Chagas kasalligi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Divergent08 (munozara | hissa)
2 492 edits
„Chagas disease“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

28-Oktyabr 2022, 06:17 dagi koʻrinishi

Chagas kasalligi- ko'pincha Amerika tripanosomia sifatida ham tanilgan, Tripanosoma cruzi tomonidan kelib chiqadigan tropik parazitar kasallikdir. U asosan Triatom nomli hasharotlar orqali tarqaladi. Simptomlar infektsiya rivojlanishi davomida o'zgaradi. Dastlabki bosqichda alomatlar odatda yo'q yoki yengil bo'lib, isitma, shishgan limfa tugunlari kattalashishi, bosh og'rig'i yoki tishlash joyida shish paydo bo'lishi mumkin[1]. To'rt-sakkiz hafta mobaynida davolanmaslik kasallikning surunkali bosqchiga o'tishiga olib keladi. Bu bu ko'p alomatlarsiz kechadi[2][3]. Surunkali infektsiyalarida 45% ga yaqin odamda yurak kasalligi dastlabki kasallikdan 10-30 yil o'tgach rivojlanadi. Natijada bu yurak yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin. Ovqat hazm qilish tizimidagi asoratlar, jumladan qizilo'ngach yoki yo'g'on ichakning kengayishi ham odamlarda 21%, 10% da esa nervlarning shikastlanishi kuzatilishi mumkin[2].

T.cruzi odatda odamlar va boshqa sutemizuvchilarga tishlash orqali yuqadi[4]. Kasallikni bemorlarga o'zaro qon quyish, organlarni transplantatsiya qilish, parazit bilan ifloslangan oziq-ovqat mahsulotlarini iste'mol qilish va vertikal yo'l orqali onadan bolaga ham yuqishi mumkin[3]. Kasallikning erta tashhisi mikroskop yordamida qondagi parazitni aniqlash yoki uning DNKsini polimeraza zanjiri reaksiyasi orqali aniqlashga asoslangan[5].

Kasallikning oldini olish parazit tarqatuvchisi uchraydigan joylarni dezinfikatsiya qilish, uy-joylarni toza tutish va hasharotlar chaqishi oldini olishga qaratilgan[1]. Hasharotlar chaqishini oldini olish insektitsidlar yoki choyshablardan foydalanishni o'z ichiga oladi[6]. Infektsiya erta hosil bo'lganda benznidazol yoki nifurtimoks dorilari bilan davolash mumkin. Ular odatda odam kasallikni yuqtirganidan keyin qisqa vaqt ichida berilsa, kasallikni bartaraf eta oladi. Surunkali kasallikda qo'llanilganda, dori-darmonlar oxirgi bosqich belgilari rivojlanishini kechiktirishi yoki oldini olishi mumkin. Benznidazol va nifurtimoks ko'pincha nojo'ya ta'sirlarni keltirib chiqaradi, shu jumladan teri kasalliklari, ovqat hazm qilish tizimida nohushliklar va nevrologik alomatlar. Bu esa davolanishni to'xtatishga olib kelishi mumkin[2][7]. 2019-yilda hozirgi kungacha Chagas kasalligi uchun yangi dorilar ishlab chiqilmoqda, vaktsina tajribalari hayvonlar modellarida o'rganiladi[8][9].

2019-yil holatiga ko'ra, asosan Meksika, Markaziy Amerika va Janubiy Amerikada 6,5 million kishi Chagas kasalligiga chalingan[1][10], har yili taxminan 9,490 kishi kasallikdan vafot etgan[10]. Kasallik bilan og'rigan odamlarning aksariyati kambag'aldir[11] va ko'pchilik kasallikni yuqtirganliklarini anglamaganlar[12]. Kasallik hayvonlarning 150 dan ortiq turiga ta'sir qiladi[13].

Chagas birinchi marta 1909-yilda braziliyalik shifokor Karlos Chagas tomonidan tasvirlangan va uning nomi bilan atalgan[1]. Chagas kasalligi e'tibordan chetda qolgan tropik kasallik sifatida tasniflangan[14].

Belgilari

Black and white photo of a young boy with a swollen right eye
Chagas kasalligining o'tkir infektsiyasi, o'ng ko'zning shishishi(Romanya belgisi)

Sabablari

See "Cause" section.
T. cruzining hayot sikli va o'tkazilishi

Yuqishi

A brown winged insect
Triatoma infestans- T. cruzi ning keng tarqalgan tashuvchisi[15]

T. cruzi Triatoma, Panstrongylus va Rhodnius avlodidagi turli triatomin hasharotlari tomonidan tashilishi mumkin[2]. Odam infektsiyasining asosiy tashuvchilari - bu odamlar uy-joylariga yaqin joyda yashaydigan triatomin hasharotlari -Triatoma infestans, Rhodnius prolixus, Triatoma dimidiata va Panstrongylus megistus[15]. Bu hasharotlar Argentina, Boliviya, Chili va Paragvayda vinchuka, Braziliyada barbeiro, Kolumbiyada pito, Markaziy Amerikada chinche va Venesuelada chipo kabi bir qancha mahalliy nomlar bilan tanilgan[16]. Hasharotlar ko'z yoki og'iz yaqinidagi nam yuzalarni afzal ko'rib, tunda ovqatlanadilar[17][15]. Triatomin hasharoti T. cruzi bilan kasallangan uy egasini chaqqanida uni yuqtirishi mumkin[17]. T. cruzi hasharotlarning ichagida koʻpayadi va hasharot najasi bilan toʻkiladi[17]. Infektsiyalangan triatomin ovqatlansa, u terini teshadi va qonni so'rib oladi[17]. Tishlash odatda og'riqsizdir, ammo qichishishga olib keladi[17].

Patofiziologiya

Photograph of a heart showing perforation of the walls
Surunkali Chagas kasalligi bilan zararlangan yurakning keng ko'lamli anatomiyasi

Kasallikning oʻtkir bosqichida belgilar va alomatlar bevosita T. cruzi replikatsiyasi va immun tizimining unga boʻlgan munosabati bilan yuzaga keladi[2]. Bu fazada T. cruzi butun tanadagi turli toʻqimalarda va qonda aylanib yurishi mumkin[2]. Infektsiyaning dastlabki haftalarida parazitlarning ko'payishi antikorlarni ishlab chiqaradi va terining yallig'lanish reaktsiyasini faollashtiradi.

Surunkali Chagas kasalligi parazitning takrorlanishi va immunitet tizimining shikastlanishi tufayli yillar davomida rivojlanadi. Kasallikning dastlabki bosqichida T. cruzi yurakning chiziqli mushak tolalarida uchraydi[18]. Kasallik rivojlangan sayin, yurak odatda kattalashadi, yurak mushaklari tolasining sezilarli qismlari chandiq to'qimasi va yog' bilan almashtiriladi[18]. Faol yallig'lanishda yallig'lanish yurak bo'ylab tarqalib ketadi, Har bir yallig'langan sohada immun hujayralari, odatda makrofaglar va T hujayralari joylashadi[18]. Kasallikning kech davrida yurakda parazitlar kamdan-kam hollarda aniqlanadi va faqat juda past darajada bo'lishi mumkin[18].

Diagnostika

Four T. cruzi parasites surrounded by red blood cells. Undulating membranes, flagella, and kinetoplasts are visible.
T. cruzi tripomastigotlar qon surtmasida ko'rinishi

Qonda T. cruzi mavjudligi Chagas kasalligining diagnostikasi hisoblanadi. Infeksiyaning o'tkir bosqichida harakatchan parazitlarni yangi antikoagulyatsion qon yoki uning bufer qobig'ini mikroskopik tekshirish orqali aniqlash mumkin. Gimza bilan bo'yalgan ingichka va qalin qon surtmalarini tayyorlash orqali, parazitlarni bevosita ko'rish mumkin[3][5]. Qon surtmalarini tekshirish 34-85% hollarda parazitlarni aniqlay oladi. Qonni konsentratsiyalash uchun mikrogematokrit sentrifugalash kabi usullardan foydalanilsa, sezgirlik ortadi[2]. Bo'yalgan qon surtmalarini mikroskopik tekshirishda T. cruzi tripomastigotalari to'lqinsimon parda bilan bog'langan flagellumli S yoki U shaklida organizmda namoyon bo'ladi. Parazit tanasi ichida yadro va kinetoplast deb ataladigan kichikroq struktura ko'rinadi. T. cruzi ning kinetoplasti nisbatan kattaroq boʻlib, u odam yuqtiruvchi tripanosomalarning boshqa turlaridan shu orqali ajralib turadi[19].

Surunkali Chagas kasalligida qondagi parazitlarning kontsentratsiyasi mikroskop yoki PCR yordamida aniqlash uchun juda past bo'ladi[2]. Shuning uchun tashxis odatda serologik testlar yordamida amalga oshiriladi. Bu qonda T. cruzi ga qarshi immunoglobulin G antikorlarini aniqlaydi[5]. Tashxis to'g'ri samara berishini tasdiqlash uchun turli test usullaridan foydalangan holda ikkita ijobiy serologik natijalar o'tkazish kerak bo'ladi[3]. Agar test natijalari noaniq bo'lsa, Western blot kabi qo'shimcha sinov usullaridan foydalanish mumkin[2].

Chagas kasalligi uchun turli xil tezkor diagnostika testlari mavjud. Ushbu testlar osonlik bilan o'tkaziladi va maxsus tayyorgarliksiz odamlar tomonidan amalga oshirilishi mumkin[20]. Ko'p sonli odamlarni skrining qilish va tibbiy muassasalarga kira olmaydigan odamlarni tekshirish uchun bunday testlar foydali, ammo ularning sezgirligi nisbatan past[2]. Ijobiy natijani tasdiqlash uchun ikkinchi usuldan foydalanish tavsiya etiladi[20][21].

T. cruzi parazitlarini qon namunalaridan ksenodiagnoz yoki hayvonlarga odamning qoni bilan emlash orqali yetishtirish mumkin. Bu usulda odamning qizil qon hujayralari plazmadan ajratiladi va parazitning ko'payishini tashkil qilish uchun maxsus o'sish muhitiga qo'yiladi. Natijani olish uchun olti oygacha vaqt ketishi mumkin. Ksenodiagnoz qonni triatomin hasharotlar bilan oziqlantirishni, so'ngra 30-60 kundan keyin ularning najasini parazitga tekshirishni o'z ichiga oladi[20]. Ushbu usullar muntazam ravishda qo'llanilmaydi, chunki ular sekin va past sezuvchanlikka ega[22][20].

Oldini olish

A net hanging over a bed
Triatomin hasharotlarining chaqishi oldini olish uchun endemik hududlarda yotoq to'rlaridan foydalanish kerak[17].

Chagas kasalligining oldini olish chora-tadbirlar asosan, triatomin hasharotlarining vektor bilan aloqasini cheklashga qaratilgan. Insektitsidlarni purkash dasturlari vektorlarga qarshi kurashning asosiy yo'nalishi bo'lib, bu orqali uylar va uning atrofidagi hududlar qoldiq insektitsidlardan tozalanadi[23].Bu dastlab 1980-yillarda piretroidlar bilan almashtirilgan organoxlorin, organofosfat va karbamat insektitsidlari bilan amalga oshirilgan[23]. Ushbu dasturlar Braziliya va Chilida kasallik tarqalishni keskin kamaytirdi[17] va ayrim hududlardan asosiy vektorlarni yo'q qila oldi: Braziliya, Chili, Urugvay va Peru va Paragvayning bir qismidan Triatoma infestans, shuningdek, Markaziy Amerikadan Rhodnius proliksus yoq qilishga erishildi[24]. Ba'zi hududlarda vektorni yoq qilish dasturi triatomin hasharotlari orasida insektitsidlarga chidamlilikning rivojlanishi bilan qarshilik ko'rsatdi[23]. Natijada vektor nazorati dasturlari muqobil insektitsidlarni (masalan, Argentina va Boliviyada fenitrotion va bendiokarb), uy hayvonlarini (triatomin bilan oziqlanadigan) pestitsidlar bilan singdirilgan bo'yoqlar va boshqa eksperimental usullar bilan davolashni amalga oshirdi[23]. Triatomin hasharotlari bo'lgan hududlarda T. cruzi yuqishini yotoq to'rlaridan foydalanish, turar-joylar gigiyenasiga e'tibor berish orqali oldini olish mumkin[17].

Ilgari Chagas kasalligini yuqtirishning ikkinchi eng keng tarqalgan usuli qon quyish edi[25]. T. cruzi muzlatgichda saqlangan qonda muzlash va erishdan omon qolishi mumkin.Bu uning butun qonda, qadoqlangan qizil qon tanachalarida, granulotsitlarda, kriyopresipitatda va trombotsitlarda saqlanishiga imkon beradi[25]. Qon banki skrining testlarini joriy etish qon quyish paytida infektsiya xavfini keskin kamaytirdi[25]. Lotin Amerikasi mamlakatlaridagi deyarli barcha qon donorlari Chagas skriningidan o'tkaziladi[25]. Skrining testlari keng tarqalgan bo'lib, endemik bo'lmagan mamlakatlarda, jumladan, Buyuk Britaniya (1999-yilda joriy etilgan), Ispaniya (2005), Amerika Qo'shma Shtatlari (2007), Frantsiya va Shvetsiya (2009), Shveytsariya kabi endemik hududlardan kelgan muhojirlarning katta aholisi bu testlarda o'tkaziladi[26]. serologik testlar esa, odatda Elishay, donor qonida T. cruzi oqsillariga qarshi antikorlarni aniqlash uchun ishlatiladi[25].

Boshqaruv

A brown glass bottle of pills, labeled "Lampit (nifurtimox)"
Bir shisha nifurtimoks tabletkalari

Epidemiologiya

A world map. South America and Mexico are red, the United States is yellow, and Canada, Japan, Australia, the United Kingdom, Scandinavia, Romania, and most of Western Europe is blue.
Chagas kasalligining epidemiologiyasi taxminan 2011-yil: Qizil - vektorlar orqali tarqaladigan endemik mamlakatlar;Sariq - tarqalish vaqti-vaqti bilan vektorlar orqali sodir bo'ladigan endemik mamlakatlar; Ko'k - qon quyish orqali tarqaladigan endemik bo'lmagan mamlakatlar[27].
See description.
2016-yilda Chagas kasalligi tufayli nogironlikka moslashtirilgan hayot yillari: DALY yukini oshirishning har bir tartibi uchun ranglar tobora to'q qizil rangga ega bo'ladi: Kulrang- ma'lumot yo'qligini bildiradi. Oq-0Sariq-1000 DALY gachaApelsin-1001 dan 10 000 DALYs Och qizil-10 001 dan 100 000 DALY gacha To'q qizil-100 000 dan ortiq DALY[28]
Black and white photo of Charlos Chagas, in his lab coat, sitting next to his microscope and surrounded by flasks and jars
Karlos Chagas. Instituto Oswaldo Cruz laboratoriyasida

T.cruzi haqidagi ehtimollarga ko'ra, u Janubiy Amerika sutemizuvchilari orasida odamlar kelishidan ancha oldin tarqalgan[29]. T. cruzi Janubiy Amerika bo'ylab qadimgi odam qoldiqlarida, Atakama cho'lidagi 9000 yoshli Chinchorro mumiyasidan topilgan[29]. Minas-Jeraisda turli yoshdagi 1100 yoshli mumiya qoldiqlar, Rio Grande yaqinidagi Chihuaxuan cho'ligacha bo'lgan shimolda[29] ko'pgina bishqa ma'lumotlarda Chagas kasalligiga mos keladigan alomatlar tasvirlangan.

Chagas kasalligining rasmiy tavsifi 1909-yilda Karlos Chagas tomonidan isitma, shishgan limfa tugunlari, kattalashgan taloq va jigar bilan ikki yoshli qizni tekshirgandan so'ng aniqlangan[29]. Uning qonini tekshirgandan so'ng, Chagas yaqinda triatomin hasharotlarining orqa ichaklaridan aniqlagan tripanosomalarga o'xshash tripanosomalarni ko'radi va ustozi, braziliyalik shifokor Osvaldo Kruz sharafiga Trypanosoma cruzi deb nom berdi[29]. U Rio-de-Janeyrodagi Kruzga infeksiya yuqtirilgan triatomin hasharotlarini yubordi. Infektsiyalangan triatominning chaqishi T. cruzi ni marmoset maymunlariga ham yuborishi mumkinligini ko'rsatdi[29]. Ikki yil ichida, 1908-1909-yillarda Chagas kasallik, uni keltirib chiqargan organizm va infektsiya uchun zarur bo'lgan hasharotlar vektorining tavsiflari ma'lum qilindi[30][31][32]. O'sha paytda fakultet professori Migel Koutoning taklifiga binoan, kasallik "Chagas kasalligi" deb atalgan[30]. Chagasning kashfiyoti unga milliy va xalqaro shuhrat keltirdi, ammo Braziliya hukumati kasallikka qarshi choralar ko'rishda ilojsizligini takidlab, Chagas o'zini va uning nomi bilan atalgan kasallikni tanqid qildi. Uning kashfiyoti bo'yicha tadqiqotlarni taqiqlab qo'ydi va 1921-yilgi Nobel mukofoti uchun uning nomzodini puchga chiqardi[30][33].

1930-yillarda Salvador Mazza Argentinaning Chako provinsiyasida mingdan ortiq holatlarni aniqlab, Chagas kasalligini o'rganishni qayta boshladi[29]. Argentinada kasallik uning sharafiga mal de Chagas-Mazza deb nomlanadi[34]. Chagas kasalligi uchun serologik testlar 1940-yillarda joriy etilgan bo'lib, T. cruzi infektsiyasi Lotin Amerikasi bo'ylab keng tarqalganligini ko'rsatdi[29]. Bu insektitsidlarni qo'llash orqali bezgak vektorini yo'q qilish muvaffaqiyatlari bilan birgalikda triatomin hasharotlarini yoqotish uchun uylarni insektitsidlar bilan davolashga qaratilgan sog'liqni saqlash kampaniyalarini yaratish ishlari ham ko'rib chiqildi[23][29]. 1950-yillarda qonni kristall binafsha bilan davolash parazitni yo'q qilishi mumkinligi ko'rsatdi[29]. Keng darajada nazorat dasturlari 1960-yillarda dastlab San-Pauluda, keyin Argentinaning turli joylarida, keyin Lotin Amerikasi boʻylab milliy darajadagi dasturlar shakllana boshladi[35]. Ushbu davolash dasturlari 1980-yillarda piretroid insektitsidlarning organizmga kiritilishi bilan rivojlanadi, ular qo'llanilgandan keyin dog' va hid qoldirmaydi va tejamkorroq hisoblangan[29][35]. Chagas kasalligini nazorat qilishga bag'ishlangan mintaqaviy organlar Pan Amerika sog'liqni saqlash tashkiloti ko'magida paydo bo'ldi. 1991-yilda Chagas kasalliklarini yo'q qilish bo'yicha janubiy konus tashabbusi, And mamlakatlari tashabbusi (1997), Markaziy tashkilot tashabbusi, Amerika mamlakatlari (1997) va Amazon mamlakatlari tashabbuslari (2004) kelib chiqdi[23].

Tadqiqot

Muolajalar

Afrikalik tripanosomiazni davolashda tasdiqlangan antiparazitik preparat bo'lgan fexinidazol hayvonlar modellarida Chagas kasalligiga qarshi asosiy chora hisoblanadi. 2019-yildan boshlab u Ispaniyada surunkali Chagas kasalligi uchun II bosqich klinik sinovlaridan o'tib kelmoqda[36][37]. Boshqa dori vositalari orasida sichqonlarda Chagas kasalligiga qarshi samarali bo'lgan proteazoma inhibitori GNF6702 va hayvonlar modellarida bir qator kerakli natijalarga ega bo'lgan AN4169 lardan foydalaniladi[38].

Kasallikni davolash jarayonida bir qator eksperimental vaktsinalar hayvonlarda sinovdan o'tkazildi. Subunit vaktsinalarga qo'shimcha ravishda, ba'zi yondashuvlar T. T. cruzi bilan bir xil antijenlarni ifodalovchi, ammo Trypanosoma rangeli yoki Phytomonas serpens kabi zaiflashgan T. cruzi parazitlariga ta'sir qilish bilan organizmlarni emlashni o'z ichiga oladi. Shu bilan birgaDNKga qarshi emlash ham o'rganilgan. 2019-yildan boshlab vaktsina tadqiqotlari asosan kichik hayvonlar modellarida o'rganilgan[8].

Manbalar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Chagas disease (American trypanosomiasis)“. World Health Organization (2019-yil 17-aprel). 2020-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-mart.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 "Chagas disease". The Lancet 391 (10115): 82–94. 2018. doi:10.1016/S0140-6736(17)31612-4. ISSN 0140-6736. PMID 28673423. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 "Chagas' disease". N. Engl. J. Med. 373 (5): 456–66. July 2015. doi:10.1056/NEJMra1410150. PMID 26222561. 
  4. ↑ „DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet“. Centers for Disease Control (CDC) (2019-yil 30-aprel). 2019-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 10-mart.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 "Chagas disease as example of a reemerging parasite". Seminars in Diagnostic Pathology 36 (3): 164–9. May 2019. doi:10.1053/j.semdp.2019.04.008. PMID 31006555. 
  6. ↑ „Prevention of Chagas disease“. World Health Organization. 2018-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  7. ↑ "Antioxidant defence system as a rational target for Chagas disease and Leishmaniasis chemotherapy". Memórias do Instituto Oswaldo Cruz 117: e210401. 2022. doi:10.1590/0074-02760210401. PMID 35239945. PMC 8896756. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=8896756. 
  8. ↑ 8,0 8,1 "Immunity and vaccine development efforts against Trypanosoma cruzi". Acta Tropica 200: 105168. 2019. doi:10.1016/j.actatropica.2019.105168. ISSN 0001-706X. PMID 31513763. PMC 7409534. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7409534.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Rios2019" defined multiple times with different content
  9. ↑ "Why hasn't there been more progress in new Chagas disease drug discovery?". Expert Opinion on Drug Discovery 15 (2): 145–158. 2019. doi:10.1080/17460441.2020.1681394. ISSN 1746-0441. PMID 31670987. 
  10. ↑ 10,0 10,1 „Global Health Metrics: Chagas disease—Level 3 cause“. The Lancet (2020). 2022-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ "American trypanosomiasis (Chagas disease)". Infectious Disease Clinics of North America 26 (2): 275–91. June 2012. doi:10.1016/j.idc.2012.03.002. PMID 22632639. 
  12. ↑ Encyclopedia of entomology, 2nd Capinera JL: , Dordrecht: Springer, 2008 — 824 bet. ISBN 9781402062421. 
  13. ↑ "Chagas disease". Lancet 375 (9723): 1388–402. April 2010. doi:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. PMID 20399979. 
  14. ↑ „Neglected Tropical Diseases“. cdc.gov (2011-yil 6-iyun). 2014-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 28-noyabr.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 „Trypanosoma cruzi Journey from the Insect Vector to the Host Cell“,Chagas Disease: A Clinical Approach, Birkhäuser Advances in Infectious Diseases. Switzerland: Springer Nature, 9 September 2019 — 25–59 bet. DOI:10.1007/978-3-030-00054-7_2. ISBN 978-3-030-00054-7.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "AlbaSoto2019" defined multiple times with different content
  16. ↑ The Trypanosomiases. Wallingford: CAB International, 2004 — 184 bet. ISBN 9780851990347. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 17,7 „American Trypanosomiasis“,Parasitic Diseases, 7, New York: Parasites Without Borders, 2019 — 71–84 bet. 2020-yil 26-martda qaraldi. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 "Pathology and Pathogenesis of Chagas Heart Disease". Annu Rev Pathol 14: 421–47. January 2019. doi:10.1146/annurev-pathol-020117-043711. PMID 30355152. PMC 7373119. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7373119. 
  19. ↑ Blood Cells: A Practical Guide. John Wiley & Sons, 20 January 2015 — 165–7 bet. ISBN 978-1-118-81733-9. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 „Diagnosis of Chagas disease“,Chagas Disease: A Clinical Approach, Birkhäuser Advances in Infectious Diseases Marcelo Altcheh J, Freilij H: . Switzerland: Springer Nature, 9 September 2019 — 141–58 bet. DOI:10.1007/978-3-030-00054-7_7. ISBN 978-3-030-00054-7. 
  21. ↑ "Rapid immunochromatographic tests for the diagnosis of chronic Chagas disease in at-risk populations: A systematic review and meta-analysis". PLOS Neglected Tropical Diseases 13 (5): e0007271. May 2019. doi:10.1371/journal.pntd.0007271. PMID 31150377. PMC 6561601. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6561601. 
  22. ↑ „Chagas disease (American Trypanosomiasis)“. eMedicine (2019-yil 26-aprel). 2020-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 8-aprel.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 "Insecticide resistance in vector Chagas disease: Evolution, machanisms, and management". Acta Tropica 149: 70–85. September 2015. doi:10.1016/j.actatropica.2015.05.014. PMID 26003952.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Cueto2015" defined multiple times with different content
  24. ↑ "Chagas cardiomyopathy: an update of current clinical knowledge and management: a scientific statement from the American Heart Association". Circulation 138 (12): e169–e209. September 2018. doi:10.1161/CIR.0000000000000599. PMID 30354432. 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 "Chagas disease and transfusion medicine: a perspective from non-endemic countries". Blood Transfusion 13 (4): 540–50. October 2015. doi:10.2450/2015.0040-15. PMID 26513769. PMC 4624528. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4624528. 
  26. ↑ "Chagas disease: from discovery to a worldwide health problem". Frontiers in Public Health 7: 166. July 2019. doi:10.3389/fpubh.2019.00166. PMID 31312626. PMC 6614205. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6614205. 
  27. ↑ "Preventing the transmission of American trypanosomiasis and its spread into non-endemic countries". Infectious Diseases of Poverty 4: 60. December 2015. doi:10.1186/s40249-015-0092-7. PMID 26715535. PMC 4693433. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4693433. 
  28. ↑ World Health Organization. „Disease burden and mortality estimates“. 2020-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-aprel.
  29. ↑ 29,00 29,01 29,02 29,03 29,04 29,05 29,06 29,07 29,08 29,09 29,10 "The history of Chagas disease". Parasites & Vectors 7: 317. July 2014. doi:10.1186/1756-3305-7-317. PMID 25011546. PMC 4105117. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4105117.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Steverding2014" defined multiple times with different content
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 "The discovery of Trypanosoma cruzi and Chagas disease (1908–1909): tropical medicine in Brazil". Hist Cienc Saude Manguinhos 16 (Suppl 1): 13–34. July 2009. doi:10.1590/s0104-59702009000500002. PMID 20027916. 
  31. ↑ "Neue Trypanosomen". Vorläufige Mitteilung Arch Schiff Tropenhyg 13: 120–2. 1909. 
  32. ↑ "Nova tripanozomiase humana: Estudos sobre a morfolojia e o ciclo evolutivo do Schizotrypanum cruzi n. gen., n. sp., ajente etiolojico de nova entidade morbida do homem [New human trypanosomiasis. Studies about the morphology and life-cycle of Schizotripanum cruzi, etiological agent of a new morbid entity of man"]. Mem Inst Oswaldo Cruz 1 (2): 159–218. 1909. doi:10.1590/S0074-02761909000200008. ISSN 0074-0276. https://www.biodiversitylibrary.org/part/150058.  (in Portuguese with German full translation as "Ueber eine neue Trypanosomiasis des Menschen.")
  33. ↑ "Justice where justice is due: A posthumous Nobel Prize to Carlos Chagas (1879–1934), the discoverer of American Trypanosomiasis (Chagas' disease)". International Journal of Cardiology 134 (1): 9–16. May 2009. doi:10.1016/j.ijcard.2008.12.197. PMID 19185367. 
  34. ↑ „Enfermedad de Chagas – Mazza“ (es). Asociación Lucha Contra el Mal de Chagas. 2011-yil 16-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 15-sentyabr.
  35. ↑ 35,0 35,1 "Evolution of Chagas disease screening programs and control programs". Global Heart 10 (3): 193–202. September 2015. doi:10.1016/j.gheart.2015.06.003. PMID 26407516. 
  36. ↑ "Current trends in the pharmacological management of Chagas disease". Int J Parasitol Drugs Drug Resist 12: 7–17. December 2019. doi:10.1016/j.ijpddr.2019.11.004. PMID 31862616. PMC 6928327. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6928327. 
  37. ↑ "Fexinidazole: First Global Approval". Drugs 79 (2): 215–220. 2019. doi:10.1007/s40265-019-1051-6. ISSN 0012-6667. PMID 30635838. 
  38. ↑ "Drug discovery for Chagas disease: A viewpoint". Acta Tropica 198: 105107. 2019. doi:10.1016/j.actatropica.2019.105107. ISSN 0001-706X. PMID 31351074.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Chagas_kasalligi&oldid=3118157" dan olindi