Thiruvallur Veeraraghava Svamy ibodatxonasi
Thiruvallur Veeraraghava Svamy ibodatxonasi (yoki Veerarghavasvami ibodatxonasi) — hind xudosi Vishnuga bagʻishlangan ibodatxona boʻlib, Chennai Metropolitan City, Tiruvallur shahrida joylashgan boʻlib, Janubiy Hindistonning Tamil Nadu shtatidagi Tiruvallur tumanidagi hudud va shtab-kvartirasidir. Dravid meʼmorchiligi uslubida qurilgan maʼbad eramizning VI — IX asrlarida Alvar avliyolarining erta oʻrta asr Tamil kanoni boʻlgan Divya Prabandhamda ulugʻlangan. U Vishnuga bagʻishlangan 108 Divya Desamlaridan biri hisoblanadi. Vishnuga Veeraraghava Perumal, uning turmush oʻrtogʻi Lakshmi esa Kanakavalli Tayar sifatida sigʻinadi.
Maʼbad juda qadimiy hisoblanadi va milodiy XIII asr oxiridagi Pallavalar tomonidan boshlangan, keyinchalik turli vaqtlarda Thanjavur Nayaks tomonidan qoʻshilgan. Ibodatxonada Chola davriga oid uchta yozuv bor. Maʼbadda yetti qavatli rajagopuram (darvoza minorasi) mavjud va granit devor ichida oʻrnatilgan. Kompleks barcha ziyoratgohlarni oʻz ichiga oladi va Hritayathabhanasini, maʼbad tanki, maʼbadning gʻarbiy qismida joylashgan. Goshala (sigirxona) maʼbad maʼmuriyati tomonidan saqlanadi.
Taxminlarga koʻra, Veeraraghava Perumal oʻzining turmush oʻrtogʻi Lakshmi bilan turmush qurgan. Maʼbadda oltita kunlik marosimlar va uch yillik bayramlar oʻtkaziladi. Tamilning Chittirai oyida (mart-aprel) nishonlanadigan aravalar va suzish festivali maʼbadning eng mashhur bayramidir. Shri Ahobila Matha hazillarining irsiy vasiylardir. Maʼbad Ahobila Matha tomonidan saqlanadi va boshqariladi.
Afsona[tahrir | manbasini tahrirlash]
Markandeya Purana maʼbad tarixi haqida batafsil maʼlumot beradi. Bu yerda Solihotra ismli bir donishmandning ermitaji bor edi. U kun kechirish uchun guruch ezib, unning yarmini izlovchilarga berib, qolganini oʻzi isteʼmol qilar edi. U Vishnuning ashaddiy fidoyisi edi. Uning sadoqatini sinab koʻrish uchun Vishnu bir kuni unga mehmon boʻlib keldi. U Solihotradan unga ovqat taklif qilishini iltimos qildi, donishmand buni qildi. Mehmon och qolganini his qildi va donishmanddan koʻproq ovqat taklif qilishni soʻradi. Donishmand oʻzi isteʼmol qiladigan unning qolgan yarmini taklif qildi. Mehmon dam olish uchun joy soʻradi va donishmand oʻz ermitajini taklif qildi. Ermitajga kelganida, mehmon oʻzining asl qiyofasini ochib, donishmandni duo qildi[1].
Boshqa bir afsonaga koʻra, Vishnu Dxarmasenapur qiroli Dilipaning qizi boʻlib tugʻilgan Lakshmiga uylanish uchun oʻsha joyda paydo boʻlgan. U oʻsha joyda paydo boʻldi va unga uylandi deyilgan[2]. Bu joy Thiruevvul va Veshranniem deb ham ataladi[3].
Yana bir afsonaga koʻra, Shiva Dakshyanining otasi va Sivaning rafiqasi Daksha tomonidan katta yagna (qurbonlik) uchun taklif qilinmagan. Shiva gʻazab bilan uchinchi koʻzini ochdi, undan Virabhadra yaratilgan deyiladi afsonada. Uni Siva Dakshani oʻldirishni buyurgan va u uning buyrugʻiga amal qilgan. Shiva Brahmahatti Doshamni oʻlim jazosiga tortdi . U gunohlardan qutulish uchun maʼbadning muqaddas tankiga yoʻnaltirildi. Maʼbadning shimoliy qirgʻogʻidagi Theertheswarar koʻrinishidagi Siva ziyoratgohi Siva oʻzini tozalagan joy deb ishoniladi[4].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Maʼbad dastlab VIII asrda Pallavalar tomonidan qurilgan deb ishoniladi. Bu yerda IX asrning ikkinchi yarmida Pallava sulolasi hukmronligi davriga oid yozuvlar mavjud. Mahalliy folklor maʼbadning yoshi taxminan 5000-yil ekanligini taʼkidlaydi. Tarixchi KV Soundararajanning soʻzlariga koʻra, Janubiy Hindistondagi IX — X asrlarda qurilgan Rangantha ibodatxonalari ushbu maʼbadda Koviladidagi Appakkudathaan Perumal ibodatxonasi, Tirukopashtilemidagi Sowmya Narayana Perumal ibodatxonasi bilan bir qatorda yordamchi xudolarning tizimli tartibiga ega. Srirangapatnadagi Mannargudi va Rangantha ibodatxonasi[5]. Ibodatxonada Kulotunga Chola I (milodiy 1070-1122-yollarda) davriga oid yozuvlar mavjud boʻlib, ularda Tiruvenkatadeva tomonidan ibodatxonaga 1000 kulis yer sovgʻa qilinganligi koʻrsatilgan. Vahanamandapning sharqiy devoridagi yozuvlar 1630—1675-yillarda Ahobila Mataning oʻn uchinchi koʻruvchisi Veera Raghava Sadagoppa Jiyar tomonidan maʼbadga 130 pon oltin sovgʻa qilganini koʻrsatadi. Ramadeva Maxaraya (1620—1630-yillar), Narasimha Deva, Vira Venkatapati Rayadeva Maharayar va Shri Venkatarayadeva Mahakavi, Kulothunga Deva va Rajendra I tomonidan Vijayanagara shohlari tomonidan maʼbadga sovgʻa qilingan yerlar haqida yozuvlar mavjud. Maduranthaka Deva, Sadasiva Maxaraya (1542—1570-yillar), Rama Deva Raya (1617—1632-yillar) va Venkata III (1632—1642-yillar) kabi mintaqadagi boshqa qirollar tomonidan turli festivallarni oʻtkazishgan[6].
Arxitekturasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Purnima bu kshetram uchun xayrli. Juma kunlari Thayaar puja uchun alohida mandapamga olib boriladi. Har yili ikkita bayram nishonlanadi. Bu yerda Chitra festivali ham muhim ahamiyatga ega. Puliyodxarai (Tamarind guruch), Dhadhyannam (tvorog guruch), Pongal, Chakkaray Pongal, Vada, Adhirasam, Murukku prasadam sifatida xudosiga taklif qilisharkan.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Divya Desam
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ V., Meena. Temples in South India, 1st, Kanniyakumari: Harikumar Arts, 1974 — 47 bet.
- ↑ R., Dr. Vijayalakshmy. An introduction to religion and Philosophy - Tévarám and Tivviyappirapantam, 1st, Chennai: International Institute of Tamil Studies, 2001 — 452–3 bet.
- ↑ Ayyar, P. V. Jagadisa. South Indian Shrines: Illustrated. Asian Educational Services [1942], 1982 — 539 bet. ISBN 9788120601512.
- ↑ Anantharaman, Ambujam. Temples of South India. East West Books (Madras), 2006 — 17–9 bet. ISBN 978-81-88661-42-8.
- ↑ K. V., Soundara Rajan (1967). „The Typology of the Anantaśayī Icon“. Artibus Asiae. 29-jild, № 1. 80-bet. JSTOR 3250291.
- ↑ Ramesh, M.S.. 108 Vaishnavite Divya Desams volume one Divyadesams in Tondai Nadu. Tirpuati: Tirupati Tirumala Devastanams, 1993 — 131–5 bet.