uchun juda koʻp yaxshi joylar mavjud. Paloisvuori changʻi markazi yaqinida juda yaxshi frizbi golf oʻyini bor. Iisalmida koʻplab yaxshi plyajlar mavjud, masalan, Perttu plyaji va shahar plyaji. Koʻpgina plyajlar plyaj voleyboli uchun ham imkoniyat yaratadi. Qish mavsumida Iisalmi yaxshi changʻi yoʻllari va konkida uchish maydonchalarini taklif qiladi; qishki sport muxlislari Paloisvuori changʻi markazida changʻi va snoubordda uchishlari mumkin. Bundan tashqari, Iisalmi sport zalida mashq qilish, suzish, bouling va minigolf uchun yaxshi imkoniyatlarga ega.