Varshava konslageri

Varshava konslageri (nemischa: Konzentrationslager Warschau yoki Gensiowka konslageri) Ikkinchi jahon urushi davrida Varshavada Gensiovka qamoqxonasi atrofida Varshava gettosi xarobalarida qurilgan va boshqarilgan natsist konslageri.1943-yil iyulidan 19-avgustgacha faoliyat yuritgan. Dastlab mustaqil lager sifatida faoliyat yuritgan, keyinchalik Majdanek lagerining filialiga aylantirilgan.

Holokost haqidagi koʻpgina maʼlumotlarda yoʻq va tarixshunoslikda kam yoritilgan^[1]. Taxminan 8-9 ming mahbus qul mehnatiga jalb qilingan, ulardan 4-5 ming nafari vafot etgan. Qurbonlarning umumiy soni 20 mingga baholanmoqda^[2]. Lagerda Vengriya, Gretsiya va Italiyadan kelgan yahudiylar qirib tashlangan^[3].

Lager Varshava-Zapadnaya stansiyasi yaqinidagi tunnelda gigant gaz kamerasi qurilgani, 200 ming etnik polyak oʻldirilgani haqidagi fitna nazariyasi markazida edi. Lager va unga tutash xarobalar ham nemislar tomonidan qatl joyi sifatida foydalanilgan.

Qizil Armiya yaqinlashgani sababli 1944 yilning yozida nemislar Varshava qamoqxonalari va lagerlarini evakuatsiya qilishni boshladilar. Varshava konslageri evakuatsiya qilish 28-iyul kuni boshlangan. 4000 ga yaqin mahbuslar oʻsha kuni lagerdan chiqarib yuborildi va qattiq jaziramada piyoda Kutno tomon olib ketildi. Uch kun davom etgan marshda mahbuslar na ovqat, na suv olishdi. Lager qoʻriqchilari davom etishga qodir boʻlmagan yoki buyruqlarga juda sekin munosabatda boʻlganlarning barchasini oʻldirishdi. Omon qolganlar 2-avgust kuni yuk vagonlariga ortilgan va Germaniyaga olib ketilgan. Murakkab transport sharoitlari va soqchilarning shafqatsizligi natijasida koʻproq qurbonlar berildi. Nihoyat, 6-avgust kuni omon qolgan mahbuslar Dachau konslageriga topshirildi.

Ushbu maʼlumotlarning asosiy manbai Polshadagi natsist jinoyatlarini tergov qilish boʻyicha PPR bosh komissiyasining xodimi sudya Mariya Trzchinska edi^[2].

Bu afsona Tel-Aviv universitetining tarix professori, Yad Vashem yodgorlik majmuasi mutaxassisi Xavi Dreyfus va Ottava universitetining kanadalik tarixchi professori Yan Grabowski asarlarida rad etilgan.

Sobiq lager hududida hozirda uning tarixi bilan bogʻliq faqat bitta yodgorlik joyi mavjud. Bu oʻshda joylashgan uch tilda yozilgan alohida esdalik lavhasi. Mordechaja Anielewicza Okopova burchagida, „Zośka“ bataloni askarlari tomonidan ozod qilingani haqida xabar beradi. 2013-yil 8-noyabrda Varshavadagi Paviak qamoqxonasi muzeyida KL Varshau qurbonlariga bag‘ishlangan lavha ham ochildi

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933—1945, Geoffrey P. Megargee, Martin Dean, and Mel Hecker, Volume I, part B, pages 1512—1515
↑ ^2,0 ^2,1 Jerzy Kochanowski. „Śmierć w Warschau“ (pl). Polityka.pl – Historia (2009-yil 4-sentyabr). 2013-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-sentyabr.
↑ Омер Бен-Яков. „Лагерь смерти, которого не было: самая долгая ложь Википедии“ (ru). detaly.co.il (2019-yil 6-oktyabr). 2019-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-oktyabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Varshava kontslageri^{[sayt ishlamaydi]} (mavjud havola)
KZ Varshau
Detailvergrößerung aus obigem Luftbild von Warschau, ca. 1943 yil

[USHMM-1] The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933—1945, Geoffrey P. Megargee, Martin Dean, and Mel Hecker, Volume I, part B, pages 1512—1515

[Kochanowski-2] 2,0 ^2,1 Jerzy Kochanowski. „Śmierć w Warschau“ (pl). Polityka.pl – Historia (2009-yil 4-sentyabr). 2013-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-sentyabr.

[3] Омер Бен-Яков. „Лагерь смерти, которого не было: самая долгая ложь Википедии“ (ru). detaly.co.il (2019-yil 6-oktyabr). 2019-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-oktyabr.

[1]

[2]

[3]