Tirol shlyapasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Volksmarching nishonlari bilan bezatilgan Tirol shlyapasi
Qishloq kiyimining bir qismi sifatida tanilgan anʼanaviy uslubda kiyingan Tirol miltiqlari, L dan R gacha: Bolzano (Bozen), S Tirol; Lienz, E Tirol; Abfaltersbax, E Tirol; Kaltern, S Tirol; Jenesien, S Tirol. (qoʻmondonlar)
Ekstravagant gamsbartli tirol shlyapasi

Tirol shlyapasi ((nemischa: Tirolerhut, italyancha: cappello alpino), shuningdek, Bavariya shlyapasi yoki Alp shlyapasi sifatida tanilgan), dastlab Avstriya, Germaniya, Italiya va Shveysariyaning bir qismi boʻlgan Alp togʻlarida joylashgan Tiroldan kelgan aholining bosh kiyimi boʻlgan. Bu mahalliy xalq kiyimining muhim va oʻziga xos elementi yoki traxtidir.

Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Odatda Tirol shlyapasi yashil kigizdan qilingan boʻlib, dastlab toji bir tomonga choʻzilgan va cheti taxminan qoʻl kengligida boʻlgan. Mazkur shlyapa ayniqsa Avstriyadagi Tirol vodiysida joylashgan Zillertalda ommalashgan[1].

Shakl va qirralarning kengligidan tashqari, shlyapalar oʻzi xos tarzda rangli, shnurli koʻrinishda boʻlgan. Ayrim shlyapalar tojning yon tomonida gullar, patlar yoki „choʻtka“ koʻrinishidagi turli xil bezaklar bilan ziynatlangan. Anʼanaviy „choʻtka“, gamsbart deb nomlanadi. U chamois antilopasi (Rupicapra rupicapra)ning orqa qismidagi yollaridan tayyorlangan. Tirol shlyapasining katta va koʻzga koʻringan turlarida minglab tolalar oʻrnatilgan boʻlishi mumkin. Bunday shlyapalarning narxi 2500 dan 3000 dollargacha baholanadi[2]. U turli shakllar va koʻrinishlarda boʻlib, koʻpincha patlar bilan ham bezaklanishi mumkin[3].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

19—20-asrlarda Tirol liboslari tashqi koʻrinishida maʼlum darajada bir xillik paydo qilgan. Tirolning mahalliy qishloq liboslarida Tirol shlyapalarining turli uslublari 1830—1840-yillardan beri saqlanib qolingan. Ularning ayrimlari zamonaviy modaga monand tarzda yaratilganga oʻxshaydi. Ushbu qadimiy bosh kiyimlar Shimoliy Tirolning baland, nisbatan tor qirrali shlyapalaridan tortib, Janubiy Tirol vino mamlakatining kichik, keng qirrali shlyapalarigacha boʻlgan shlyapa turlarini oʻz ichiga oladi.

Keyinchalik Tirol shlyapasi sayyohlik ramzi sifatida „Tirol madaniyati“ ning timsoliga aylangan. Münchenda oʻtkaziladigan Oktoberfest kabi xalq yigʻinlari va pivo festivallarida „mahalliy“ liboslar kiygan xalq musiqa guruhlari taʼsiri ostida Tirol shlyapasi ommalashib ketgan. Musiqachi Billy Mo 1962-yilda „Ich kauf' mir lieber einen Tirolerhut“ („Men Tirol shlyapasini sotib olishni afzal koʻraman“) nomli qoʻshigʻini yozgan. Bu qoʻshiq orqali shlyapa va anʼanaviy Alp togʻlari xalq musiqasi oʻrtasidagi bogʻliqlik mustahkamlangan. 1965-yilda xuddi shu nom ostida komediyali musiqiy film suratga olingan[4].

Tirol shlyapasi Buyuk Britaniyalik Edvard VIII tufayli yanada mashhur boʻlgan, u taxtdan voz kechganidan keyin tez-tez Avstriya Shtiriyasiga tashrif buyurgan. Koʻpincha u yerlik tub aholi vakili boʻlmasa-da, Tirol uslubidagi shlyapa kiyib yurgan[5]. Aytilishicha, Tirol shlyapasi homburg shlyapasi uchun ilhom manbai boʻlib xizmat qilgan[6][7].

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Boy with Tyrolean hat and monkey (Knabe mit Tirolerhut und Äffchen). Oil on canvas, c. 1834
    Tirol shlyapasi kiygan bola va maymun (Knabe mit Tirolerhut und Äffchen). Kanvaga moy boʻyoqda chizilgan, 1834-yil
  • Andreas Hofer, wearing the typical, broad-brimmed flat hat of the South Tyrolean type (posthumous portrait, mid-19th century)
    Andreas Hofer, Janubiy Tirol tipidagi kiyinish uslubi, keng qirrali yassi shlyapa kiygan (oʻlimdan keyingi portret, 19-asr oʻrtalari)
  • Self portrait with Tyrolean hat (Selbstporträt mit Tiroler Hut), Lovis Corinth
    Tirol shlyapasi bilan avtoportret (Selbstporträt mit Tiroler Hut), Lovis Corinth
  • Simple, party version of the Tyrolean hat
    Tirol shlyapasining oddiy versiyasi
  • Grey variant of the Tyrolean hat
    Tirol shlyapasining kulrang versiyasi

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Seppel, Seppelhut shlyapasi, Bavariya-Shimoliy Tirol kigiz qalpogʻi

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ "[T]he pointed, green, felt hat with a hand-wide brim, which came from South Tyrol, especially from the Ziller valley, earned such a reputation that it was referred to as a Tyrolean hat." Heinrich Heine: Reisebilder II: 1828-1831: Kommentar, Volume 6. Akademie Verlag, 2003, p. 232 (N. B.: the Ziller valley lies in North Tyrol)
  2. ↑ [1] Genuine Gamsbart $2,790.00, Ernst Licht Imports, May 27, 2021
  3. ↑ Kilgour, Ruth Edwards (1958). A Pageant of Hats Ancient and Modern. R. M. McBride Company.
  4. ↑ Ich kauf mir lieber einen Tirolerhut. Moviepilot.de
  5. ↑ Lexikon der Herrenmode, Musterschmidt, 1960
  6. ↑ Grunwald, Torsten. Den Velkædte Mand. Forlaget Vandkunsten, 2014 — 147 bet. ISBN 978-87-76-95362-1. 
  7. ↑ Chico, Beverly. Hats and Headwear around the World: A Cultural Encyclopedia. ABC-CLIO, 3 October 2013 — 245 bet. ISBN 978-1-61069-063-8.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Tirol_shlyapasi&oldid=4214094" dan olindi