Turang‘i arvohkapalagi
| Turang‘i arvohkapalagi | |
|---|---|
 Ayoli | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Boʻgʻimoyoqlilar |
| Sinf: | Hasharotlar |
| Turkum: | Kapalaklar |
| Oila: | Tungi kapalaklar |
| Kenja oila: | Smerinthinae |
| Urugʻ: | Laothoe |
| Turlari: | Turang‘i arvohkapalagi |
| Binar nomi | |
| Laothoe philerema (Djakonov, 1923) | |
Turang‘i arvohkapalagi[1](Laothoe philerema) —arvohkapalaklar (Sphingidae) oilasiga mansub tungi kapalak turi sanaladi.
Tavsif va hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qanot kengligi 80–120 mm. Yiliga ikki yoki uch avlod rivojlanadi. Parvoz vaqti aprel oyining oxirida va iyun oxiridan avgustgacha. Qurtlarning uzunligi 65–75 mm bo‘lib, Turang‘i teragi, xususan, bo‘z terak bilan oziqlanadi.
Tarqalishi va yashash joyi
[tahrir | manbasini tahrirlash]O‘rta Osiyo cho‘llariga (Sharqiy Turkmaniston, O‘zbekiston janubi, Tojikiston va Sharqiy Afg‘oniston) endemik, hududi alohida bo‘limlarga bo‘lingan. Mahalliy va kamdan-kam hollarda paydo bo‘ladi. Qozog‘istonda faqat bitta yashash joyi aniq ma’lum — Ili daryosining Qapchag‘ay suv ombori yaqinidagi tekisligi. Turlarning diapazoni qisqarmoqda[1]. Dengiz sathidan 200–500 m balandlikdagi daryolar bo‘yida joylashgan to‘qay o‘rmonlari, to‘ranga chakalakzorlarida yashaydi[1].
Yashash tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yilda 2 marta nasl beradi. Ilk uchishi va tuxum qo‘yishi – aprel–mayda (tunda), 2-martasi – iyul–avgustda. Qurti to‘rang‘ida (Populus pruinosa) iyun va avgust-sentyabrda rivojlanadi; tuproqning yuqori qatlamlarida g‘umbakka aylanadi; kuzgi g‘umbaklari qishlaydi.
Kichik turlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Laothoe philerema philerema
- Laothoe philerema witti Eitschberger, Danner & Surholt, 1998 (Afg‘oniston)
Muhofaza etish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qozog‘iston va O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan[1].
Maqomi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2(VU:D): Zaif, qisqarib borayotgan, mozaik tarqalgan Janubiy Turon endemik turi.
Cheklovchi omillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xo‘jalik faoliyati oqibatida to‘qaylarning kesib tashlanishi.
Ko‘payish xolati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ko‘paytirilmagan.
Muhovaza choralari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zarafshon va Qizilqum qo‘riqxonalarida muhofaza ostiga olingan; yashash joylari, sonini mukammal o‘rganish lozim.