Xitoy va 2022 yilgi Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan keyin Xitoyning pozitsiyasi noaniq bo'lib, Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi kerakligi haqidagi pozitsiyasini ma'qullashdan va Rossiyaga o'z yordamini tan olishdan o'zini tiyadi. Xitoy siyosiy sharhlovchilar tomonidan betaraflikdan tortib qo'llab-quvvatlashgacha bo'lgan pozitsiyani egallagani bilan tavsiflanadi. Xitoy Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishini qoralashdan bosh tortdi, Rossiyaning urush haqidagi qayta-qayta tashviqotini olib bordi, Rossiyaga qarshi iqtisodiy sanksiyalarga qarshi chiqdi va Ukrainadagi urush bo'yicha BMTda ovoz berishda betaraf qoldi yoki Rossiya tomonida bo'ldi.[1][2]

Xitoy hukumati AQSh tomonidan Rossiyaga qarshi keng ko‘lamli sanksiyalarni qoralamagani yoki qo‘llamagani uchun tanqid qilindi.[3] Ba'zi xitoylik internet foydalanuvchilari Ukrainani qo'llab-quvvatlovchilarga hujum qilishdi va Ukrainani masxara qiluvchi sharhlar berishdi.[4][5] Biroq Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy betaraflik siyosatidan mamnun ekanini aytib, “Xitoy uzoq turish siyosatini tanladi. Ayni paytda Ukraina bu siyosatdan mamnun. Har qanday holatda ham Rossiya Federatsiyasiga yordam berishdan ko'ra yaxshiroqdir. Va Xitoy boshqa siyosat olib bormasligiga ishonmoqchiman. Rostini aytsam, biz ushbu siyosatdan mamnunmiz." deb aytib o'tadi.[6]

Xitoy hukumati[tahrir | manbasini tahrirlash]

25-fevral kuni Xitoy BMT Xavfsizlik Kengashida bosqinni qoralaganlarga ovoz berishda betaraf qoldi.[7]

1-mart kuni Ukraina va Xitoy tashqi ishlar vazirlari Dmitriy Kuleba va Van Yi bosqin boshlanganidan beri birinchi telefon orqali muloqot qilishdi. Xitoy ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, Vang Kulebaga tinch aholi uchun xavf tug'ilishidan "juda xavotirda" va "mojaro avj olishining oldini olish uchun vaziyatni iloji boricha yumshatish" zarurligini aytgan. Kulebaning aytishicha, Ukraina “Xitoyning oʻt ochishni toʻxtatishga erishishda vositachilik rolini oʻynashini intiqlik bilan kutmoqda” ekanini aytadi.

2 mart kuni Amerikaning The New York Times gazetasi Xitoy hukumati bosqin haqida oldindan ogohlantirilgani va Rossiya hukumatidan uni 2022-yilgi Qishki Olimpiya o'yinlarigacha kechiktirishni so'ragani haqida maqola chop etdi.[8] Xitoy hukumati bu ayblovlarni rad etib, "bunday ritorikadan maqsad e'tiborni chalg'itish va aybni boshqa tomonga o'zgartirishdir, bu juda jirkanchdir" deb ta'kidladi o'ydi.[9]

9-mart kuni Xitoy Kommunistik partiyasi Bosh kotibi Si Tszinpin Fransiya prezidenti Emmanuel Makron va Germaniya kansleri Olaf Shols bilan videomuloqot o‘tkazdi va unda u Xitoy “Yevropada urush alangasi qayta alangalaganini ko‘rib ''og‘riyotganini” ta’kidlab o‘tdi.

15 mart kuni Xitoyning AQShdagi elchisi Tsin Gang The Washington Post gazetasida “Rossiya va Ukraina oʻrtasidagi ziddiyat Xitoyga hech qanday foyda keltirmaydi”, “barcha davlatlarning suvereniteti va hududiy yaxlitligi, shu jumladan Ukraina, hurmat qilinishi kerak; barcha mamlakatlarning qonuniy xavfsizlik tashvishlari jiddiy qabul qilinishi kerak" va "ba'zi AQSh rasmiylari tomonidan aytilgan Xitoy korxonalariga tahdidlar qabul qilinishi mumkin emas"deb maqola chop etiladi.[10]

18-mart kuni Zsi Tszinpin va Amerika prezidenti Jo Bayden Ukrainadagi mojaro muhim aks etgan videotasvir ustida ikki soat davom etgan uchrashuv o‘tkazdilar. Amerika Oq uyi qo'ng'iroqdan keyin matbuotga Bayden Si ni "Xitoy Rossiyaga moddiy yordam bersa, oqibatlari" haqida ogohlantirganini aytdi.

Xitoy davlat ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xitoyning ommaviy axborot vositalarida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi haqidagi xabarlar bir qator munozaralarni keltirib chiqardi. BBC va CNN Xitoyda mavzu muhokamalarini Xitoy davlat ommaviy axborot vositalari, jumladan Global Times, Xitoy markaziy televideniyesi (CCTV) va People's Daily kabilar olib borishiga ishonadilar. Ushbu nashrlarning jurnalistik daxlsizligi so'roq ostida. Misol tariqasida, Ukrainaning keng miqyosli bosqinidan ikki kun oldin The Beijing Newsning xalqaro aloqalar bo'limi Horizon News o'zining rasmiy Weibo akkauntida tasodifan ichki bildirishnomani e'lon qilgani gumon qilingan. Ichki bildirishnomada "Rossiya uchun noqulay" va "G'arbparast" bo'lgan kontentni cheklashni talab qiluvchi tsenzura ko'rsatmalari mavjud. Xuddi shu kuni Global Times veb-saytidagi maqolada Donetsk va Lugansk "ikki davlat" deb atalgan.[11] Maqola keyinchalik olib tashlandi, chunki Xitoyning ommaviy axborot vositalari bu ikki hududni birgalikda "mintaqa" deb atashni boshladilar.[11] Rossiya Ukrainaga qarshi harbiy operatsiyani boshlagan kuni Xitoy Kommunistik Yoshlar ittifoqi oʻzining rasmiy bilibili akkauntida mandarin tilida sovet vatanparvarlik ruhidagi “ Katyusha ” qoʻshigʻining ijrosini joylashtirdi.[12] Initium Media bu harakatni harbiy mojaroni shov-shuv ko‘tarishga urinish sifatida salbiy baholadi.[12]

Xitoy fuqarolik jamiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xitoy fuqarolarini Ukrainadan evakuatsiya qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

25-fevral kuni Xitoyning Ukrainadagi elchixonasi Xitoy fuqarolariga Ukrainani tark etishni tavsiya qildi. 7-mart kuni Xitoy hukumati aksariyat xitoylik fuqarolarni Ukrainadan evakuatsiya qilganini ma'lum qildi.[13]

Xalqaro reaksiyalar va sharhlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amerika universitetidan Jozef Torigian Xitoy hukumatining bosqinga nisbatan pozitsiyasini "muvozanatlantiruvchi harakat" deb ta'riflab, "ikki davlat ham Amerikaning Yevropa va Osiyodagi roli haqida bir xil salbiy qarashlarga ega", ammo Xitoy o'z moliyaviy manfaatlarini qo'yishga tayyor emasligini ta'kidladi. Rossiyani qo'llab-quvvatlash xavfi ostida, ayniqsa Xitoy "mas'uliyatli manfaatdor tomon sifatida o'z obro'sini saqlab qolishga harakat qilmoqda".[14] Brukings instituti xodimi Rayan Xassning ta'kidlashicha, "Rossiyasiz Xitoy Xitoyning yuksalishiga to'sqinlik qilishga qaror qilgan dushman g'arb bilan yolg'iz o'zi shug'ullana oladi", ammo bu ikki davlatning "mukammal muvofiqlashtirilgan manfaatlari yo'q". Xitoy Rossiyadan ko'ra ko'proq yo'qotadi. Xitoy o'zini orqasida sur'at bilan yuksalishda bir mamlakat sifatida ko'radi. Rossiya mohiyatan tanazzulga qarshi kurashmoqda” kabi reaksiyalar bildirilgan.

  1. ↑ „China will not join sanctions on Russia, banking regulator says“. Reuters (2022-yil 2-mart).
  2. ↑ „China rejects 'pressure or coercion' over Russia relations“. AP News (2022-yil 14-aprel).
  3. ↑ „China Defends Stance on Russia After U.S. Criticism“. The Moscow Times (2022-yil 14-aprel).
  4. ↑ Repnikova, Maria; Zhou, Wendy. „What China's Social Media Is Saying About Ukraine“. The Atlantic (2022-yil 11-mart).
  5. ↑ Dwoskin, Elizabeth. „China is Russia's most powerful weapon for information warfare“ (en-US). The Washington Post (2022-yil 8-aprel).
  6. ↑ „Zelensky: Ukraine is fine with China's position on war with Russia“.
  7. ↑ Nichols, Michelle; Pamuk, Humeyra. „Russia vetoes U.N. Security action on Ukraine as China abstains“. Reuters (2022-yil 26-fevral).
  8. ↑ Wong, Edward; Barnes, Julian E.. „China Asked Russia to Delay Ukraine War Until After Olympics, U.S. Officials Say“ (en-US). The New York Times (2022-yil 2-mart). Qaraldi: 2022-yil 22-iyun.
  9. ↑ „China denies it asked Russia not to invade Ukraine during Winter Olympics“. The Guardian (2022-yil 3-mart).
  10. ↑ „Opinion | Chinese ambassador: Where we stand on Ukraine“ (en-US). The Washington Post. Qaraldi: 2022-yil 22-iyun.
  11. ↑ 11,0 11,1 „【烏克蘭危機】中共官媒一度承認烏東親俄地區獨立 後報道刪除改稱「地區」“ (zh-hk). Radio Free Asia. Qaraldi: 2022-yil 26-aprel.
  12. ↑ 12,0 12,1 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“. theinitium.com. Qaraldi: 2022-yil 26-aprel.
  13. ↑ „'It came too late': Chinese students who fled Ukraine criticise embassy response“. The Guardian (2022-yil 8-mart).
  14. ↑ Torigian. „China's balancing act on Russian invasion of Ukraine explained“. The Conversation. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xitoy_va_2022_yilgi_Rossiyaning_Ukrainaga_bostirib_kirishi&oldid=4219356" dan olindi