Turkiya jurnalistlar uyushmasi
Turkiya Jurnalistlar Uyushmasi - 1952-yilda Istanbulda tashkil etilgan[1]. (Türkiye Gazeteciler Sendikasi — TGS) jurnalistlar va ommaviy axborot vositalari xodimlarini ifodalash maqsadida Turkiyadagi ommaviy axborot vositalari sohasidagi jurnalistlarning eng qadimgi va eng yirik kasaba uyushmasi tashkilotidir.
Tashkilot jurnalistlarning huquq va erkinliklarini himoya qilish va mustahkamlash, mehnat huquqlarini, ijtimoiy adolatni, demokratiyani, kasbiy va axloqiy meʼyorlarni, matbuot erkinligini va xalqaro birdamlikni targʻib qilishga qaratilgan.
Istanbulda joylashgan TGS hozirda butun mamlakat boʻylab beshta mahalliy filialga ega boʻlib, Turkiyadagi 100 dan ortiq turli media kompaniyalarida 1000 dan ortiq aʼzolar ishlab faoliyat yuritadi.
TGS 800.000 dan ortiq aʼzosi boʻlgan Turkiyadagi eng katta konfederatsiya boʻlgan Turk-Is ishchilar kasaba uyushmasi konfederatsiyasiga tegishli.
1963-yilda Turkiya parlamenti kasaba uyushmalari toʻgʻrisidagi yangi qonunlarni (274 va 275) qabul qilgandan soʻng, barcha ishchilar kasaba uyushmalari jamoaviy bitim imzolash va oʻz huquqlarini himoya qilish uchun ish tashlashlar tashkil qilish huquqiga ega boʻldilar. Keyingi yili (1964-yil) TGS „Milliyet“ va „Cumhuriyet“ kundalik gazetalarida ishlaydigan jurnalistlar uchun birinchi jamoaviy shartnomani imzoladi.
1965-yilda TGS dunyodagi jurnalistlar kasaba uyushmalarining eng yirik tashkiloti boʻlgan Xalqaro Jurnalistlar Federatsiyasi (IFJ)ga aʼzo boʻldi.
1969-yil 10-martda TGS muzokaralar muvaffaqiyatsizlikka uchragach, Anadolu axborot agentligida birinchi ish tashlashni uyushtirdi. Bir hafta oʻtgach, ish tashlash yangi jamoa shartnomasi imzolanishi bilan yakunlandi.
1980-yil 12-sentabrdagi harbiy toʻntarishdan soʻng jurnalistlarning asosiy huquqlariga qattiq zarba berildi. Avvalgi barcha huquqlar mamlakatni boshqarayotgan harbiy junta tomonidan bekor qilingan. Har qanday kasaba uyushma tashkilotiga aʼzo boʻlishni istagan ishchilar uchun notarial xarajatlarni belgilash uchun yangi qonun yaratildi. Boshqa bir qonun oʻz tarmoqlarida ishchilarning 10 foizidan kamini tashkil eta olmaydigan kasaba uyushmalari tomonidan har qanday jamoa shartnomasini imzolashni taqiqlaydi. Ish tashlash qoidalari kuchaytirildi. Birdamlikni bildirish yoki baʼzi huquqlarni talab qilish uchun norozilik namoyishlari butunlay taqiqlangan. Matbuot huquqlari kamaytirildi va gazetalar toʻxtashga majbur boʻldi. 1983-yil 7-mayda yangi tarmoq reglamenti qabul qilindi, unga koʻra „texnik“ matbuot sektoridan chetlashtirildi.
Birlashmalarning ittifoqdan chiqishi yillari[tahrir | manbasini tahrirlash]
90-yillarning boshida ommaviy axborot vositalari boshliqlari boshchiligidagi va turk hukumatlari tomonidan qoʻllab-quvvatlangan uyushish jarayoni Turkiyadagi jurnalistlarga qattiq taʼsir qildi va bevosita kasaba uyushmalarini nishonga oldi. 1992-yildan buyon, Dogan guruhi (Milliyet va Hurriyat)da ishlagan jurnalistlar OAV egalari tomonidan oʻz ittifoqidan chiqishlari uchun bosim ostida qolib ketishgan.
1995-yil aprel oyida audiovizual jurnalistikaga oid yangi qonundan soʻng TGS nizomiga radio va televideniye xodimlarining Turkiya Jurnalistlar uyushmasiga aʼzo boʻlishlariga ruxsat beruvchi yangi oʻzgartirishlar kiritildi.
2004-yil 28-noyabrda oʻzining 17-Bosh assambleyasi chogʻida TGS delegatlari IFJning mintaqaviy tashkiloti boʻlgan Yevropa Jurnalistlar Federatsiyasi (EFJ)[2] ga aʼzo boʻlishga qaror qildilar.
2010-yilda TGS Istanbulda EFJ Kongressini muvaffaqiyatli oʻtkazdi va „Turkiyada jurnalistlarni ozod qilish“ nomli birinchi xalqaro birdamlik kampaniyasini boshladi.
TGSning uygʻonish davri[tahrir | manbasini tahrirlash]
2013-yil may oyida Istanbuldagi Gezi bogʻidagi namoyishlar ortidan jurnalistlarning yangi avlodi oʻz ittifoqida faolroq boʻlishga qaror qildi. TGSning 2013-yil dekabrida boʻlib oʻtgan Kongressida saylanganidan soʻng, yosh faollar va rahbariyat „5N1K1Sendika“[3] kampaniyasini (4W1H1Union) boshladi va jurnalistlar va potentsial aʼzolar orasida ittifoq imidjini oʻzgartirish boʻyicha yangi strategiyani boshladi. TGS yangi jamoaviy bitimlarni imzolash uchun milliy chegaradan oʻtib, atigi uch hafta ichida oʻz aʼzolarini 20 foizga oshirishga muvaffaq boʻldi. Ikki yil ichida TGS tomonidan turli ommaviy axborot vositalarida ishchilarning huquqlarini kuchaytiruvchi va yangi aʼzolarni jalb qiluvchi kamida yettita yangi jamoa shartnomasi imzolandi.