Tercan

Tercan
Tercan
	39°46′41″N 40°23′6″E / 39.77806°N 40.38500°E G OKoordinatalari: 39°46′41″N 40°23′6″E / 39.77806°N 40.38500°E G O
Mamlakat	Turkiya
Tuman	Tercen
Aholisi (2021)	4 846
Vaqt mintaqasi	UTCTRT (UTC+3)
	Tercan

Tercan (avvalgi Mama Hatun va Derzene)^[1] — Turkiyaning Sharqiy Anadolu mintaqasidagi Erzinjon viloyati Terjon tumaniga qarashli shahar va markazdir. 2021 yilda uning aholisi 4846 kishi edi^[2].

Furotning irmogʻi boʻlgan Tuzla-Suning shimoliy qirgʻogʻida joylashgan.

Mahallalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar Ahmet Yesevi, Otaturk, Fotih, Kazimkarabekir, Mamahatun va Yavuz Selim mahallalariga boʻlingan^[3].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastlab Derzene mintaqasidagi asosiy shahar Pekerich edi^[4]. Tercan, ehtimol erta Usmonli davrida uning oʻrnini bosgan^[4]. Oʻrta asrlarda va ilk Usmonli davrida Terjonda ikki yoʻl birlashgan^[4]. Birinchisi, Erzurumni Erzincan va Sivas bilan bogʻlovchi edi^[4]. Ikkinchisi Kelkitning yuqori havzasidan Pekerich tekisligi orqali kelayotgan edi^[4].

XVII-asrda yashagan Usmonli sayohatchisi Evliya Chalabiy 1647-yilda bu yerga tashrif buyurib, uni Mamahatun deb atagan. U Saltuqiylar majmuasi haqida yozgan va shaharni "ikki yuz uydan iborat musulmon qishlogʻi" deb taʼriflagan^[5].

Yodgorliklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Karvonsaroy[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar markazidan sharqda joylashgan karvonsaroy, markaziy hovli atrofida joylashgan, taxminan kvadrat shaklida qurilgan^[4]. Hovlining shimoliy va janubiy tomonida beshta alohida xonadan iborat ikki qator boʻlib, ulardan badavlat sayohatchilar foydalanishgan^[4]. Bular binoning butun shimoliy va janubiy tomonlarini egallagan ikkita uzun xona bilan chegaralangan. Bular koʻpchilik mehmonlar uchun otxona va yotoqxona boʻlib xizmat qilgan^[4]. Monumental kirish eshigi binoning sharqiy tomonida joylashgan^[4]. Kirish joyining har bir tomoni baland qavatli tonozli chuqurchalar bilan oʻralgan. Bu yerda soqchilar qoʻyilgan edi^[4]. Portal ichida hovliga olib boradigan kirish zali mavjud^[4]. Zalning ikki tomonida tovarlarni saqlash uchun ishlatiladigan bir nechta xonalar mavjud^[4]. Oʻng tomonda tomga chiqadigan zinapoya bor^[4].

Binoning gʻarbiy uchida uchta baland eyvon joylashgan boʻlib, ular binoning dizaynida noqulay — quruvchilar ularni boshqa binodan, masalan, madrasadan ulgurji koʻchirib olishgan boʻlishi mumkin^[4]. Ayvonlar yozda uxlash uchun joy, balki otxona sifatida ham foydalanilgan^[4]. Ikki katta xona eyvonlar bilan chegaradosh, biri shimolda, biri janubda; Kirish zali yonidagi xonalar kabi, ular tovarlarni saqlash uchun ishlatilgan^[4].

Karvonsaroy ilk Usmonlilar davrida sezilarli darajada oʻzgartirilgan^[4]. Dastlabki dizayn hovlining shimoliy va janubiy tomonida, birinchi darajali xonalarning oldida ikkita portikoni oʻz ichiga olgan edi; bular endi mavjud emas^[4]. Bundan tashqari, dastlab har ikki tomonda oltita birinchi sinf xonalari boʻlgan; gʻarbiy uchidagi ikkitasi keyinchalik eyvonga aylantirilgan^[4].

Türbe[tahrir | manbasini tahrirlash]

Türbe qalin devor bilan oʻralgan dumaloq hovlining oʻrtasida joylashgan^[4]. Kichkina parapet orqasida, tashqi devorning tepasida piyoda yoʻlak oʻtadi^[4]. Janubi-gʻarbiy tomonda joylashgan kirish portali ajoyib bezatilgan va muqarnas bilan oʻralgan^[4]. Portal atrofida devor koʻtarilgan va yuqori yoʻlak dastlab tunneldan oʻtgan boʻlar edi^[4]. Devorning ichki tomonida, oʻtish yoʻlagi ostida bir qator keng kemerli boʻshliqlar mavjud^[4]. Ular dastlab oila aʼzolari uchun qabrlarni joylashtirish uchun moʻljallangan^[4]. Ularning ustidagi devor biroz osilgan va gumbazli ayvon qoldiqlarini ifodalaydi^[4]. Oʻshandan beri bu boʻshliqlardan biri favvora bilan almashtirildi^[4]. Türbening bosh minorasi nisbatan oddiy, derazasiz inshootdir^[4]. Ichkarida zinapoya qisman yer ostida joylashgan dafn xonasiga olib boradi^[4].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Adem, Avcıkıran. Kürtçe Anamnez Anamneza bi Kurmancî (tr, ku), 2009 — 56 bet.
↑ „31 ARALIK 2021 TARİHLİ ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) SONUÇLARI“ (tr) (XLS). TÜİK. Qaraldi: 2022-yil 16-dekabr.
↑ „Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri“ (tr). T.C. İçişleri Bakanlığı. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
↑ ^4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 ^4,13 ^4,14 ^4,15 ^4,16 ^4,17 ^4,18 ^4,19 ^4,20 ^4,21 ^4,22 ^4,23 ^4,24 ^4,25 ^4,26 ^4,27 ^4,28 Sinclair, T.A.. Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II. Pindar Press, 1989. ISBN 0-907132-33-2. 2022-yil 4-sentyabrda qaraldi. Sinclair, T. A. (1989). Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II. Pindar Press. ISBN 0-907132-33-2. Retrieved 4 September 2022.
↑ Efendi, Evliya. Narrative of Travels, Europe, Asia and Africa, London, 1850 — 199 bet.

[1] Adem, Avcıkıran. Kürtçe Anamnez Anamneza bi Kurmancî (tr, ku), 2009 — 56 bet.

[tuik-2] „31 ARALIK 2021 TARİHLİ ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) SONUÇLARI“ (tr) (XLS). TÜİK. Qaraldi: 2022-yil 16-dekabr.

[:1-3] „Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri“ (tr). T.C. İçişleri Bakanlığı. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.

[Sinclair_1989-4] 4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 ^4,13 ^4,14 ^4,15 ^4,16 ^4,17 ^4,18 ^4,19 ^4,20 ^4,21 ^4,22 ^4,23 ^4,24 ^4,25 ^4,26 ^4,27 ^4,28 Sinclair, T.A.. Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II. Pindar Press, 1989. ISBN 0-907132-33-2. 2022-yil 4-sentyabrda qaraldi. Sinclair, T. A. (1989). Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II. Pindar Press. ISBN 0-907132-33-2. Retrieved 4 September 2022.

[Evliya_Efendi-5] Efendi, Evliya. Narrative of Travels, Europe, Asia and Africa, London, 1850 — 199 bet.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]