Xristina Alchevska
Xristina Danilivna Alchevska yoki Xristina Danilivna Alchevskaya (qizlik familiyasi: ruscha: Журавлёва, Juravlyova); ruscha: Христина Алчевская, ukraincha: Христина Алчевська; Xrystyna Alčevs’ka) (1841-1920) — Rossiya imperiyasi va Ukrain sovet oʻqituvchisi, Rossiya imperiyasi milliy taʼlimning koʻzga koʻringan faoli. U Rossiya imperiyasining koʻplab maktablarida joriy etilgan metodik taʼlim tizimini yaratgan. 1862-yilda Alchevska Ukrainada birinchi bepul qizlar maktabini tashkil etgan. 1889-yilda u Parijdagi Xalqaro taʼlim ligasining vitse-prezidenti etib saylangan.
Tarjimai holi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xristina 1841 yil 16 aprelda Rossiya imperiyasining Chernigov gubernatorligining Borzna shahrida (hozirgi Ukrainada) tugʻilgan. Alchevska sevgisi uchun „notoʻgʻri munosabat“da boʻlishga qaror qilib zodagon ayol Annette Nikolaevna Vuich (1809-1857) bilan nikohlangan tuman rus adabiyoti oʻqituvchisi Danila Juravlyov (1809-?) oilasida tugʻilgan. Uning onasi Annette rus generali Nikolay Vuichning qizi boʻlib, u Sankt-Peterburgdagi Smolniy nomli zodagon qizlar institutida tahsil olgan.
Xristina tadbirkor, keyinchalik yirik kon va poʻlat zavodining egasi, Xarkov Xromadasining asoschisi Aleksey Alchevskiyga turmushga chiqadi. Ularning farzandlari isteʼdodli va mohir rassomlar boʻlib ulgʻayadi. Oʻgʻli Ivan Alchevskiy taniqli opera qoʻshiqchisi, Grigoriy Alchevskiy bastakor, qizi Kristiya Alchevska shoira boʻlgan[1].
Xristina Xarkovda yashab, 1920-yil 15-avgustda vafot etgan.
Hayoti va faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
1862-yildan boshlab u Xarkov ayollar yakshanba maktabini (rasmiy ravishda 1870-yilda) oʻz hisobidan yurita boshlagan. Uning maktabi 1919-yilda sovet tuzumi tomonidan tugatilgan. Maktab 50 yil davomida mavjud boʻlib, yoshlar taʼlimining yuqori darajada rivojlangan metodlari bilan mashhur edi. Boris Xrinchenko yosh yigitligida ushbu maktabda dars bergan. Xristina imlo kitoblaridan koʻra adabiy asarlardan foydalangan holda yoshlar taʼlimi metodini boshlagan taniqli pedagog sifatida tanilgan.
1889-yilda Parij koʻrgazmasida Rossiya imperiyasining oʻqituvchilari vakili sifatida qatnashgan. Hukumat rus tiliga oʻtishga majbur boʻlgunga qadar Xristina ukrain tilida dars bergan[2].
Alchevska 1906-yilda mukofotga sazovor boʻlgan „Xalq nima oʻqishi kerak“ (Chto chitatʼ narodu) uslubiy va bibliografik qoʻllanmani tuzdi. Ushbu ish Parijdagi xalqaro koʻrgazmada bosh mukofot va 1900-yilda „Kattalar kitobi“ (Kniga vzroslyx) oʻquv qoʻllanmasiga sazovor boʻlgan. Xristina 1912-yilda „Mening fikrlarim va tajribalarim“ („Peredumannoe i perezhitoe“) xotirasini yozdi. Shuningdek, u kattalar taʼlimi boʻyicha bir nechta uslubiy maqolalar chop etgan. 1860-yillarda Alchevskaning maqolalari, „Ukrainka“ taxallusi ostida Aleksandr Gertsenning „Kolokol“ jurnalida paydo boʻlgan. Alchevska qizlar va ayollarni jamoat festivallarida milliy liboslar kiyishga va milliy xalq qoʻshiqlarini ijro etishga undagan. Uning xalq madaniyati va xalq amaliy sanʼatiga moslashishi dehqonlarning shahar hayotiga moslashishiga yordam berdi[3].
Ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Alchevskaya X. D. O pervoy knige dlya klassnogo chteniya vzroslix M., 1895.
- Alchevskaya X. D. Peredumannoe i perejitoe: dnevniki, pisma, vospominaniya. M., 1912.
- Alchevskaya X. D. Chto chitat narodu? Kritich. ukazatel knig dlya nar. i det. chteniya. V tryox tomax. SPb., 1884-1906.
Ulugʻlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1963-yilda O. Mazurkevich Alchevska va uning hamkasblarining oʻquv ishlariga bagʻishlangan kitobini nashr etdi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Kubijovyc, Volodymyr. Encyclopedia of Ukraine: Volume I: A-F. Toronto, Canada: University of Toronto Press, 2016. ISBN 9781442651173.
- ↑ Peter J. Potichnyj, Marc Raeff, Jaroslaw Pelenski, Gleb N. Zekulin, eds. Ukraine and Russia in Their Historical Encounter. Edmonton, Alberta: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press University of Alberta, 1992 — 118 bet.
- ↑ Bohachevsky-Chomiak, Martha. Feminists Despite Themselves: Women in Ukrainian Community Life, 1884-1939. Edmonton, Alberta, Canada: Canadian Institute of Ukrainian Studies, University of Alberta, 1988 — 19 bet. ISBN 9780920862575.