Ari Babaxonov

Ari Babaxonov
Tavalludi	1934-yil Buxoro
Fuqaroligi	Oʻzbekiston
Kasbi	musiqachi

Ari Babaxonov (1934-yil, Buxoro viloyati) — oʻzbek sozandachisi, uzun boʻyinli tanbur, qashgʻariy rubob va dutor ijrochisi.

Biografiyasi

Boboxonov Buxoroda yahudiy oilasida tavallud topgan boʻlib, u anʼanaviy musiqachilar sulolasining buyuk sulolasi boʻlgan. Unga Buxoroning soʻnggi amiri, Olimxonning afsonaviy saroy vokalisti, bobosi Levi Boboxon (1873 – 1926) asos solgan. Levi Boboxonning oʻgʻli Moshe Boboxonov (1910 – 1983) ham tanbur va doirada oʻziga joʻr boʻlgan taniqli vokalchi boʻlgan.

Bobosi va otasidan farqli oʻlaroq, Ari Babaxonov sof cholgʻuchi boʻlib qoldi. Toshkent konservatoriyasida Yevropa oʻquv dasturi boʻyicha musiqa yoʻnalishi boʻyicha tahsil olib, 1959-yilda davlat imtihonini topshirgan.

Sovet madaniyati siyosati tufayli anʼanaviy asboblardan foydalanishga ruxsat berilgan, lekin asosan Evropa repertuarida. Monofonik oʻzbek musiqasi va Yevropa polifoniyasi oʻrtasidagi tafovut tufayli bu cheklovlar sunʼiy madaniy gibridga olib keldi.

Toshkentdagi ijodiy muvaffaqiyatlariga qaramay, Ari Boboxonov Buxoroga qaytib keldi va u yerda 40 yil davomida musiqa kollejida dars berdi. Otasi va Maarufjon Toshpoʻlov, Najmiddin Nasriddinov va Aminjon Ismatov kabi sozandalar yordamida u asta-sekin Buxoroning anʼanaviy musiqasi — Shashmaqomga qaytdi. U bu sanʼatni rivojlantirishni oʻzining hayotiy vazifasi qilib qoʻygan va fors sheʼriyatining juda koʻp nota va matnlarini, shuningdek, oʻzbek va tojik xalqining mashhur sheʼrlarini yozib, uni saqlab qolishda oʻziga xos hissa qoʻshgan. Shu tariqa u ilgari Shashmaqom repertuariga mansub boʻlgan bir qancha yoʻqolgan asarlarini qayta tikladi. Bu asos uni anʼanaviy uslubda cholgʻu asarlar va qoʻshiqlar yaratishga ilhomlantirdi, ularning bir qanchalari Oʻzbekistonda juda mashhur boʻldi.

1991-yilda Buxoro filarmoniyasi qoshida "Shashmaqom" ansambliga asos solib, bir necha yil ichida dastlab 10 aʼzodan 19 aʼzoga yetdi. Oradan koʻp oʻtmay, Ari Boboxonov badiiy rahbarligidagi guruh oʻzbek radio va televideniesi uchun chiqish qilib, anʼanaviy musiqa sahnasida oʻzini namoyon qildi. 1998-yilda New Samarkand Records nashriyotida "Ari Babaxonov va ansambli — Shashmaqam: Buxoro anʼanasi" diski nashr etildi.

Chunki Markaziy Osiyodagi buxor yahudiylari jamoasi Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, migratsiya tufayli deyarli tarqab ketgan Ari Boboxonovning oilasi kelajakka yangi istiqbollar izlab, Germaniyaga koʻchib oʻtgan va u 2002-yildan buyon musiqashunos doktor Anjelika Yung bilan hamkorlikda „Shashmaqom“ loyihasi ustida ishlagan.