Shaukat Xabibullin

Shaukat Taipovich Xabibullin
Tavalludi	1915-yil 7-fevral Toshkent Rossiya imperiyasi
Vafoti	1996-yil Rossiya Qozon
Fuqaroligi	SSSR
Sohasi	astronomiya
Ish joylari	Qozon davlat universiteti
Taʼlimi	Qozon davlat universiteti
Mukofotlari

Shaukat Taipovich Xabibullin (1915-yilda tugʻilgan, 1996-yilda vafot etgan) – sovet va rus astronomi.

Hayoti

Xabibullin 1915-yilda Toshkent shahrida tugʻilgan. 1939-yilda Qozon universitetiga oʻqishga kirib, shu yerda aspiranturani tamomlagan. Ulugʻ Vatan urushi qatnashchisi – Moskva mudofaasida, Kursk bulgʻozidagi janglarda, Dneprdan oʻtishda, Varshavani ozod qilishda, Berlinni egallashda qatnashgan. 1948-yildan Qozon universitetida assistent va dotsent, 1958-yildan boshlab professor va astronomiya kafedrasi mudiri boʻlib ishlagan. 1960—1963-yillarda fizika fakulteti dekani, 1965-yildan fan boʻyicha prorektor sifatida faoliyat olib borgan. 1949—1958-yillarda – V. P. Engelxardt rasadxonasining astrometrik boʻlimi mudiri, 1959—1987-yillarda – Universitet shahar rasadxonasi direktori. 1976-yilda ishga tushirilgan Qozon universitetining Shimoliy Kavkaz astronomik stansiyasini tashkil etishda qatnashgan.

Tatar Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasida xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1970), RSFSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1975).

Fanga qoʻshgan hissasi

Uning asosiy ishlari Oy aylanish nazariyasi, selenodeziya va yulduzlar astronomiyasi bilan bogʻliq. 1949-yilda F. X. Sirsaning yulduzlar hisob-kitobi maʼlumotlaridan foydalanib, Galaktikada yulduzlar zichliklarining taqsimlanishini oʻrgangan. Qorongʻu tumanliklarni oʻrganish usulini va yulduzlarni ikki nurda hisoblash usulini taklif qilgan. 1949—1953-yillarda dunyoda birinchilardan boʻlib oyning fizik libratsiyasini oʻrganish uchun fotografik kuzatuvlardan muvaffaqiyatli foydalangan. Birinchi sunʼiy yer yoʻldoshi ishga tushirilishidan oldinroq, oyda joylashuvni aniqlash usulini ishlab chiqgan. 1966-yilda amerikalik tadqiqotchi D. Ekxardt bilan deyarli bir vaqtda bir-biridan xabarsiz holda mustaqil ravishda fizik oy libratsiyasining chiziqli boʻlmagan nazariyasini ishlab chiqqan. Oy koordinata tizimlarini aniqlash, oyning geometrik shaklini va uning gravitatsion maydonini oʻrganish, yoʻldoshlarning Markaziy jismlar atrofida harakatini tahlil qilish boʻyicha bir qator tadqiqotlar oʻtkazadi.

Adabiyotlar

• Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп, 1986. 
• Шаукат Таипович Хабибуллин, 1915-1996, 2004. 

Havolalar

• Xabibullin Shavkat Taipovich