Tora Bora jangi (2017)
| Tora Bora jangi (2017) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Afg'oniston urushining bir qismi 2001—2021-yillar | |||||||||
 Tora Bora kengroq mintaqada. | |||||||||
| |||||||||
| Raqiblar | |||||||||
 ISHID
|
 Tolibon
| ||||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||||
| Abu Omar Khorasani[1]
|
Nomaʼlum
| ||||||||
| Kuchlar | |||||||||
| 100[2]–1,000[3] | Nomaʼlum | ||||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||||
| "Oʻnlab" halok boʻldi (ISIL-K hujumi) 22 kishi halok boʻldi, 10 kishi yaralandi (hukumat hujumi) |
12 kishi oʻldirildi
| ||||||||
| 2000 oila koʻchirildi[4] | |||||||||
.svg){kind=small}
2017-yil iyun oyida Tora Bora jangi Afgʻonistondagi Tora Bora va uning atrofidagi gʻorlar hududi uchun olib borilgan jang. Oʻsha vaqtda Iroq va Shom — Xuroson viloyati islomiy davlati (ISIL-K) va unga qarshi kuchlar, xususan, Tolibon harakati, Pachir Av Agam tumani aholisi tomonidan tuzilgan jangarilar va Afgʻoniston milliy armiyasi oʻrtasida janglar boʻlib oʻtdi. Qattiq toʻqnashuvlardan soʻng IShID-K kuchlari dastlab 2017-yilning 13-14-iyun kunlari Tolibondan Tora Borani qoʻlga kiritishga muvaffaq boʻlishdi, biroq Afgʻoniston hukumat kuchlari 17-iyunga qadar gʻor hududini qaytarib oldi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Usama bin Lodinning sobiq tayanchi boʻlgan Tora Bora 2001-yilda Qoʻshma Shtatlar boshchiligidagi operatsiya chogʻida Tolibon kuchlaridan tozalangan boʻlsa-da, jangari guruh tez orada togʻdagi qoʻrgʻonni qaytarib oldi. Oʻshandan beri Tora Bora Tolibon qoʻzgʻoloni uchun muhim baza vazifasini oʻtagan, shu bilan birga uning atrofidagi hududlar asosan guruh taʼsiri ostida qolgan[5]. 2015-yilda IShID-K tashkil etilgandan soʻng, Nangarhor viloyatining koʻp qismini Tolibon nazorati ostiga oldi va bu ikki jangari tashkilot hukmronlik uchun shafqatsiz toʻqnashuvni boshladi. Ayni paytda Afgʻoniston hukumatining bu chekka hududlardagi nazorati asosan ayrim postlar va aholi punktlari bilan chegaralangan edi. Shunga qaramay, hududdagi barcha isyonchi guruhlarga qarshi kurashish uchun hukumat tarafdori oʻzini-oʻzi mudofaa guruhlari va qabila qurolli kuchlari paydo boʻldi.
Tora Bora joylashgan Pachir Av Agam tumanida ham Tolibon, ham hukumat tarafdorlari yashaydi va shu tariqa tezda ISIL-K nishoniga aylanib, tuman aholisini oʻldirish, oʻgʻirlash, reydlar va talon-toroj qilish orqali qoʻrqitishni boshladi. Natijada mahalliy aholi oʻta qattiq nafrat bilan, IShID-Kga qarshi chiqdi. 2017-yil 13-aprelda Qoʻshma Shtatlar Achin tumanidagi IShID-K tomonidan asosiy baza sifatida foydalanilgan gʻor tizimlarini bombardimon qildi va katta qismini vayron qildi. Natijada, guruh oʻzining qadrdon joyidan mahrum boʻldi. Afgʻon siyosatchisi va sobiq sardori Hazrati Alining soʻzlariga koʻra, bu IShID-Kning yangi boshpana izlashiga sabab boʻlgan. Ehtimol, strategik joylashuvi tufayliManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name „ISHID“ jangarilari Tora Borani istiqbolli yangi shtab-kvartira sifatida tanladilar va uni Tolibondan tortib olish uchun koʻchib oʻtdilar.
Jang[tahrir | manbasini tahrirlash]
ISIL-K Tora Borani qoʻlga kiritdi[tahrir | manbasini tahrirlash]
ISIL-K 6-iyun kuni 1000 ga yaqin jangari bilan togʻ qalʼasini egallash uchun hujum boshladi. Nangarhor viloyatidagi Afgʻoniston milliy xavfsizlik boshqarmasi rahbari Pokistonni IShID-K hujumini qoʻllab-quvvatlayotganlikda aybladi. „ISHID“ jangarilari Tolibon pozitsiyalariga hujum qila boshlaganidan soʻng, mahalliy harbiylar IShID-Kga qarshi kurashga qoʻshildi. Garchi ular anʼanaviy tarzda hukumatni qoʻllab-quvvatlab, Tolibonga qarshi boʻlgan boʻlsa-da, bu jangarilar guruhning shafqatsiz siyosati tufayli ISIL-Kni tolibondan koʻra kattaroq tahdid deb bilishgan. Biroq, jangarilar Tolibonga toʻgʻridan-toʻgʻri yordam berganmi yoki alohida harakat qilganmi, nomaʼlumligicha qolmoqda. Oqibatda sodir boʻlgan toʻqnashuvlar natijasida 500 ga yaqin oila koʻchirildi. Togʻlarda uch kun davom etgan shiddatli janglardan soʻng, IShID-Kning birinchi hujumi Tolibon va hukumatparast kuchlar tomonidan qaytarildi. „Oʻnlab“ qurbonlar koʻrgan hujumchilar tarqalib, orqaga chekinishga majbur boʻldi.
Ushbu muvaffaqiyatsizlikka qaramay, ISIL-K tez orada qayta toʻplanib, hujumlarini yangiladi. Mahalliy aholining hukumatdan ularga yordam koʻrsatish haqidagi chaqiriqlari eʼtiborga olinmadi va 13-iyun oxirida „ISHID“ jangchilari mahalliy kuchlar va Tolibonga qarshi shiddatli janglardan soʻng Tora Bora atrofidagi koʻp hududlarni egallab olishga muvaffaq boʻlishdi. 14-iyun boshida Tolibonning togʻdagi qoʻrgʻondagi mudofaasi butunlay qulab tushdi va guruh jangarilari hududdan qochib ketdi. Tora Bora mahalliy jangarilari endi oʻz pozitsiyalarini ushlab turolmadilar va oilalarini oʻzlari bilan olib, orqaga chekindilar. Tolibon ham, hukumatga yaqin manbalar ham Tora Boraning barchasi IShID-Kga oʻtganini inkor etib, Tolibon unsurlari mintaqada hamon qarshilik koʻrsatayotganini taʼkidlagan boʻlsa-da, mahalliy qishloq aholisi va afgʻon harbiylari „ISHID“ toʻlaligicha qolayotganini maʼlum qilishdi. Bu kuchlar oʻz bayrogʻi va ogʻir artilleriyasini Toʻra Bora ustidagi togʻlarga oʻrnatgan edi.
Tora Bora ustidan nazoratni qoʻlga kiritgandan soʻng, ISIL-K kengroq Pachir Av Agam tumanida hukumatga qarshi yurishni boshladi, guruh qoʻmondonlaridan biri: „Biz Tora Boradamiz, lekin bu oxiri emas. Reja hukumat va Tolibondan koʻproq hududni tortib olishdan iborat“ dedi. „Amerika Ovozi“ mahalliy muxbirining soʻzlariga koʻra, butun tuman qulash arafasida edi. ISIL-K oʻzining „Xilofat“ radiosi orqali Tora Boradagi gʻalabasini targʻib qila boshladi va qochib ketgan mahalliy aholini uylariga qaytishga chaqirdi[6]. Xavfsizlik boʻyicha tahlilchi va terrorizmga qarshi kurash boʻyicha ekspert Devid Ottoning fikricha, Tora Bora atrofidagi hudud IShID-K va Tolibonga shu qadar dushman ediki, buning natijasida sobiq guruh uni uzoq vaqt ushlab tura olmaydiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.
Hukumat hujumi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tolibon qarshi hujumga oʻtishidan oldin, prezident Ashraf Gʻani Afgʻoniston milliy armiyasining 201-korpusiga 14-iyun kuni Tora Boraga qarshi oʻz hujumlarini boshlashni buyurdi. Armiya tezda ISIL-K ga qarshi harakat qildi va 16-iyunga kelib jangarilarni ortga qaytarishni boshlagani eʼon qilindi[7]. Ertasi kuni Afgʻoniston milliy armiyasi togʻlar etagidan Tora Bora gʻor hududiga bostirib kirdi, tezkor hujumji guruhlar esa havoda togʻ choʻqqilariga tashlandi. Afgʻoniston hukumat kuchlari hudud va uning atrofida tozalash amaliyotlarini davom ettirar ekan, tezda ularning hukmronligi qulab tushdi[8][9]. 25-iyun kuni Afgʻoniston Mudofaa vazirligi IShID-K Tora Bora atrofidagi hududdan butunlay chiqarib yuborilgani va gʻor hududi afgʻon harbiylarining harbiy bazasiga aylantirilishini rasman eʼlon qildi.
Oqibat[tahrir | manbasini tahrirlash]
2017-yil iyul oyida Afgʻoniston Milliy xavfsizlik boshqarmasi Tora Bora atrofidagi hududda IShID-Kga qarshi kurashish uchun Pachir Av Agam tumanidan 300 ga yaqin mahalliy aholidan iborat yangi militsiyani moliyalashtirdi va qurollandi. Ayni paytda, IShID-K Tolibonning mahalliy postlarini bostirib, vayron qilgani, Tora Bora mintaqasida oʻz amaliyotlarini yangilagani xabar qilingan[10].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Ahmad Sultan. „Islamic State say they have captured Afghanistan's Tora Bora caves“. Reuters (15-iyun 1017-yil). Qaraldi: 20-iyun 2017-yil.
- ↑ „Isis captures territory around former Bin Laden stronghold in Afghanistan“. The Guardian (14-iyun 1017-yil). Qaraldi: 20-iyun 2017-yil.
- ↑ Rod Nordland; Fahim Abed „ISIS Captures Tora Bora, Once Bin Laden's Afghan Fortress“. The New York Times (14-iyun 1017-yil). Qaraldi: 20-iyun 2017-yil.
- ↑ Song Lifang. „News Analysis: IS presence adds to instability in Afghan eastern region“. Xinhua News Agency (17-iyun 1017-yil). 2017-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyun 2017-yil.
- ↑ Ludovica Iaccino. „Isis unable to stay in Osama Bin Laden's Tora Bora fortress for long“. International Business Times (15-iyun 1017-yil). Qaraldi: 20-iyun 2017-yil.
- ↑ Amir Shah. „ISIS Claims It's Taken Bin Laden's Afghan Hideout of Tora Bora“. Military.com (15-iyun 1017-yil). Qaraldi: 20-iyun 2017-yil.
- ↑ Karim Amini. „Security Forces Advancing Through Tora Bora: MoD“. TOLOnews (16-iyun 1017-yil). Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
- ↑ „Afghan Official: Afghan Security Forces Recaptured Tora Bora“. The New York Times (17-iyun 1017-yil). Qaraldi: 20-iyun 2017-yil.
- ↑ „General: Afghan Forces Clear Strategic Tora Bora of ISIL Militants“. Fars News Agency (19-iyun 2017-yil). 8-sentabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-iyul 2022-yil.
- ↑ Thomas Joscelyn. „Islamic State fights the Taliban, Afghan government-backed locals in Tora Bora Mountains“. The Long War Journal (10-iyul 1017-yil). Qaraldi: 11-iyul 2017-yil.