Yuqori Volta Respublikasi
Yuqori Volta Respublikasi fr. République de Haute-Volta
| |
|---|---|
|
Shior: fr.“Unité, Travail, Justice” Birlik, Mehnat, Adolat | |
| Madhiya: “Hymne National Voltaïque” | |
 | |
| Poytaxt | Uagadugu |
| Eng katta shahar | Uagadugu va Bobo-Diulaso |
| Rasmiy til(lar) | Fransuzcha |
| Hukumat | Respublika |
| Moris Yameogo | |
| Jerar Kango Uedraogo | |
• Tashkil Topgan |
1960-yil 11-dekabrdan |
• Tugatilgan |
1985-yil 4-avgustgacha |
| Maydon | |
• Butun |
274 200 km2 |
| Aholi | |
• 1980-yilgi roʻyxat |
6 823 000 kishi |
| Pul birligi | Afrika franki |
Yuqori Volta Respublikasi (fr. République de Haute-Volta), hozirgi Burkina-Faso — Fransuz Hamjamiyatidagi oʻzini oʻzi boshqaradigan muhtoriyat, keyinchalik Gʻarbiy Afrikadagi mustaqil davlat. Bu nom Volta daryosidan kelib chiqqan boʻlib, uning kelib chiqishi mamlakat hududida joylashganligidir. Poytaxti Uagadugu shahri.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1958-yil 11-dekabrda[1] referendum natijalariga koʻra Yuqori Volta muxtor respublikasi deb eʼlon qilindi. Unga muxtor respublika maqomi berilgunga qadar u Fransiya ittifoqi tarkibiga kirgan Fransiyaning mustamlakasi edi.
Yuqori Volta hududi muxtoriyat deb eʼlon qilinishidan bir necha oy oldin parlament tuzildi (1958-yil dekabrda - Milliy Majlis), bu yerda oʻz-oʻzini boshqarishni yoqlagan Birlashgan Afrika Demokratik partiyasining Volta boʻlimi koʻpchilik ovozlarni oldi.
1958-yilda Yuqori Volta hukumati 1959-1960-yillarda yaratilishi rejalashtirilgan va mavjud boʻlgan Mali Federatsiyasi tarkibiga kirish istagini bildirdi (Mali va Senegal hududida joylashgan), ammo, respublika chegaradosh boʻlgan Kot-d'Ivuar bosimi ostida u (Dagomeya Respublikasi kabi) ushbu federatsiyaga qoʻshilish daʼvolaridan voz kechdi.
1959-yil 30-martda boʻlib oʻtgan parlament saylovlarida mustaqillik tarafdori boʻlgan yangi partiya Volta demokratik ittifoqi (VDI) 75 oʻrindan 64 tasini qoʻlga kiritdi.
1959-yil 9-dekabrda respublika hukumati tomonidan davlat bayrogʻi qabul qilindi.
1959-yil 11-dekabrda VDI partiyasi rahbari Moris Yameogo (1958-yildan beri bosh vazir boʻlgan) Fransiyadan butunlay ajralib chiqishga yoʻl boshlagan respublika prezidenti etib saylandi; Yameogoning birinchi imzolagan qonuni natijasida, u aʼzo boʻlgan partiyadan tashqari barcha siyosiy partiyalar taqiqlandi.
1960-yil 11-iyunda Fransiya bilan Yuqori Volta Respublikasi oʻrtasida shartnoma imzolandi[2], buning natijasida 1960-yil 5-avgustda Yuqori Volta Respublikasiga mustaqillik berildi[3]; 1984-yilda davlat Burkina-Faso Respublikasi deb oʻzgartirildi.
Davlat tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yuqori Volta - respublika. Amaldagi konstitutsiya 1970-yil 14-iyunda referendum orqali tasdiqlangan. Davlat boshligʻi — prezident boʻlib, u umumiy, toʻgʻridan-toʻgʻri saylovlar asosida aholi tomonidan 5 yil muddatga saylanadi. Konstitutsiya kuchga kirgandan keyin 4 yil ichida faqat armiyaning eng yuqori zobiti prezident lavozimiga saylanishi mumkin. Prezident keng vakolatlarga ega: u qurolli kuchlar Bosh qoʻmondoni, Oliy Mudofaa kengashining raisi, bosh vazirning taklifiga binoan vazirlarni, shuningdek, barcha yuqori lavozimli fuqarolik va harbiy amaldorlarni tayinlaydi, parlamentni muddatidan oldin tarqatib yuborish huquqiga ega va boshqalar.
Parlament — bir palatali Milliy assambleya - aholi tomonidan 5 yilga saylanadi. Saylovda ishtirok etish huquqi 21 yoshga to‘lgan barcha fuqarolarga beriladi. Parlamentning qonun chiqaruvchi vakolatlari cheklangan: u faqat maʼlum bir doiradagi masalalar boʻyicha qonunlar ishlab chiqishi mumkin.
Shaharlar va qishloq jamoalaridagi mahalliy hokimiyat organlari aʼzolari hukumat tomonidan tayinlanadigan maxsus delegatsiyalardir. Har bir delegatsiyaning boshida tuman yoki tuman komendanti turadi. 1965-yilda qishloqlarda iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish masalalari bilan shugʻullanuvchi maslahat organlari - umumiy kengashlar va boshqaruv kengashlaridan iborat “Hududni rivojlantirish tashkiloti„ deb nomlangan tashkilot tuzildi.
Sud tizimi quyidagilardan iborat: Oliy sud (u konstitutsiyaviy tekshiruvchi sifatida ham ishlaydi), apellyatsiya sudi va birinchi instantsiya sudlari. 1967-yilda qoʻporuvchilik va korrupsiya ishlarini koʻrish uchun favqulodda sud tashkil etildi. Odatiy huquq sudlari qolmoqda.
Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari va boshqa jamoat tashkilotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Volta Demokratik Ittifoqi (VDI) (fr.Union Démocratique Voltaique), 1947-yilda tashkil etilgan. 1966-yilgacha u Yuqori Voltaning siyosiy hayotida monopol pozitsiyani egalladi. U dehqonlar orasida katta taʼsirga ega edi. Afrikani qayta guruhlash partiyasi (fr.Parti du regroupement africain), 1958-yilda tashkil etilgan. Mamlakatning janubi-gʻarbiy qismida cheklangan ta'sirga ega.
Milliy ozodlik harakati (fr.Mouvement pour la Liberation nationale), 1958-yilda asos solingan. U Yuqori Voltaning iqtisodiy mustaqilligiga erishish, SSSR bilan munosabatlarni rivojlantirish va boshqa sotsialistik davlatlar tarafdori edi.
Volta mehnatkashlarining kasaba uyushmasi, 1958-yilda tashkil etilgan, Butun Afrika kasaba uyushmalari federatsiyasi tarkibiga kiradi VKU bilan aloqalarni saqlab turadi.
Afrika mehnatkash dindorlari konfederatsiyasi, 1950-yilda tashkil etilgan; Butun Afrika sodiq ishchilar ittifoqining aʼzosi.
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Burkina Faso.
- ↑ Andoza:БСЭ3
- ↑ „History of Burkina Faso“ (en) (deadlink). historyofnations.net. 11-fevral 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-fevral 2013-yil.