Safro ayigʻi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Bile bear“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

4-Dekabr 2022, 07:04 dagi koʻrinishi

"Ezilgan qafasdagi" o't ayig'i

Ba'zan akkumulyatorli ayiqlar deb ataladigan safro ayiqlari o'z safrolarini yig'ish uchun asirlikda saqlanadi, bu jigar tomonidan ishlab chiqarilgan va o't pufagida saqlanadigan ovqat hazm qilish suyuqligi, ba'zi an'anaviy Osiyo tibbiyoti amaliyotchilari tomonidan qo'llaniladi[1] [2][3]. Xitoy, Janubiy Koreya, Laos, Vetnam va Myanmada safro uchun 12 000 ta ayiq yetishtiriladi[4] [5] [6] [7] [8] [9]. Safroga talab o'sha mamlakatlarda, shuningdek, Malayziya[10] va Yaponiya kabi boshqa mamlakatlarda ham topilgan[11].

Safro uchun eng ko'p yetishtiriladigan ayiq turlari Osiyo qora ayig'idir (Ursus thibetanus), quyosh ayig'i ( Helarctos malayanus ), jigarrang ayiq ( Ursus arctos ) va boshqa barcha turlardan ham foydalaniladi (yagona gigant bundan mustasno). UDCA ishlab chiqarmaydigan panda ) [12]. Osiyo qora ayig'i ham, quyosh ayig'i ham Xalqaro tabiatni muhofaza qilish ittifoqi tomonidan e'lon qilingan Xavotir ostidagi hayvonlarning Qizil ro'yxatida zaiflar ro'yxatiga kiritilgan[13] [14]. Ular ilgari safro uchun ovlangan, ammo 1980-yillarda ov qilish taqiqlanganidan beri zavod dehqonchiligi odatiy holga aylangan[15].

Safroni bir nechta usullar yordamida yig'ib olish mumkin, ularning barchasi ma'lum darajada jarrohlik amaliyotini talab qiladi va doimiy oqma yoki kiritilgan kateter qoldirishi mumkin. Ayiqlarning katta qismi malakasiz jarrohlik stressi yoki yuzaga kelishi mumkin bo'lgan infektsiyalar tufayli nobud bo'ladi.

Qishloq xo'jaligi o't ayiqlari doimiy ravishda kichik kataklarda joylashgan bo'lib, ular ko'pincha turish yoki tik o'tirishga yoki burilishlariga to'sqinlik qiladi. Bu juda cheklangan qafas tizimlari va malakali parvarishning past darajasi jismoniy shikastlanishlar, og'riqlar, kuchli ruhiy stress va mushaklar atrofiyasi kabi keng ko'lamli farovonlik tashvishlariga olib kelishi mumkin. Ba'zi ayiqlar bola sifatida ushlanadi va bunday sharoitda 30 yilgacha saqlanishi mumkin[16].

Ayiq mahsulotlari savdosining qiymati 2 milliard dollarga baholanmoqda[17] [18]. Safro uchun ayiqlarni zavod dehqonchilik qilish amaliyoti, jumladan, xitoylik shifokorlar tomonidan keskin qoralangan[19].

 

Safro yig'ish uchun yetishtiriladigan ayiq turlari
Osiyolik qora ayiq
Quyosh ayig'i
Qo'ng'ir ayiq

Tarixi

Safroni saqlaydigan ayiq safro va o't pufagi an'anaviy xitoy tibbiyotining (TCM) tarkibiy qismidir. Uning birinchi qayd etilgan ishlatilishi Tang Ban Cao [zh] topilgan (Yangi qayta ko'rib chiqilgan Materia Medica, Tang sulolasi, 659 yil)[20]. Ayiq safro va o't pufagi tarkibidagi farmakologik faol moddasi ursodeoksixol kislotasi (UDCA); ayiqlar muhim miqdorda UDCA ishlab chiqaradigan yagona sutemizuvchilardir[3].

Dastlab, o'ldirilgan yovvoyi ayiqlardan safro yig'ilgan va o't va uning tarkibi tanadan kesilgan. 1980-yillarning boshida Shimoliy Koreyada tirik ayiqlardan safro olish usullari ishlab chiqildi va safro ayiqlarini etishtirish boshlandi. Bu Xitoy va boshqa mintaqalarga tez tarqaldi[6]. Safro ayiqlari fermalari yovvoyi ayiqlarni ovlashni kamaytirishga kirishdilar, agar ayiq fermalari mahsuldor hayvonlarning o'zini o'zi ta'minlaydigan populyatsiyasini ko'paytirsa, brakonerlarning yovvoyi tabiatda ayiqlarni qo'lga olish yoki o'ldirishga unchalik motivatsiyasi bo'lmaydi degan umidda[4] [21].

Safro va o't pufagiga bo'lgan talab butun dunyo bo'ylab Osiyo jamoalarida, shu jumladan Yevropa Ittifoqi va AQShda mavjud[3]. Bu talab AQShda aynan shu maqsadda ayiqlarni ovlashga olib keldi.

Safro chiqarish usullari

Safro chiqarish uchun bir necha usullardan foydalanish mumkin. Bularning barchasi jarrohlik amaliyotini talab qiladi va quyidagilarni o'z ichiga oladi[22]:

  • Teri orqali o‘t yo‘llarining takroriy drenajlanishi o‘t pufagining joylashgan joyini aniqlash uchun ultratovushli tasvirdan foydalanadi, so‘ngra ponksiyon qilinadi va safro chiqariladi.
  • Doimiy implantatsiya qorin bo'shlig'i orqali o't pufagiga kiritilgan naychadan foydalanadi. Amerika Qo'shma Shtatlarining Insonparvarlik Jamiyati (HSUS) ma'lumotlariga ko'ra, o't odatda kuniga ikki marta implantatsiya qilingan naychalar orqali chiqariladi va har bir ekstraktsiya paytida 10-20 ml safro hosil qiladi. [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2014)">iqtibos kerak</span> ]
  • Kateterizatsiya po'lat yoki perspeks kateterni ayiqning qorin bo'shlig'i orqali o't pufagiga surishni o'z ichiga oladi.
  • To'liq ko'ylagi usuli o'tni olish uchun doimiy kateter naychasidan foydalanadi, so'ngra ayiq kiygan metall qutiga o'rnatilgan plastik to'rva ichiga yig'iladi.
  • Erkin tomchilatib yuborish usuli ayiqning qornida va o't pufagida doimiy teshik yoki oqma hosil qilishni o'z ichiga oladi, undan safro erkin chiqib ketadi. Yara infektsiyaga moyil bo'lib, safro qorin bo'shlig'iga qaytib, o'lim darajasi yuqori bo'lishi mumkin. Ba'zida teshik perspex kateteri bilan ochiq saqlanadi, bu esa HSUS qattiq og'riqni keltirib chiqaradi.  AAF vet hisobotida aytilishicha, erkin tomchilab oqadigan oqmalarni yaratish bo'yicha operatsiyalar ayiqlarga katta azob-uqubatlarga sabab bo'lgan, chunki ular tegishli antibiotiklarsiz yoki og'riqni davolashsiz amalga oshirilgan va oqmalar tez-tez tuzalib ketgani uchun ayiqlar bu jarayonga qayta-qayta duchor bo'lgan[23].
  • Ba'zida butun o't pufagini olib tashlash qo'llaniladi. Bu usul yovvoyi ayiqlar safro uchun o'ldirilganda qo'llaniladi.

Hisob-kitoblarga ko'ra, ayiqlarning 50-60 foizi jarrohlik yoki noto'g'ri operatsiyadan keyingi parvarish natijasida kelib chiqqan asoratlardan o'lishadi[21] [24].

Uy-joy va chorvachilik

Ayiqlar odatda ekstraksiya qafaslarida saqlanadi.

Bolalar ba'zan yovvoyi tabiatda qo'lga olinadi va fermer xo'jaliklarida asirga olingan sonlarni to'ldirish uchun ishlatiladi. 2008-yilda ayiq fermalari yovvoyi ayiq bolasi uchun 280-400 AQSh dollari ekvivalentida to'layotgani xabar qilingan edi[21].

Safro chiqarilishi uch yoshdan boshlanadi va kamida besh yildan o'n yilgacha davom etadi. Ba'zi ayiqlar 20 yil yoki undan ko'proq vaqt davomida safro chiqarish uchun qafaslarda saqlanishi mumkin[21]. Ayiq 2,2 kg safro ishlab chiqarishi mumkin 5 yillik muddati davomida ishlab chiqarishi mumkin.

Ayiqlar o't ishlab chiqarishning samarali yillaridan (taxminan 10 yoshda) uzoq umr ko'rganlarida, ular ko'pincha go'sht, mo'yna, panjalar va o't pufagi kabi boshqa tana qismlari uchun so'yilgan va yig'ib olinadi; ayiq panjalari nozik taom sifatida qabul qilinadi[22] .

..Safro chiqarish jarayonini osonlashtirish uchun etuk ayiqlar odatda taxminan 130 x 70 x 60, 60 sm o'lchamdagi kichik kataklarda saqlanadi[24]. Bu qafaslar shunchalik kichikki, ular ayiqlarning tik o'tirishi, turishi yoki burilishlariga to'sqinlik qiladi. Ba'zi ayiqlar ayiqni ushlab turish uchun yon tomonlarini ichkariga o'tkazish mumkin bo'lgan qafaslarda saqlanadi. HSUS ma'lumotlariga ko'ra, ba'zi ayiqlar sog'ish uchun ezilgan qafasga ko'chiriladi, ammo qolgan vaqt turish va aylanish uchun etarlicha katta qafasda yashaydi. 

Safro ayiqlari ko'pincha o'zlarining axloqiy va farovonlik muammolariga ega bo'lgan boshqa protseduralarga duchor bo'lishadi. Bu ayiqlarning o'zini o'zi shikastlamasligi yoki fermer xo'jaligi ishchilariga zarar yetkazmasligi uchun har bir oldingi raqamning uchinchi falanksini kesib tashlashni o'z ichiga oladi. Xuddi shu sabablarga ko'ra ular orqa tishlarini olib tashlashlari mumkin. Ushbu muolajalar ko'pincha malakasiz fermer xo'jaligi xodimlari tomonidan amalga oshiriladi va keyinchalik ayiqlar doimiy og'riqni boshdan kechirishi mumkin[24].

Patologiya hisobotlari shuni ko'rsatdiki, kasal ayiqlarning safrolari ko'pincha qon, yiring, najas, siydik, bakteriyalar va saraton hujayralari bilan ifloslangan[25].

Farovonlik tashvishlari

Safro ayiqlarining farovonligi haqidagi xalqaro tashvish 1993-yilda boshlangan[24]. Ko'pgina o't ayiqlari fermalarida veterinariya nazorati juda kam yoki umuman yo'q va chorvachilik ko'pincha malakali bo'lmagan xizmatchilar tomonidan amalga oshiriladi. Kichik qafas o'lchamlari, ularning oralig'i va ichki tuzilmalarning etishmasligi ta'siri bilan birgalikda, farovonlikning bir nechta ko'rsatkichlari mavjud[26].

Fiziologik ko'rsatkichlar

Yuqori kortikosteroid kontsentratsiyasi fiziologik stressning keng tarqalgan ko'rsatkichidir. Safro fermasidan ayiqlarni qutqarish markaziga ko'chirilgan Osiyo qora ayiqlarining sochlaridagi kortikosteroid kontsentratsiyasi 163 kun ichida 12 dan 88% gacha kamaydi[27]. Stress va potentsial kamaygan farovonlikning boshqa fiziologik ko'rsatkichlari orasida o'sishning kechikishi va oshqozon yarasi mavjud[27].

2000-yilda o'tkazilgan so'rov shuni ko'rsatdiki, o't ayiqlari yaralar, teri kasalliklari, ektoparazitlar, soch to'kilishi, suyak deformatsiyasi, jarohatlar, shishgan oyoq-qo'llar, tish va nafas olish muammolari, diareya va chandiqlardan aziyat chekishadi[26].

Fermer xo'jaligidan olib tashlangan 165 ta ayiqni o'rganish shuni ko'rsatdiki, (181 ta erkin ayiqdan) 163 tasi (90%) xoletsistit, 109 tasi (66%) o't pufagi poliplari, 56 tasi (34%) qorin churrasi, 46 tasi (28 tasi) %) ichki xo'ppoz, 36 (22%) o't pufagida tosh va 7 (4%) peritonit bilan kasallangan. Ko'pgina ayiqlar ushbu shartlarning kombinatsiyasiga ega edi[28].

Xulq-atvor ko'rsatkichlari

Akademik manbalar o't ayiqlari stereotiplar, letargiya, tashvish va o'z-o'zini buzish kabi g'ayritabiiy xatti-harakatlarga ega ekanligini xabar qildi[26] [27] .

Xitoy ommaviy axborot vositalarida ona ayiq qafasdan qochib, o'z bolasini bo'g'ib o'ldirgani, so'ngra qasddan devorga borib o'zini o'ldirgani haqida xabar tarqatdi. [29] Hayvonlar Osiyo bu voqeani virusga aylanganidan keyin tekshirishga harakat qildi va bu sodir bo'lmagan degan xulosaga keldi[30].

Uzoq umr ko'rishi va o'limi

Qishloq xo'jaligi o't ayiqlari o'rtacha besh yilgacha, sog'lom tutqun ayiqlar esa 35 yoshgacha, yovvoyi ayiqlar esa 25-30 yilgacha yashaydi. 

Qonunchilik

Xitoy

1994-yilda Xitoy hukumati hech qanday yangi ayiq fermalariga litsenziya berilmasligini e'lon qildi[31] va 1996-yilda ayiq tanasiga begona narsalarni kiritish taqiqlanganligi haqida maxsus xabarnoma chiqardi. 3 yoshdan kichik va 100kg dan yengil ayiqlar yo'q safro chiqarish uchun ishlatilishi kerak edi va ayiqlarni faqat safro chiqarish vaqtida qafaslarga joylashtirish mumkin edi. Rasmiylar o't pufagi va qorin devori o'rtasida o't pufagidagi kesmani ochish orqali sun'iy oqma yaratishni talab qiladigan erkin tomchilatib yuborish usulini qo'llashni talab qildi[21] [24].

2006-yilda Xitoy Davlat Kengashining Axborot byurosi "Qora ayiqlarni ko'paytirish bo'yicha texnik kodeks" ni amalga oshirayotganini aytdi, bu "o't chiqarish uchun gigienik, og'riqsiz amaliyotni talab qiladi va parvarish qilish, jismoniy mashqlar qilish va parvarish qilish texnikasi va shartlari bo'yicha qat'iy qoidalarni belgilaydi"[32]. Biroq, Hayvonlar Osiyo Jamg'armasi (AAF) tomonidan e'lon qilingan 2007-yilda veterinariya hisobotida aytilishicha, Texnik Kodeks qo'llanilmayapti va ko'plab ayiqlar hali ham butun hayotini oziq-ovqat yoki suvga erkin kirish imkoni bo'lmagan kichik ekstraksiya qafaslarida o'tkazmoqda. Hisobotda, shuningdek, Texnik Kodeksda ilgari surilgan erkin tomizish texnikasi antisanitariya ekanligini ta'kidladi, chunki oqma ochiq darvoza bo'lib, u orqali bakteriyalar qorin bo'shlig'iga kirib boradi. Hisobotda, shuningdek, erkin oqadigan oqmalarni yaratish bo'yicha operatsiyalar ayiqlarga katta azob-uqubatlar keltirishi, chunki ular tegishli antibiotiklarsiz yoki og'riqni davolashsiz amalga oshirilganligi va oqmalar tez-tez tuzalib ketganligi sababli ayiqlar bu jarayonga qayta-qayta duchor bo'lganligi aytilgan. Erkin tomizish usuli hali ham yara bitganida va veterinariya tekshiruvi ostida ayiqlarni metall tayoq bilan surtishni talab qiladi, ba'zi oqma oqmalari bo'lgan ayiqlarning o't pufagiga doimiy ravishda tikilgan perspeks kateterlari borligi aniqlangan. Kesilgan joydagi infektsiya va og'riqdan kelib chiqqan azob-uqubatlardan tashqari, fistulatsiya qilingan ayiqlarning 28 foizi qorin bo'shlig'ida churralarni boshdan kechirishadi va uchdan bir qismidan ko'prog'i o't chiqarish jarayoni bilan bog'liq deb hisoblangan jigar saratoniga chalinadi.

Janubiy Koreya

Janubiy Koreyada ayiq yetishtirish 1992-yilda noqonuniy deb e'lon qilingan. Biroq, 2008-yilda 1300 dan ortiq ayiqlar 108 ta fermada bo'lganligi haqida xabar berilgan edi, u erda fermerlar qonuniy dehqonchilik qayta tiklanishiga umid qilishgan[21]. -Missing required parameter 1=month!, 2008-yil(2008-Missing required parameter 1=month!-00) holatiga koʻra , Janubiy Koreyada o'n yoshdan oshgan yovvoyi ayiqlar hali ham qonuniy ravishda o't pufagi uchun o'ldirilishi mumkin edi[21].

Vetnam

Vetnam hukumati 2005-yilda ayiq safrosini olishni noqonuniy qildi[33] va ayiq yetishtirishni bosqichma-bosqich tugatish majburiyatini oldi. 2008 yilda Vetnamdagi fermalarda hali ham 3410 ta ayiq bor edi[21].

Muqobil manbalar

Qishloq ayiqlaridan safro olishning ikkita muqobil manbalari, ya'ni yovvoyi ayiqlar va sintetik manbalar mavjud.

Yovvoyi ayiqlar

Qishloq ayiqlarining safrolari yovvoyi ayiqlarning o't va o'tlaridan pastroq hisoblanadi[26] [34].

Tabiatni muhofaza qilish uchun oqibatlari

Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, Xitoyda 7600 bosh ayiq yetishtiriladi. Xitoy rasmiylariga ko'ra, shuncha ko'p safro ishlab chiqarish uchun har yili 10 000 ta yovvoyi ayiqni o'ldirish kerak bo'ladi[35]. Hukumat amaldorlari dehqonchilikni brakonerlikdan yovvoyi ayiqlarning yo'qolishiga oqilona javob deb bilishadi va hayvonlarning farovonligi bilan bog'liq muammolarga befarq emaslar. Biroq, hukumatning 500 ta ayiqni qutqarishga ruxsat berish haqidagi kelishuvi bu pozitsiyaning yumshatilganini ko'rsatishi mumkin[36].

Earthtrust 1994-yilda Janubiy Koreya va Tayvandan ayiq qismlariga bo'lgan talab butun dunyo bo'ylab populyatsiyalar uchun eng katta tahdidlardan biri ekanligini ma'lum qildi[37]. Ba'zi Janubiy Koreya sayyohlik kompaniyalari va Janubiy Koreyalik ayiq dehqonlari o'rtasidagi hamkorlik tufayli mamlakatdan "ayiq o't turizmi" Xitoy va Vetnamdagi dehqonchilik sanoatini faollashtirishga yordam berdi[38].

Butunjahon hayvonlarni himoya qilish tashkiloti 2002-yilda Yaponiyaning ayiq o'tiga bo'lgan talabi kamida 200 kg darajada qolganini ma'lum qildi. Bu nazariy jihatdan qondirish uchun o'ldirilgan 10 000 ayiqni talab qiladi. Mamlakatda ayiq mahsulotlari bo'yicha qonunchilik va ularning bajarilishini ta'minlash ham etishmayapti[39].

2015-yil hisobotida aytilishicha, an'anaviy tibbiyot uchun ayiq safro va o't pufagining noqonuniy savdosi Malayziya bo'ylab ochiq va keng tarqalgan va yovvoyi ayiqlar uchun jiddiy xavf tug'dirishi mumkin. Malayziya bo'ylab 365 ta an'anaviy tibbiyot do'konlarida o'tkazilgan so'rovda 175 tasi (48%) ayiq o't pufagi va tarkibida ayiq safrosi bo'lgan dorivor mahsulotlarni sotayotganini da'vo qilgan[40].

Safro ayiqlari fermalarining ba'zi tarafdorlari: "Yovvoyi dehqonchilik, birinchi qarashda, intuitiv ravishda qoniqarli echimni taklif qiladi: qonuniy savdo, qoida tariqasida, yig'ib olinishi shart bo'lmagan yovvoyi hayvonlarga bo'lgan talabni qondirish uchun dehqon hayvonlari tomonidan yaratilishi mumkin"[41].

Shunga qaramay, o't fermalarini ta'minlash uchun ayiqlarni yovvoyi tabiatda ovlash davom etmoqda. 2000-yilda o'tkazilgan so'rov shuni ko'rsatdiki, tadqiqotda qatnashgan deyarli barcha fermer xo'jaliklari o'zlarining asirlikdagi safro ayiqlarini yovvoyi tutilgan ayiqlar bilan to'ldirishgan[26]. Bu asirlikda etishtirishdagi qiyinchiliklar tufayli zarur deb da'vo qilinadi[6]. Ayiq safro iste'molchilari yovvoyi ayiqlardan ishlab chiqarilgan safro uchun kuchli afzalliklarga ega; demak, fermer xo'jaliklaridan olingan o't yovvoyi ayiqlarning o'tini mukammal o'rnini bosa olmaydi[41] [34]. Laosda ayiq dehqonchiligi yovvoyi ayiqlarni brakonerlik qilishga undashi mumkin[42].

Yovvoyi tabiatning bir nechta turistik diqqatga sazovor joylarini ko'rib chiqish, safro ayiqlari fermalari hayvonlarning farovonligiga ham, ularni saqlashga ham salbiy ta'sir ko'rsatadi degan xulosaga keldi[43].

Qo'shma Shtatlarda brakonerlik

1980-yillarning oxirlarida amerikalik park qo'riqchilari faqat o't pufagi va panjalari yo'qolgan ayiq jasadlarini topishni boshladilar. Dastlab, vaqti-vaqti bilan ovchilar sabab bo'lgan deb hisoblangan, biroq tekshiruvlar yirik tijorat tashkilotlarining brakonerlik va kontrabanda bilan shug'ullangani haqidagi dalillarni aniqladi. 1999-yilda yakunlangan uch yillik operatsiya (Operation SOUP) davomida Virjiniya shtatida 52 kishi hibsga olindi va 300 ta o't pufagi musodara qilindi. Oregon shtatidagi yana bir tergov politsiyani o'n yil davomida yiliga 50 dan 100 tagacha ayiqni brakonerlik qilgan tashkilotga qarshi reket ayblovlarini qo'zg'atishga olib keldi[21] [44]. 2008-yilda Shimoliy Amerikada har yili 40 000 amerikalik qora ayiqlar o't pufagi va panjalari uchun noqonuniy ravishda ovlanadi, deb hisoblangan[21].

Sintetik manbalar

Ayiq safro tarkibidagi farmakologik faol moddasi ursodeoksixol kislotasi (UDCA). Buni sigir yoki cho'chqa safrosi yordamida yoki hatto hayvonlarning tarkibiy qismlaridan foydalanmasdan sintez qilish mumkin[45]. Umumiy dori nomi Ursodiol bo'lib, u endi Actigall, Urso, Ursofalk, Ursogal va Ursotan kabi tovar nomlari ostida keng ishlab chiqarilmoqda[45]. 2008-yilda 100 000 deb taxmin qilingan kg sintetik UDCA har yili Xitoy, Yaponiya va Janubiy Koreyada qo'llanilgan va jami jahon iste'moli bu ko'rsatkichdan ikki baravar ko'p bo'lishi mumkin. [46] Biroq, ko'plab an'anaviy shifokorlar hali ham tabiiy (lekin dehqonchilik) UDCAni yuqori mahsulot deb bilishadi[26].

Yaponiyada UDCA 1955-yildan beri go'sht sanoatining qo'shimcha mahsuloti sifatida sigir o'tlaridan sintez qilingan. Shuningdek, u AQShda Ciba-Geigy tomonidan ishlab chiqariladi.

2014-yilda Xitoyda iste'mol qilinadigan ayiq safrosining qariyb yarmini ta'minlaydigan Kaibao Pharmaceuticals parranda safrosidan olingan yana bir sintetik manbani ishlab chiqayotganini aytdi[4].

Statistika

Yovvoyi aholisi

Osiyo qora ayiqlarining dunyo aholisi 1980-yildan, 2010-yilgacha 30% dan 49% gacha kamaydi[47]. Ularning ishonchliligi noaniq bo'lsa-da, rus biologlari tomonidan 5-6 000 ta ayiqning diapazoni taxmin qilingan. Tasdiqlovchi usullar yoki ma'lumotlarsiz qo'pol zichlik hisoblari Hindiston va Pokistonda qilingan, natijada Hindistonda 7–9,000 va Pokistonda 1,000 tani tashkil etadi. Xitoydan olingan asossiz hisob-kitoblar 15 000 dan 46 000 gacha bo'lgan turli baholarni beradi, hukumat esa 28 000 ni tashkil qiladi. Ba'zi hisob-kitoblarga ko'ra, hozirgi (2015-yil) Osiyo aholisining umumiy soni 25 000 kishidan kam[4].

Dehqonchilik bilan shug'ullanuvchi aholi

Butunjahon hayvonlarni himoya qilish jamiyati 2011-yilda ma'lum qilishicha, hozirda Osiyo bo'ylab 12 000 dan ortiq ayiq noqonuniy va qonuniy ayiq fermalarida bo'lishi taxmin qilinmoqda[48].

Xitoy

Butunjahon hayvonlarni himoya qilish 1999 va 2000 yillarda tadqiqot o'tkazdi va Xitoydagi 247 ta ayiq o't fermasida 7002 ayiq borligini taxmin qildi, ammo Xitoy hukumati bu raqamlarni "sof spekulyatsiya" deb atagan.  Xitoyliklar ayiq fermalarini yovvoyi ayiqlar populyatsiyasiga bo'lgan talabni kamaytirish usuli deb hisoblashadi. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, Xitoyda 7600 bosh ayiq yetishtiriladi. Xitoy rasmiylariga ko'ra, shuncha ko'p safro ishlab chiqarish uchun har yili 10 000 ta yovvoyi ayiqni o'ldirish kerak bo'ladi. Hukumat dehqonchilikni brakonerlikdan yovvoyi ayiqlarning yo'qolishiga oqilona javob deb biladi. Biroq, hukumatning 500 ta ayiqni qutqarishga ruxsat berish haqidagi kelishuvi bu pozitsiyaning yumshatilganini ko'rsatishi mumkin. 

Xitoy butun Janubi-Sharqiy Osiyoda sotiladigan ayiq safro mahsulotlarining asosiy manbai ekanligi aniqlandi; ularning qismlari va hosilalari bilan bu xalqaro savdo yo'qolib ketish xavfi ostida turgan yovvoyi fauna va flora turlarining xalqaro savdosi to'g'risidagi konventsiya tomonidan qat'iyan man etiladi.  2010-yilda Xitoyda safro ayiqlarini boqadigan taxminan 97 ta muassasa bor edi[27]. Bu 1990-yillarning oʻrtalariga nisbatan pasayish boʻlib, Sinxua mamlakatda 480 ta ayiq fermasi haqida xabar bergan edi[49].

2013-yilda Xitoyda safro ishlab chiqarish uchun qafaslarda saqlanayotgan ayiqlar soni 100 ga yaqin mahalliy ayiq fermalarida 9 000 [17] dan 20 000 tagacha bo'lgan[7]. Bir kompaniya (Fujian Guizhen Tang Pharmaceutical Co. Ltd) faqat bepul tomchilatib yuborish usuli yordamida safro bilan ta'minlash uchun 400 dan ortiq qora ayiqlarga ega. Safro kuniga ikki marta har bir ayiqdan jami taxminan 130 ml yig'ish uchun yig'iladi[28].

Ayiq xo'jaliklari mavjud bo'lgunga qadar (ya'ni 1980-yilgacha) Xitoyda ayiq safrosiga bo'lgan talab yiliga 500 kilogrammni tashkil qilgan. 2008-yilda talab har yili taxminan 4000 kilogrammgacha ko'tarildi[21].

Janubiy Koreya

2009-yilda Janubiy Koreya atrof-muhitni muhofaza qilish vazirligi ma'lumotlariga ko'ra, Janubiy Koreya bo'ylab 74 ta fermada 1374 ta ayiq boqilgan. Janubiy Koreyada ayiqlarni safro uchun saqlash qonuniy, 10 yoshdan oshgan ayiqlarni esa panjalari va organlari uchun yig‘ib olish mumkin[8] [50]. 2012-yilda Janubiy Koreya fermer xo‘jaliklarida ayiqlar soni qariyb 1600 boshga yetdi. 

Laos

Laosda birinchi fermer xo'jaligi 2000-yilda tashkil etilgan. 2008-yildan 2012-yilgacha yetishtiriladigan ayiqlar soni uch baravar ko‘paydi. 2012-yilda 11 ta savdo ob'ektida 121 ta Osiyo qora ayig'i va bitta quyoshli ayiq bor edi. Ehtimol, barcha ayiqlar mamlakat ichida yovvoyi holda ovlangan yoki xalqaro miqyosda noqonuniy olib kelingan. Bu milliy va xalqaro qonunlarga ziddir[42].

2011-yilda Laosda ayiq safro mli 120 000 kip (15 AQSh dollari) ga sotildi, bu o'rtacha oylik ish haqining yarmi 240 000 kip[48]. 2019-yilda Luang Prabangda mahalliy aholi o'rtasida o'tkazilgan so'rov shuni ko'rsatdiki, ayiqlarga va tabiatni muhofaza qilishga munosabat umuman ijobiy bo'lsa-da, ayiq fermalarida shafqatsizlik haqida xabardorlik yo'q, respondentlarning 43,7 foizi ayiq fermalaridan olingan o't iste'moli bilan bog'liq[51].

Vetnam

2019-yilda Shimoliy Vetnamning 206 nafar keksa mahalliy aholisining Klaremont kollejlari tomonidan e'lon qilingan so'rov shuni ko'rsatdiki, respondentlarning taxminan 44 foizi o'tgan yili fermer xo'jaliklarida ayiq mahsulotlarini ishlatgan kamida bitta odamni bilishadi, bu esa bilmaydiganlarning 55,33 foizini tashkil qiladi. Respondentlarning 8,72 foizi ayiqlarni himoya qilishni odamning bunday mahsulotlardan foydalanmasligining sabablaridan biri sifatida ko'rsatgan bo'lsa, taxminan 21 foizi sifat yoki boshqa dori-darmonlarni afzal ko'rgan[52].

Safro mahsulotlari

 

Ayiq safro mahsulotlari, jumladan, hap (yuqori) va suyuq (pastki) shakllarda bo'ladi.

Safroning pul qiymati an'anaviy tibbiyot bilan shug'ullanadigan shifokorlar tomonidan ayiq safrosining an'anaviy retseptidan kelib chiqadi. Ayiq safrosida ursodeoksikolik kislota mavjud. U gemorroy, tomoq og'rig'i, yaralar, ko'karishlar, mushak kasalliklari, burmalar, epilepsiyani davolash, isitmani pasaytirish, ko'rishni yaxshilash, o't pufagidagi toshlarni parchalash, yallig'lanishga qarshi vosita sifatida, spirtli ichimliklarni haddan tashqari iste'mol qilish ta'sirini kamaytirish uchun sotib olinadi va iste'mol qilinadi. jigarni "tozalash"[7] [22]. Hozirgi vaqtda u turli xil shakllarda sotiladi, shu jumladan butun o't pufagi, xom safro, tabletkalar, kukun, bo'laklar va malham[22].

Gonkong hukumati tomonidan musodara qilingan ayiq safro mahsulotlariga misollar

TCMda faqat daqiqali safro miqdori ishlatilganligi sababli, jami 500kg ayiq har yili ishlatiladi, ammo WSPA ma'lumotlariga ko'ra, 7000kg dan ortiq ishlab chiqarilmoqda. Xabarlarga ko'ra, ortiqcha narsa go'zallik mahsulotlari va noan'anaviy sog'liq uchun toniklarning tarkibiy qismi sifatida ishlatilgan[22].

Xitoyning Milliy sog'liqni saqlash komissiyasi 2020-yilda COVID-19 ning og'ir holatlarini davolash uchun safro o'z ichiga olgan an'anaviy tibbiyot "Tan Re Qing" ni tavsiya qilganidan keyin tanqidga uchradi[53] [54]. O'sha yili ba'zi janubiy koreyalik ayiq safro fermerlari o'z mahsulotlari koronavirusga qarshi yordam berishi mumkinligini e'lon qilib, mahalliy hayvonlar huquqlarini himoya qilish guruhlari tomonidan tanqid qilindi[55] [56]. Bu ayiq qiziq kitobga kiritilgan hayvonlardan hisoblanadi.

Samaradorlik

Ilmiy tadqiqotlar ayiq safrosining yallig'lanishga qarshi, mikroblarga qarshi va gepatoprotektiv ta'sirga ega ekanligini aniqladi[57] [58]. Ayiqlarning terisidan yana ko‘p narsalarda ishlatiladi.

Ayiq safrosining faol moddasi ursodeoksixol kislotasidir. Ursodeoksixol kislotasi oshqozon-ichak traktining inson epitelial hujayralarida yallig'lanishga qarshi va himoya ta'sirini ko'rsatdi. Bu sitokinlar[59], antimikrobiyal peptidlar defensinlar[60], regulyatsiyasi orqali immunoregulyatsion reaktsiyalarni tartibga solish bilan bog'liq va yo'g'on ichakdagi yaralarni qayta tiklashda faol ishtirok etadi[61]. Bundan tashqari, UDCA ta'siri epiteliya hujayralaridan tashqarida ta'sir ko'rsatishi ko'rsatilgan[62].

Ayiq safrosi, shuningdek, o't pufagida o't pufagida eritib, o't pufagidagi toshlardan xalos bo'lishi mumkinligini ko'rsatdi[63] [64].

Safro olish uchun ayiq dehqonchiligidan foydalanish bo'yicha bahs-munozaralar tufayli, ursodeoksixol kislotasining sintetik manbalari ustida ish olib borilmoqda va tekshirilmoqda. Xitoylik olimlar safro mahsulotlarining sintetik shakllari ustida ishlamoqda, shuning uchun olimlar safro uchun hayvonlar manbalaridan foydalanishlari shart emas. Shu tarzda, kelajakda safro hayvonlarning shafqatsizligi bilan bog'liq bo'lmagan usullarda yaratilishi mumkinligiga umid qilinadi[65] [66] [67] [68].

Narxi

2011-yilda ayiq qismlari, shu jumladan safroning butun dunyo bo'ylab savdosi 2 milliard dollarlik sanoatni tashkil etdi[46].

O't pufagi

1970-yilda bir 1kg ayiq o't pufagi taxminan 200 AQSh dollari turadi, ammo 1990-yilga kelib uning narxi har bir kg uchun 3000 dan 5000 AQSh dollarigacha ko'tarildi. 2009 yilda Gonkongda qonuniy ravishda sotiladigan o't pufagining bozor narxi bir kg uchun 30 000 dan 50 000 AQSh dollarigacha ko'tarildi[3]. 1991-yilda ma'lum bo'lishicha, ayiq o't pufagi va shunga o'xshashlar Seulda "Xitoydagi narxidan 10 baravar qimmat" sotilishi mumkin, birining narxi 700 dan 3292 AQSh dollarigacha[69]. 2002-yilda Yaponiyada qimmatroq ayiq o'tlarining bir grammi 83 AQSh dollariga sotilayotgani va ular mahalliy yoki Tibet yoki Xitoydan olingani haqida xabar berilgan edi[70].

2013-yilda chop etilgan hisobotda aytilishicha, Shimoliy Amerikadagi brakoner odatda o't pufagi uchun 100 dan 150 dollargacha olishi mumkin, ammo organlar kukunga aylantirilgandan so'ng oxirgi bozorda 5 000 dan 10 000 dollargacha olishi mumkin. Hisobotda, shuningdek, HSUS ayiq o't pufagi Osiyoda 3000 dollardan qimmatga tushishi mumkinligini ko'rsatdi[71]. TRAFFIC hisobotiga ko'ra, butun o't pufagining narxi 51,11 dollar (Myanma) va 2000 dollar (Gongkong SAR) ga teng edi. Gram bo'yicha o't pufagi uchun eng arzoni grammi uchun 0,11 dollarni (Tailand) va eng yuqori narxi grammi uchun 109,70 dollarni (Yaponiya) tashkil etdi[22].

Xom safro va safro kukuni

Xom safro har kg uchun 24 000 AQSh dollariga sotilishi mumkin, bu oltin narxining yarmiga teng[7].

Safro kukuni savdosida katta rentabellik mavjud. 2007-yilda Xitoyda o't kukunining ulgurji narxi bir kg uchun taxminan 410 AQSh dollarini tashkil etgan bo'lsa, chakana narxi Janubiy Koreyada 25 dan 50 barobarga, Yaponiyada esa 80 barobarga oshdi, ya'ni. 1 kg uchun 33 000 AQSh dollari[46].

Tabletkalar

Tabletkalar narxi har bir tabletka uchun 0,38 dollardan (Malayziya) 3,83 dollargacha (Tailand) o'zgardi. [22] va AQShda har bir tabletka taxminan 1 dollarni tashkil etadi, bu ikki mamlakat o'rtasidagi o'rtacha narx. 

Korxonalar

2010-yilda Guizhentang farmatsevtika kompaniyasi Xitoyda 10 million yuanga yaqin soliq to'lagan eng muvaffaqiyatli safro chiqarish kompaniyalaridan biri edi[72]. 2012-yilda kompaniya Shenchjen fond birjasiga chiqishga urinib ko‘rdi va kompaniyaning tutqun ayiqlar zaxirasini 300 tadan 1200 tagacha ko‘paytirishni taklif qildi[7]. Bu faollar, internet foydalanuvchilari[73] va namoyishchilarning katta noroziligiga sabab bo'ldi[74]. Undan so‘ng ommaviy intervyular bilan bir qatorda bir qancha tortishuvlar kuzatildi[75]. Kompaniya ayiqlar protseduradan befarq bo'lib tuyulgan qazib olish jarayonini namoyish qilish bilan javob berdi va uning biznesi shafqatsiz ekanligi haqidagi da'volarga qarshi turishga harakat qildi[76] [77].

Yana qarang

  • Hayvonlar Osiyo fondi
  • Ayiqlar fondini ozod qiling
  • Ilon sharobi, ilon safrosidan tayyorlangan guruch sharobi

Ma'lumotnomalar

  1. ↑ Czaja, Olaf (2019-03-04). "The use of insects in Tibetan medicine" (en). Centre pour l'Édition Électronique Ouverte (50). doi:10.4000/emscat.3994. ISSN 0766-5075. http://journals.openedition.org/emscat/3994. 
  2. ↑ SAHA, GOUTAM KUMAR. WILDLIFE BIOLOGY : AN INDIAN PERSPECTIVE (en). PHI Learning Pvt. Ltd., 2017-07-01. ISBN 978-81-203-5313-8. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Feng, Y., Siu, K., Wang, N., Ng, K.M., Tsao, S.W., Nagamatsu, T. and Tong, Y. (2009). "Bear bile: dilemma of traditional medicinal use and animal protection". Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 5 (1): 2. doi:10.1186/1746-4269-5-2. PMID 19138420. PMC 2630947. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2630947. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Hance, J.. „Is the end of 'house of horror' bear bile factories in sight?“. The Guardian.
  5. ↑ Gong, J. „The status of bears in China“,. Understanding Asian Bears to Secure Their Future. Japan Bear Network (compiler), Ibaraki, Japan, 2006 — 96–101 bet. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 MacGregor, F.. „Inside a bear bile farm in Laos“. The Daily Telegraph.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Jacobs, A.. „Folk remedy extracted from captive bears stirs furor in China“. The New York Times. Qaraldi: 2013-yil 8-oktyabr.
  8. ↑ 8,0 8,1 Gwang-lip, M. „Vietnamese urge Koreans not to travel for bear bile“. Korea JoongAng Daily (2009). 2012-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ Black, R.. „BBC Test kit targets cruel bear trade“. BBC News. 2009-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 1-yanvar.
  10. ↑ „Pills, Powders, Vials and Flakes: the bear bile trade in Asia“. Traffic (2011).
  11. ↑ „Bear Bile Farming“ (en). Animals Asia. Qaraldi: 2020-yil 23-oktyabr.
  12. ↑ Feng, Yibin; Siu, Kayu; Wang, Ning; Ng, Kwan-Ming; Tsao, Sai-Wah; Nagamatsu, Tadashi; Tong, Yao (2009-01-12). "Bear bile: dilemma of traditional medicinal use and animal protection". Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 5: 2. doi:10.1186/1746-4269-5-2. PMID 19138420. PMC 2630947. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2630947. 
  13. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named iucn-ut
  14. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named iucn-hm
  15. ↑ Bacon, H. (2008). "Implications of bear bile farming". Veterinary Times. http://www.vettimes.co.uk/article/implications-of-bear-bile-farming/. 
  16. ↑ „End Bear Bile Farming“. animalsasia.org. Qaraldi: 2017-yil 29-sentyabr.
  17. ↑ 17,0 17,1 „Cages of shame“. Guinness Entertainment Pty Ltd (2013). Qaraldi: 2013-yil 8-oktyabr.
  18. ↑ Kavoussi, Ben. „Asian Bear Bile Remedies: Traditional Medicine or Barbarism?“. Science Based medicine (2011-yil 24-mart). Qaraldi: 2016-yil 10-fevral.
  19. ↑ „Chinese doctors to call for 'cruel' bear farms to be closed“. The Daily Telegraph (2011-yil 28-avgust). Qaraldi: 2016-yil 10-fevral.
  20. ↑ SU, Jin „卷第二 病通用药“,. 新修本草, 659. 
  21. ↑ 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 21,10 Tsai, L. „Detailed discussion of bears used in traditional Chinese medicine“. Michigan State University College of Law (2008). Qaraldi: 2016-yil 12-fevral.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 Isaccs, J. R. „Asian bear farming: breaking the cycle of exploitation“. Mongabay.com (2013). Qaraldi: 2013-yil 8-oktyabr.
  23. ↑ „Home“.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Li, P.J. (2004). "China's bear farming and long-term solutions.". Journal of Applied Animal Welfare Science 7 (1): 71–81. doi:10.1207/s15327604jaws0701_5. PMID 15066772. https://animalstudiesrepository.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1053&context=acwp_awap. 
  25. ↑ „Overview“. animalsasia.org. Qaraldi: 2017-yil 29-sentyabr.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 26,5 Maas, Barbara. The veterinary, behavioural and welfare implications of bear farming in Asia. World Society for the Protection of Animals, 2000. OCLC 183098084. 2019-yil 7-sentyabrda qaraldi. 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Malcolm, K.D.; McShea, W.J.; Van Deelen, T.R.; Bacon, H.J.; Liu, F.; Putman, S.; Brown, J.L. (2013). "Analyses of fecal and hair glucocorticoids to evaluate short-and long-term stress and recovery of Asiatic black bears (Ursus thibetanus) removed from bile farms in China". General and Comparative Endocrinology 185: 97–106. doi:10.1016/j.ygcen.2013.01.014. PMID 23416358. 
  28. ↑ 28,0 28,1 Lu, J., Bayne, K. and Wang, J. (2013). "Current status of animal welfare and animal rights in China". Alternatives to Laboratory Animals 41 (5): 351–357. doi:10.1177/026119291304100505. PMID 24329743. 
  29. ↑ „Mother bear kills cub then itself“. AsiaOne (2011-yil 5-avgust). 2011-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 10-avgust.
  30. ↑ „Suicide bear story likely false - but bile farming is real“ (en). Animals Asia Foundation (2014-yil oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.
  31. ↑ Grant, Catharine. The No-nonsense Guide to Animal Rights (en). New Internationalist, 2006. ISBN 978-1-904456-40-7. 
  32. ↑ „Press Conference on Animal Welfare, Sponsored by the State Council Information Office(12/01/2006)“. Embassy of the People's Republic of China (2006-yil 1-dekabr). Qaraldi: 2011-yil 18-dekabr.
  33. ↑ „Bear bile industry“. World Animal Protection.
  34. ↑ 34,0 34,1 Crudge, Brian; Nguyen, Trang; Cao, Tien Trung (2018). "The challenges and conservation implications of bear bile farming in Viet Nam" (en). Oryx 54 (2): 252–259. doi:10.1017/S0030605317001752. ISSN 0030-6053. 
  35. ↑ Parry-Jones, R.; Vincent, A. (1998). "Can we tame wild medicine?". New Scientist 157 (2115): 26. 
  36. ↑ „Home“.
  37. ↑ „Bear Farming and Trade in China and Taiwan“. Earthtrust (1994). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.
  38. ↑ „Couple seeks to end bear bile trade in Korea, build sanctuaries“ (en). The Korea Herald (2016-yil 12-iyul). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.
  39. ↑ „Japan's illegal trade in bear products: A threat to bears worldwide (page 3)“. Japan Wildlife Conservation Society (2002).
  40. ↑ Ling. „Hard to bear: An assessment of trade in bear bile and gall bladder in Malaysia“. TRAFFIC (2015).
  41. ↑ 41,0 41,1 Dutton, A.J.; Hepburn, C.; Macdonald, D.W. (2011). "A stated preference investigation into the Chinese demand for farmed vs. wild bear bile". PLOS ONE 6 (7): e21243. doi:10.1371/journal.pone.0021243. PMID 21799733. PMC 3140486. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3140486. 
  42. ↑ 42,0 42,1 Livingstone, E.; Shepherd, C.R. (2016). "Bear farms in Lao PDR expand illegally and fail to conserve wild bears". Oryx 50 (1): 176–184. doi:10.1017/s0030605314000477. 
  43. ↑ Moorhouse, T.P.; Dahlsjö, C.A.; Baker, S.E.; D'Cruze, N.C.; Macdonald, D.W. (2015). "The customer isn't always right—conservation and animal welfare implications of the increasing demand for wildlife tourism". PLOS ONE 10 (10): e0138939. doi:10.1371/journal.pone.0138939. PMID 26489092. PMC 4619427. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4619427. 
  44. ↑ Neme, L.A.. Animal Investigators: How the World's First Wildlife Forensics Lab is Solving Crimes and Saving Endangered Species. Simon and Schuster, 2009. 
  45. ↑ 45,0 45,1 „Alternatives to bear bile“. Journal of Chinese Medicine. Qaraldi: 2016-yil 13-fevral.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 Kavoussi, B. „Asian bear bile remedies: Traditional medicine or barbarism?“. Science-Based Medicine (2001).
  47. ↑ Kikuchi, R. (2012). "Captive bears in human–animal welfare conflict: A case study of bile extraction on Asia's bear farms". Journal of Agricultural and Environmental Ethics 25 (1): 55–77. doi:10.1007/s10806-010-9290-2. 
  48. ↑ 48,0 48,1 „Laos: Authorities shut down bear farm that extracted the animal's bile“. SperoNews (2011). 2013-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  49. ↑ Platt. „Vile: Illegal Trade in Bear Bile Flourishes throughout Asia“ (en). Scientific American (2011). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.
  50. ↑ „peninsular malaysia trade in bear bile“. Traffic (2019).
  51. ↑ Sukanan, Darunee; Anthony, Brandon P. (2019-02-26). "Community attitudes towards bears, bear bile use, and bear conservation in Luang Prabang, Lao PDR". Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 15 (1): 15. doi:10.1186/s13002-019-0292-5. ISSN 1746-4269. PMID 30808395. PMC 6390540. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6390540. 
  52. ↑ Alicia Ngo; Shannon Randolph (2019). "Can't bear it! Employing Culturally Sensitive Initiatives to Reduce Bear Bile Demand in Northern Vietnam". EnviroLab Asia 2: 21, 22. https://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1045&context=envirolabasia. 
  53. ↑ „Chinese government reportedly recommending bear bile injections to treat coronavirus“ (en-US). Mongabay (2020-yil 23-mart). Qaraldi: 2021-yil 6-iyun.
  54. ↑ Pratik Jakhar. „Covid-19: China pushes traditional remedies amid outbreak“ (en-GB). BBC News (2020-yil 29-iyun). Qaraldi: 2021-yil 6-iyun.
  55. ↑ Min Ji Koo. „Endangered Moon Bears Are Being Farmed in South Korea for a COVID Cure“ (en). Vice (2020-yil 4-avgust). Qaraldi: 2021-yil 6-iyun.
  56. ↑ „[현장K "코로나엔 갓 뽑은 웅담"…반달곰 불법 도축·번식에 고기 섭취까지“] (ko). KBS 뉴스. Qaraldi: 2021-yil 6-iyun.
  57. ↑ Feng, Yibin (2009). "Bear bile: dilemma of traditional medicinal use and animal protection". Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 5: 2. doi:10.1186/1746-4269-5-2. PMID 19138420. PMC 2630947. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2630947. 
  58. ↑ Appiah, S (2017). "Anti-inflammatory and Hepatoproective Medicinal Herbs as Potential Substitutes for Bear Bile.". International Review of Neurobiology 135: 149–180. doi:10.1016/bs.irn.2017.02.008. ISBN 9780128117798. PMID 28807157. 
  59. ↑ "Ursodeoxycholic acid and lithocholic acid exert anti-inflammatory actions in the colon". American Journal of Physiology. Gastrointestinal and Liver Physiology 312 (6): G550–G558. June 2017. doi:10.1152/ajpgi.00256.2016. PMID 28360029. 
  60. ↑ "Bile acids deoxycholic acid and ursodeoxycholic acid differentially regulate human β-defensin-1 and -2 secretion by colonic epithelial cells". FASEB Journal 31 (9): 3848–3857. September 2017. doi:10.1096/fj.201601365R. PMID 28487283. 
  61. ↑ "The bile acids, deoxycholic acid and ursodeoxycholic acid, regulate colonic epithelial wound healing". American Journal of Physiology. Gastrointestinal and Liver Physiology 314 (3): G378–G387. March 2018. doi:10.1152/ajpgi.00435.2016. PMID 29351391. 
  62. ↑ "Ursodeoxycholic acid inhibits TNFα-induced IL-8 release from monocytes". American Journal of Physiology. Gastrointestinal and Liver Physiology 311 (2): G334–41. August 2016. doi:10.1152/ajpgi.00406.2015. PMID 27340129. https://epubs.rcsi.ie/cgi/viewcontent.cgi?article=1039&context=molmedart. 
  63. ↑ Tint, G. S.; Salen, G.; Colalillo, A.; Graber, D.; Verga, D.; Speck, J.; Shefer, S. (September 1982). "Ursodeoxycholic acid: a safe and effective agent for dissolving cholesterol gallstones". Annals of Internal Medicine 97 (3): 351–356. doi:10.7326/0003-4819-97-3-351. ISSN 0003-4819. PMID 7051912. 
  64. ↑ „Bear bile, explained“ (en). Animals (2019-yil 25-fevral). Qaraldi: 2020-yil 9-yanvar.
  65. ↑ Li, Sha (2016). "Substitutes for Bear Bile for the Treatment of Liver Diseases: Research Progress and Future Perspective". Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2016: 1–10. doi:10.1155/2016/4305074. PMID 27087822. PMC 4819118. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4819118. 
  66. ↑ Huang, Xiaomei (2015). "Preparation of ursodeoxycholic acid from 7-ketone lithocholic acid by stereoselective electroreduction". Bioresources and Bioprocessing 2. doi:10.1186/s40643-015-0058-4. 
  67. ↑ Tonin, Fabio (2018). "Latest development in the synthesis of ursodeoxycholic acid (UDCA): a critical review". Beilstein J Org Chem 14: 470–483. doi:10.3762/bjoc.14.33. PMID 29520309. PMC 5827811. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5827811. 
  68. ↑ Sarenac, Tanja M (2018). "Bile Acid Synthesis: From Nature to the Chemical Modification and Synthesis and Their Applications as Drugs and Nutrients". Front. Pharmacol. 9: 939. doi:10.3389/fphar.2018.00939. PMID 30319399. PMC 6168039. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6168039. 
  69. ↑ Richard Ellis. Tiger Bone & Rhino Horn: The Destruction of Wildlife for Traditional Chinese Medicine (en). Island Press, 2005. ISBN 978-1-59726-953-7. 
  70. ↑ „AWI Quarterly (page 5)“. Animal Welfare Institute (2002).
  71. ↑ Zhao, D. „Bear gall bladder“ (2013). 2013-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 8-oktyabr.
  72. ↑ „业内人士称受舆论影响归真堂上市前景再生变数 _京华网“. News.jinghua.cn. 2015-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 27-fevral.
  73. ↑ „Thousands cry out online against bear farming in China“ (en). International Fund for Animal Welfare (2012). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.
  74. ↑ „归真堂深圳门店遭"围观" 志愿者扮熊模仿被取胆_网易新闻中心“. News.163.com (2012-yil 23-fevral). 2012-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 27-fevral.
  75. ↑ 来源:新华网 发表时间：2012-02-28 11:13. „归真堂创始人哭诉被陷害：早知道这样就不搞上市_理财_金羊网“. Money.ycwb.com. 2012-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 28-fevral.
  76. ↑ „China bear bile farms stir anger among campaigners“ (en-GB). BBC News (2012-yil 1-mart). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.
  77. ↑ HUANG. „Animal Rights Group to Turn Bear-Bile Farm into Sanctuary“ (en). The New York Times (2014-yil 16-aprel). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.
  • 1 2 3 4
  • 1 2 3 4 ↑
  • ↑ 1 2 3
  • 1 2 3 1 2
  • 1 2 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ 1 2 3
  • 1 2 3 1 2
  • 1 2 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ 1 2
  • 1 2 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
  • 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 3 4 5 6 7
  • 1 2 3 4 5 6 7 ↑
  • ↑ 1 2 3 4 5
  • 1 2 3 4 5 1 2 3
  • 1 2 3 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ 1 2 3 4 5 6
  • 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4
  • 1 2 3 4 1 2
  • 1 2 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ 1 2
  • 1 2 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ 1 2
  • 1 2 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ 1 2
  • 1 2 1 2 3
  • 1 2 3 ↑
  • ↑ 1 2
  • 1 2 ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑
  • ↑ ↑ HUANG. „Animal Rights Group to Turn Bear-Bile Farm into Sanctuary“ (en). The New York Times (2014-yil 16-aprel). Qaraldi: 2020-yil 24-oktyabr.

Tashqi havolalar

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Safro_ayigʻi&oldid=3404815" dan olindi