Kontent qismiga oʻtish

Turang‘i arvohkapalagi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Turang‘i arvohkapalagi

Ayoli
Ilmiy tasniflashUshbu tasnifni tahrirlash
Olam: Hayvonlar
Tip: Boʻgʻimoyoqlilar
Sinf: Hasharotlar
Turkum: Kapalaklar
Oila: Tungi kapalaklar
Kenja oila: Smerinthinae
Urugʻ: Laothoe
Turlari: Turang‘i arvohkapalagi
Binar nomi
Laothoe philerema (Djakonov, 1923)

Turang‘i arvohkapalagi[1](Laothoe philerema) —arvohkapalaklar (Sphingidae) oilasiga mansub tungi kapalak turi sanaladi.

Erkagi

Tavsif va hayot tarzi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qanot kengligi 80-120 mm. Yiliga ikki yoki uch avlod rivojlanadi. Parvoz vaqti aprel oyining oxirida va iyun oxiridan avgustgacha. Qurtlarning uzunligi 65-75 mm bo‘lib, Turang‘i teragi, xususan, bo‘z terak bilan oziqlanadi.

Tarqalishi va yashash joyi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

O‘rta Osiyo cho‘llariga (Sharqiy Turkmaniston, O‘zbekiston janubi, Tojikiston va Sharqiy Afg‘oniston) endemik, hududi alohida bo‘limlarga bo‘lingan. Mahalliy va kamdan-kam hollarda paydo bo‘ladi. Qozog‘istonda faqat bitta yashash joyi aniq ma’lum — Ili daryosining Qapchag‘ay suv ombori yaqinidagi tekisligi. Turlarning diapazoni qisqarmoqda[1]. Dengiz sathidan 200–500 m balandlikdagi daryolar bo‘yida joylashgan to‘qay o‘rmonlari, to‘ranga chakalakzorlarida yashaydi[1].

Yashash tarzi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yilda 2 marta nasl beradi. Ilk uchishi va tuxum qo‘yishi – aprel–mayda (tunda), 2-martasi – iyul–avgustda. Qurti to‘rang‘ida (Populus pruinosa) iyun va avgust-sentyabrda rivojlanadi; tuproqning yuqori qatlamlarida g‘umbakka aylanadi; kuzgi g‘umbaklari qishlaydi.

Kichik turlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Laothoe philerema philerema
  • Laothoe philerema witti Eitschberger, Danner & Surholt, 1998 (Afg‘oniston)

Muhofaza etish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozog‘iston va O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan[1].

2(VU:D): Zaif, qisqarib borayotgan, mozaik tarqalgan Janubiy Turon endemik turi.

Cheklovchi omillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xo‘jalik faoliyati oqibatida to‘qaylarning kesib tashlanishi.

Ko‘payish xolati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ko‘paytirilmagan.

Muhovaza choralari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zarafshon va Qizilqum qo‘riqxonalarida muhofaza ostiga olingan; yashash joylari, sonini mukammal o‘rganish lozim.

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Красная книга Казахстана. — Т. I. — Животные. — Часть 2. — Беспозвоночные. — Алматы: Онер, 2006. 4-е издание.