Sinti va roma xalqlarining milliy sotsializm qurbonlari yodgorligi

„Sinti va roma xalqlari milliy sotsializmi qurbonlari yodgorligi“ (nemischa: Denkmal für die im Nationalsozialismus ermordeten Sinti und Roma Europas) — Berlindagi yodgorlik Yevropadagi 200 000-500 000 loʻlilar genotsidi qurbonlariga bagʻishlangan. Loyiha muallifi Dani Karavan.

Tarixi

Loʻlilarning fashistlar qirgʻini qurbonlari xotirasiga bagʻishlangan yodgorlikning yaratilishi Germaniyadagi Sinti va Roma vakolatxonasi hamda Germaniya Sinti ittifoqining talablari natijasidir.

Hukumat 1992-yilda loyihani tasdiqlaganidan soʻng yodgorlikning joylashuvi va dizayni boʻyicha bahslar boshlandi. Dastlab yodgorlik Martsan tumanida oʻrnatilishi kerak edi — oʻsha erda 1936-yildan beri loʻlilar yashagan xarobalar joylashgan edi. Biroq 2001-yilga kelib, uni Xolokost qurbonlari yodgorligi yaqinidagi Tirgartenga oʻrnatishga qaror qilindi. U 2012-yil 24-oktabrda Angela Merkel tomonidan ochilgan.

Yodgorlik dizayni

Yodgorlik Tirgartendagi Simonsvegda joylashgan. Bu qorongʻu — „cheksiz chuqur“ — markazida uchburchak toshli hovuz: konslager asirlari taqib yurishlari kerak boʻlgan nishonlarning shakli shunday edi. Har kuni tosh ustiga gullar qoʻyiladi, muallifning fikriga koʻra „bir vaqtning oʻzida hayot, qaygʻu va xotira ramzi“ boʻlishi kerak. Ayniqsa Romeo yodgorligi uchun Frans kun boʻyi bu yerda yangraydigan musiqa yozgan. Hovuzning chetida esa loʻli shoiri Santino Spinellining „Osvensim“ sheʼridan satrlar oʻyib yozilgan. Atrofda tosh plitkalarda — konslagerlarning nomlari yozilgan.

Adabiyotlar

• Das schwarze Wasser : Denkmal für die im Nationalsozialismus ermordeten Sinti und Roma. Heidelberg, Berlin: Edition Braus, 2012. ISBN 978-3-86228-038-4.