Tabiiy landshaft arxitekturasi
Tabiiy landshaft arxitektura — bu inson yashashi va tabiiy dunyo oʻrtasidagi uygʻunlikni targʻib qiluvchi arxitektura falsafasi hisoblanadi. Bunda ob’ekt bilan xushyoqish va yaxshi integratsiyani maqsad qilgan dizayn yondashuvlari orqali erishiladi, shuning uchun binolar, mebellar va atrof-muhit birlashgan va uygʻun holda boʻladi hamda oʻzaro bogʻliq kompozitsiyaning bir qismiga aylanadi. Bu uslub tabiat bilan uygʻunlashish demakdir.
Tabiiy ladshaft — bu atama uslubda tabiiy materiallardan foydalanish metodikasi demakdir[1][2].
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Tabiiy landshaft arxitekturasi" uslubii Frank Lloyd Rayt (1867-1959) tomonidan kiritilgan boʻlsada, uning sirli yozish uslubi hech qachon yaxshi ifodalanmagan:
"Shunday qilib, men sizning oldingizda tabiiy meʼmorchilikni targʻib qilaman: Tabiiy landshaft arxitekturasi zamonaviy ideal deb eʼlon qilish va agar biz butun hayotni koʻrish va butun hayotga xizmat qilish uchun juda zarur boʻlgan taʼlimot, buyuk anʼana uchun muhim boʻlgan hech qanday anʼanaga ega emasmiz. Oʻtmish, hozirgi yoki kelajakka bogʻliq boʻlgan har qanday oldindan oʻylangan shaklni qadrlamaslik, aksincha, agar siz materiallarning tabiatiga koʻra shaklni aniqlashni afzal koʻrsangiz, oddiy aql-idrok yoki super maʼno qonunlarini yuksaltirasiz. "[3] deydi.
Tabiiy arxitektura uslubi, shuningdek, Raytning dizayn jarayonining hamma narsani qamrab oluvchi tabiatiga tarjima qilingan. Materiallar, motiflar va asosiy buyurtma tamoyillari butun bino boʻylab oʻzlarini takrorlashda davom etadi. Tabiiy landshaft meʼmorchilik gʻoyasi nafaqat binolarning tabiiy muhitga toʻgʻridan-toʻgʻri munosabatini, balki binolarning dizayni qanday qilib birlashgan organizm kabi sinchkovlik bilan oʻylanganligini anglatadi. Raytning binolaridagi geometriyalar markaziy kayfiyat va mavzuni yaratadi.
Mohiyatan tabiiy landshaft arxitektura uslubi, binoning har bir elementining tom maʼnodagi dizayni: derazalardan pollargacha, boʻsh joyni toʻldirish uchun moʻljallangan alohida stullargacha tashkil topgan. Hamma narsa bir-biri bilan bogʻliq boʻlib, tabiatning simbiotik tartib tizimlarini aks ettiradi[4].
AQSh, Evropa va boshqa mamlakatlardagi boshqa modernist arxitektorlar arxitektura tabiatga qanday taqlid qilishlari haqida bir-birini toʻldiruvchi va tez-tez raqobatlashadigan qarashlarga ega edilar. AQShning asosiy shaxslari Lui Sallivan, Klod Bragdon, Evgeniy Tsui va Pol Laffoli boʻlsa, yevropalik modernistlar orasida Gyugo Xering, Hans Sharun va Rudolf Shtayner[5] ajralib turadi.
Ikkinchi jahon urushidan soʻng, tabiiy landshaft arxitektura uslubi koʻpincha futurist arxitektor Bakminster Fullerning keyingi ishlarida aks etganidek, hayotning kibernetik va informatik modellarini aks ettirdi.
Uslubning dizayn shartlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Arxitektor va rejalashtiruvchi Devid Pirson tabiiy landshaft arxitektura meʼmorchilikni loyihalash boʻyicha qoidalar roʻyxatini taklif qildi. Ushbu qoidalar tabiiy landshaft arxitekturasi va dizayn uchun Gaia Xartiyasi sifatida tanilgan. Unda shunday deyilgan:
- tabiatdan ilhomlaning va barqaror, sogʻlom, tejamkor va xilma-xil boʻling.
- organizm kabi, uygʻunlinlikda boʻlish.
- oqimlarga rioya qiling va moslashuvchan boʻling.
- ijtimoiy, jismoniy va maʼnaviy ehtiyojlarni qondirish lozim.
- „Uslubdan oʻsib chiqing“ va noyob boʻling.
- yoshlik ruhini nishonlash, oʻynash va ajablantirish boʻlishi lozim.
- musiqa ritmini va raqs kuchini ifodalash kerak"[6].
Tabiiy landshaft arxitektura namunasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tabiiy landshaft meʼmorchilikning taniqli namunasi — Pensilvaniya qishloqlarida Kaufmannlar oilasi uchun moʻljallangan Rayt qarorgohi Fallingwater. Raytning ushbu katta maydonda uy topish uchun koʻp variantlari bor edi, lekin uyni toʻgʻridan-toʻgʻri sharshara va soy boʻylab joylashtirishni tanladi, bu shov-shuvli suv va tik sayt bilan yaqin, ammo shovqinli muloqotni yaratdi. Rangli sargʻish betonning jasur konsollari bilan tosh devorning gorizontal chiziqlari mahalliy qoya toshlari va oʻrmonli muhit bilan uygʻunlashadi. Urushdan keyingi Evropada venger Imre Makovecz organik arxitekturaning eng koʻzga koʻringan tarafdorlaridan biri edi.
Tabiiy landshaft arxitekturaning zamonaviy asarlari mavjud. Soʻnggi paytlarda „tabiiy landshaft“ taʼrifi keskin oʻzgardi. Qurilish va qoʻllab-quvvatlash uchun koʻproq mujassamlangan energiya talab qiladigan qurilish materiallaridan qochish, agar bino tabiiy ravishda uygʻunlashganda va uning atrofiga bemalol oʻtirib, madaniy davomiylikni aks ettirsa, u „tabiiy landshaft“ va idealistikdir. Misollar, tabiiy gʻor tizimini egallagan koʻrinadigan Stokgolmdagi yer osti Radhuset metro bekati kabi tabiiy materiallarni, masalan, togʻ jinslarini ochiq va haykalsiz qoldirishni oʻz ichiga oladi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Contemporary Architecture. Bibliothèque des arts, 1989 — 4 bet. ISBN 9782850470356. „There is something of the organic architecture movement ideas in such statements. Organicists are often idealists: cf, Wright, Goff. Greene, Steiner, etc.“
- ↑ „Modern Architectural Forms of the Mid Century (Part 2)“ (2015-yil 14-iyul).
- ↑ Frank Lloyd Wright (1954). The Natural House (New York: Bramhall House), p. 3
- ↑ Sokolina, Anna P. „Biology in Architecture: the Goetheanum Case Study.“ In: The Routledge Companion to Biology in Art and Architecture, edited by Ch. Terranova and M. Tromble, 52-70. New York and London: Routledge, 2017. 546p.
- ↑ Paull, John (2020). The First Goetheanum: A Centenary for Landshaft Architecture, Journal of Fine Arts. 3 (2): 1-11
- ↑ Pearson, David (2001). The Breaking Wave: New Landshaft Architecture (Stroud: Gaia), p. 72
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Rudolf Steiner. „Ways to a New Style in Architecture“. Rudolf Steiner Archive (1927). Qaraldi: 2011-yil 14-fevral.