Sayragul Sautbay

Sairagul Sautbay 1977-yilda Xitoyning Ili qozoq avtonom viloyatida tugʻilgan.Tibbiyot universitetini tugatgach,u shifokor,o'qituvchi va ta'lim direktori bo'lib ishladi.2016-yilda Sairagul Sautbay oilasi bilan Qozogʻistonga koʻchib oʻtmoqchi.Biroq Xitoy Kommunistik partiyasi Sairagul Sautbayning hujjatlarini musodara qildi va uni Qozogʻistonga yuborishdan bosh tortdi.2017-yilning noyabridan 2018-yilning martigacha Sayragul Sautbay lagerda saqlanayotgan etnik guruhlarga xitoy tilidan dars berishga majbur boʻlgan. 2018-yilning mart oyida Sairagul Sautbay Qozogʻistonga qochib ketadi. Keyinchalik u Xitoyning musulmonlarga nisbatan repressiya qurboni boʻlganini da’vo qildi. Xitoy musulmonlarni ta’qib qilayotganini birinchilardan boʻlib isbotladi.

Chegarani kesib o'tish sababi

Uali Slam va Sairagul Sautbay juftligi 2016-yilda ikki farzandi bilan Qozogʻistonga koʻchib oʻtmoqchi boʻlgan.Biroq 2017-yilda faqat Uali Slam va uning ikki farzandi Qozogʻiston fuqaroligini olgan.Sayragul davlat xizmatchisi boʻlgani uchun Xitoy tomoni uning ketishiga ruxsat bermagan.Eri va bolalari Qozogʻistonga joʻnab ketganidan soʻng,Xitoy politsiyasi uni “Qozogʻistonga Xitoy ma’lumotlarini yetkazganlikda” ayblagan.

“U chet elliklar bilan aloqador jinoyatchi sifatida tasniflangan.Xitoy uning pasportini musodara qildi va Kommunistik partiyadan chiqish xiyonat hisoblanadi.U davlat xizmati bo'lgan bolalar bog'chasining direktori edi.2018-yil boshida u togʻdagi siyosiy mahbuslar lagerida xizmat qilishga majbur boʻldi.“Siyosiy lagerni chiqarib yuborsangiz,davlat sirlarini oshkor etmaslik toʻgʻrisidagi qonunni buzganingiz uchun oʻlim jazosiga hukm qilinadi.Oʻz jonini saqlab,oilasiga qoʻshilish uchun qonunni buzib,vatanimdan panoh izlashga majbur boʻlganini aytdi.

Nursulton Nazarboyevga maktublar

25-may kuni Sayragul Sautbayning oilasi va mahalla faollari Olmaotada matbuot anjumani oʻtkazib,milliy va xalqaro darajada yordam soʻradi.Faollar Xitoydagi etnik ozchiliklarning hozirgi ahvolini “genotsid” deb atadi va Nursulton Nazarboyevdan aralashishni soʻradi. Sayragul Sautbayning turmush oʻrtogʻi Uali Slam, agar xotini qonunni buzsa, Qozogʻistonda sud qilinishini talab qildi.

20-iyun kuni Taldiqoʻrgʻondagi mahbus Nursulton Nazarboyevga xat yozdi.Maktub matni jurnalist Saule Abedinovaning Facebook’dagi sahifasida e’lon qilingan.Maktubda u Xitoydagi qozoqlar “ogʻir ahvolda ekani”ni va “noqonuniy xatti-harakatlari uchun oʻz uyida javobgarlikka tortilishiga tayyorligini” aytib, Qozogʻiston fuqaroligini soʻragan.

5-iyul kuni Germaniya taqiqlangan xalqlar jamiyati qoʻlga olingan Sayragul Sautbayni Xitoyga ekstraditsiya qilmaslikni soʻrab Qozogʻiston prezidentiga maktub yoʻlladi.17-iyul kuni Sayragul Sautbayning advokati Abzal Kuspan oʻzining Facebook’dagi sahifasida Prezidentga ochiq xat yozdi.Maktubda u Nursulton Nazarboyevdan xalqaro shartnomalar bajarilishini ta’minlash va Sairagul Sautbayning Xitoyga ekstraditsiya qilinishiga yoʻl qoʻymaslikka yordam berishni soʻragan

Sayragulning lagerda koʻrganlari

Sayragul Sautbayning aytishicha, lagerda 2500 ga yaqin odam boʻlgan.

"Men ko'rgan eng keksa 84 yoshli ayol edi.Eng kichigi 13 yoshli bolakay”,dedi u.Unga koʻra,lagerdagi bitta kichik kamerada 20 kishi hibsga olingan. Ular har doim kishanlangan. Shuningdek, u oʻz harakatlarini kuzatuv kameralari orqali kuzatib boradi. Hojatxona o'rniga xonaning bir burchagida chelak bor.

Lagerdagi kun xitoy tili darslari bilan boshlanadi.Keyin odamlar gunohlarini tan olishadi.Barcha mahbuslar muntazam ravishda tabletka va ukol olishadi.Rasmiy versiyaga ko'ra,bu kasalliklarning oldini olishning yo'lidir.Aslida esa mahbuslar ana shunday tibbiy tajribalardan oʻtgan koʻrinadi.Natijada, ko'pchilik, erkaklar aqlini yo'qotib, ojiz bo'lib qolishadi. U ham zo'rlangan, tirnoqlarini yirtib tashlashgan, tirnoq va mixlar bilan qiynoqqa solishgan.

Sayragul Sautbay 2017-yilda lagerga majburan kelganini aytadi.Unga lagerda xitoy tilidan dars berishini aytishgan.U imzolagan hujjatda qoida buzilgan yoki yuklangan vazifalarni bajarmagan taqdirda oʻlim jazosiga mahkum etilishi koʻrsatilgan.“Hujjat qamoqqa olinganlarning gaplashishi,kulishi,yigʻlashi,boshqalarning savollariga javob berishni taqiqlaydi.Sayragulning soʻzlariga koʻra,unga forma berib, kichkina xonaga joʻnatishgan. To'shakning o'zi betondan qilingan. Biroq, uning aytishicha, mahbuslarning ahvoli bundan ham yomonroq. “Har bir xonada hojatxona oʻrniga plastik chelak bor. Har bir kishiga kuniga 2 daqiqa najas qilish uchun vaqt berildi. Va chelakdagi najas kuniga bir marta quyiladi. Toʻlgan boʻlsa ham ertaga kutishimiz kerak, - deydi Sayragul Sautbay.

Lagerda Sayragulga mahkumlarga xitoy tilini oʻrgatish,kommunistik partiyalarning targʻibot qoʻshiqlarini oʻrgatish vazifasi yuklangan.Mahbuslar “Men Xitoyni sevaman”,“Kommunistik partiyaga rahmat”,“Men xitoylikman”,“Men Si Szinpinni yaxshi koʻraman” degan soʻzlarni takrorlashga majbur.Unga koʻra, toʻgʻri qoʻshiq kuylamagan, tilni bilmaganlar maxsus “qora xona”larda jazolanadi. U yerda odamlarni elektr tayoq bilan kaltaklab, mixga oʻtirishga majbur qilishgan. Ba'zilar shunday xonadan tirnoqsiz qaytib kelishganini aytishadi.

Bir paytlar Sayragul jazolangan edi.“Tunda lagerga yangi mahbuslar olib kelindi.Ular orasida qozoq ayoli ham bor edi.Qozoq ekanligimni tanidi,yordam soʻrab,quchoqlab oldi. Men unga javob bermadim. Hali ham meni jazolang. Uni kaltaklashdi va ikki kun ovqatsiz qoldirdilar ”, dedi u. Uning soʻzlariga koʻra, lagerdagi ayollarga qiyin. Politsiyaning aytishicha, ular ko'rgan har qanday ayolni zo'rlashlari mumkin. Hatto guruhda zoʻrlash holatlari ham boʻlgan.

Kun davomida mahbuslarga gunohlari haqida o'ylash uchun vaqt beriladi.Bu yerda xitoy tilini bilmaslik,diniy marosimlarga rioya qilmaslik gunoh sanaladi.Sayragul ham oromgohda kuniga 3 mahal ovqat berilishini aytadi.Guruch yoki sabzavotli sho'rva va bir bo'lak non bilan xizmat qiling.Juma kunlari mahbuslarga cho'chqa go'shti beriladi.Ba'zilar diniy e'tiqodlari tufayli uni iste'mol qila olmaydi.Biroq, u ovqatdan bosh tortgani uchun jazolanishini aytadi.

Sud jaroyoni

9-iyul kuni Jarkentning Panfilov tuman sudi xitoylik qozoqni Sayragul Sautbayning ishini koʻrishni boshladi.Sud rus tilida boshlanganidan keyin Sautbay sud jarayonini qozoq tilida oʻtkazishni soʻradi.Sudya sudlanuvchining iltimosini qanoatlantirdi va sud majlisini 13-iyulga qoldirdi.

13-iyul kuni Sairagul Sautbay Qozogʻiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 392-moddasi (“Chegarani noqonuniy kesib oʻtish”) boʻyicha aybdor deb topildi.

Sud jarayonida Sayragul Sautbay oʻziga qoʻyilgan ayblarni toʻliq tan olishini aytdi.Uning aytishicha,Xitoydagi siyosiy bosim tufayli chegarani noqonuniy kesib oʻtishdan boshqa iloji yoʻq.U Xitoyda oʻlim jazosi kutilayotgani va Qozogʻistonda har qanday jazoga rozi boʻlishini aytdi.Sudya Dinara Kuykabayeva Sayragul Sautbayning prokuror bilan jinoiy kelishuvga erishish haqidagi iltimosini qabul qilib,navbatdagi sud majlisini 23-iyulga qoldirdi.

23-iyul kuni boʻlib oʻtgan sud jarayonida prokuror Arzigul Imyarova advokat Abzal Kuspanning aybni tan olish toʻgʻrisidagi kelishuvga erishish haqidagi iltimosnomasini rad etdi.Muzokaralar chogʻida advokat Abzal Kuspan Sairagul Sautbayga hukmni tan olishni va agar Qozogʻistonda qolsa,har qanday jazoga tayyor turishni taklif qildi.Prokuror rad etish sababini tushuntirmadi.

Sudya Dinara Kuykabayeva tergov yakunlangani va bahs boshlanishini ma’lum qildi.Bahs 1-avgustga qoldirildi.

1-avgust kuni Jarkent shahrida boʻlib oʻtgan sud majlisida prokuror Arzigul Imyarova sudlanuvchini bir qator sabablarga koʻra Qozogʻistondan deportatsiya qilmaslikni soʻradi.Sabablari:Sautbayning farzandlari Qozogʻiston fuqarolari,uning farzandlari bilan uchrashishini qonun ta’minlashi kerak. Bundan tashqari, ayblanuvchi jinoyatga iqror bo'ldi.

Prokuror olti oylik sinov muddatini soʻradi.Sud Sairagul Sautbayni Qozogʻiston chegarasini noqonuniy kesib oʻtganlikda ayblab,olti oy muddatga shartli ozodlikdan mahrum qildi.

Shvetsiyaga ko'chishi

Sairagul Sautbayning qochqinlik maqomini berish haqidagi arizasini koʻrib chiqish uchun Olmaota viloyati politsiya boshqarmasi tomonidan tuzilgan komissiya unga ''qochqin maqomini'' berishdan bosh tortdi

2019-yil 3-iyun kuni Sairagul Sautbay oilasi bilan Shvetsiyaga koʻchib oʻtdi.

Sayragulning yoʻl xarajatlarini Shvetsiya toʻlagan.“Bu yerda siyosiy boshpana ham,qochqin ham emas.Rasmiylar Sayragul Sautbayning oilasi bilan Shvetsiyaga ketishiga toʻsqinlik qilmadi. Etnik qozoqning eri va ikki farzandi qozoq fuqaroligidan voz kechmagan va turistik vizalar bilan chiqib ketgan.

Sayragul Sautbay Ozodlik bilan suhbatda hujjatlarni rasmiylashtirish uchun Shvetsiyaga kelganini aytdi.Sautbayning soʻzlariga koʻra,uning hozirgi maqsadi Shvetsiya fuqaroligini olish, deb yozadi Ozodlik.

Shu paytgacha Qozogʻistondan umidimizni uzganimiz yoʻq.Endigi maqsadimiz Shvetsiya fuqaroligini olish,Xitoy tahdididan xalos boʻlish,farzandlarimga yaxshi ta’lim berish,kelajakda oʻz xalqiga xizmat qiladigan qilib tarbiyalash. Shvetsiya davlati bizni juda iliq kutib oldi. Bu yerda qonun mukammal, ish yaxshi bajarilgan. Bizga barcha sharoitlarni yaratib berdi, – dedi.

Sairagul Sautbay AQSh xalqaro ''Jasur ayollar'' mukofoti sovrindori

Shinjondagi siyosiy oʻquv lagerlari haqida ilk bor gapirgan va hozir Shvetsiyada istiqomat qiluvchi xitoylik qozogʻistonlik Sairagul Sautbay AQSh Davlat departamentining yillik xalqaro “Jasoratli ayollar” mukofotiga sazovor boʻldi.Sautbayga mukofotni 4-mart kuni Vashingtonda AQSh Davlat kotibi Mayk Pompeo va birinchi xonim Melaniya Tramp topshirdi.

Pompeo mukofotlarini topshirish marosimida “Sairagul Sautbayga ta’zim qilamiz.U ilgari shifokor bo'lgan.U haqiqatni gapirgani uchun oilasidan ajralgan,qamoqqa tashlangan,ta’qibga uchragan,hatto oʻlimga hukm qilingan.U Xitoy Kommunistik partiyasining Shinjondagi musulmonlarga qarshi tazyiqlarini eng ochiq tanqid qilganlardan biri. Sayragul Sautbay Shinjon lagerlari haqida xabar berishdan qoʻrqmadi va hozir ham hibsga olinganlar va ularning qarindoshlarini hibsda koʻrganlarini aytib berishga undamoqda”.

Mukofot Davlat departamenti tomonidan tinchlik, adolat,inson huquqlari,gender tengligi va ayollar huquqlari uchun oʻz hayotini xavf ostiga qoʻygan ayollarga beriladi.