Salohiddin Ayyubiy Quddus fathi

Salohiddin Ayyubiy

Salohiddin Ayyubiy—Quddus fotihi. Koʻpchilik Salohiddin Ayyubiyning Sharq va Gʻarb, munosabatlaridagi muhim rolini tilga oladi. Arablar va ajamlar Salohiddinni eslar ekan, u alohida tarixiy shaxs sifatida ko‘riladi. Tarix qahramonlari koʻpincha qizgʻin bahs-munozaralar mavzusiga aylanadi. Ammo Salohiddin yetakchilikning tarixiy ramziga aylandi. Uni yangi diniy yoki milliy oʻziga xoslik bilan tasvirlash uchun uning shaxsini oʻgʻirlash boʻyicha doimiy urinishlar mavjud. U hozirda musulmonlar orasida musulmon, arablar nazarida arab va kurdlar orasida kurddir. Bunday bahslar faqat musulmonlar, arablar va kurdlar bilan cheklanmaydi. Balki yevropaliklar uchun ham kengayib boradi, baʼzi yevropaliklar Salohiddin kabi yuqori darajaga ega boʻlgan qahramonning sof arab yoki sharqdan boʻlishini ehtimoldan yiroq deb bilishadi. Shu sabab uning vafotidan koʻp oʻtmay, uni Misrda yashagan va oʻsha yerda dunyoga keltirgan yevropalik xonimning farzandi ekani haqida asossiz xabarlar tarqaldi. Bu ertak va hikoyalarning baʼzilari hatto Jozef Shaxt va C. Bosvortning „Islom merosi“ nomli kitobida tilga olingan.

Salohiddin buyuk qahramon

Shu nuqtai nazardan, Salohiddinga hayrat nazari bilan qarash odatiy holdir. Xattin va Ayn Jalut gʻalabalari tarixdan joy oldi. Salohiddin qanchalik beqiyos sarkarda boʻlsa, jangda ham shunchalik jasur jangchi edi. Masalan, Attila, Chingizxon va general Uilyam Sherman oʻz qoʻshinlarini yirik gʻalabali zabtlarga olib kelgan va dushmanlarini yirik magʻlubiyatga uchratgan muvaffaqiyatli harbiy rahbarlar hisoblansa-da, ularda jasorat va yetakchilik deyarli kuzatilmaydi. Aksincha, ularning merosi dushmanlarini qiynoqlarga solish va tarixiy, gullab-yashnagan sivilizatsiyani yoʻq qilishdan iborat. Sulh qilish Salohiddinning jasurlik fazilatlarini ajratib turadigan eng muhim xususiyatlaridan biridir. Bu sifat, ayniqsa, Falastin hududlarini ozod qilish janglarida yaqqol namoyon boʻladi. Salohiddin Quddusni egallab olganida, shaharning yevropalik aholisini qiynoqqa solishni maʼqul koʻrmadi, aksincha, ularga pul oʻlponi, yaʼni jizya toʻlash sharti bajarilgandan soʻng xavfsiz chiqib ketishlariga ruxsat berdi. Oʻlponni toʻliq toʻlashga qodir boʻlmagan kambagʻallar uchun Salohiddin Quddus Patriarxining ming kishini toʻlashdan chetlashtirish haqidagi iltimosiga ijobiy javob berdi. Patriarxning kuchli diniy mavqeini inobatga olgan Salohiddin hatto mingdan ortiq kambagʻallarga, ayniqsa ayollar va bolalarga pul toʻlamay ketishga ruxsat berdi. U shahzodalar va salibchilar, ayniqsa Richard Arslon bilan oʻzaro hurmatni saqladi.

Salohiddin haqida notoʻgʻri fikrlar

Garchi boʻhton boʻlsa–da, bu maʼlumotlar baʼzi tarixchilar va yozuvchilar „Salohiddin oʻz dinidan voz kechishga tayyor edi“ degan gumon yoki bahslashishga imkon beradi. Bir rivoyatda u oʻlimidan bir necha soat oldin nasroniylikni qabul qilgani aytilsa, boshqa bir hikoyada aytilishicha, „agar yevropa knyazlarining kambagʻallarga nisbatan nafratlanishi boʻlmaganida, u nasroniylikni qabul qilishga tayyor edi“. 13-asr. Biroq, bu asarlarda Salohiddin ritsar yoki jangchi emas, balki harbiy rahbar sifatida aytilgan. Harbiy rahbar sifatida u oʻz xalqini himoya qildi va dushmanlarini magʻlub etdi. Aslida Salohiddin oʻz diniga chuqur eʼtiqod qilgan. U voliy boʻlgunga qadar diniy ulamolarni oʻziga yaqin oldi. Shu sababdan koʻpchilik uning diniy eʼtiqodini, boshqa dinlarga chuqur hurmatini va tinchlik oʻrnatish va odamlar va ularning hukmdorlari bilan tajovuzkorlikdan qochish istagini hurmat qilishdi. Shak-shubhasiz, Salohiddin amal qilgan Islom qasos va yaqinlik emas, rahm-shavqat va inoyat edi.

Jasorat va shavqat namunasi

Jasoratning eng chuqur xususiyatlaridan boʻlgan bu rahm-shafqat fazilati ham Salohiddinning o‘ziga xos fazilatlaridandir. U Quddusni va Quddus qiroli Lusignanlik Guyni himoya qilish uchun jangga rahbarlik qilgan Balian kabi koʻplab evropalik shahzodalardan oʻch olishdan oʻzini tiydi. Unga qarshi jangda magʻlub boʻlishsa ham, afv boʻlish evaziga u bilan jangga qaytmaslikka qasam ichgan boʻlsalar ham, bir necha bor vaʼdalarini buzib, unga qarshi jang qilish uchun qaytib kelishgan, ammo Salohiddin ularni yana kechirib, hurmat bilan muomala qilardi. Bundan tashqari, Salohiddinning feʼl-atvorida saxiylik va adolat fazilatlari bor edi. U gʻalaba qozongan koʻplab tarixiy janglarda qoʻmondonlarga safarlar davomida mol va oʻljalarni taqsimlashni buyurgan, oʻzi uchun biror narsa saqlashdan bosh tortgan. Tel Sulton Saif-al-Din Zengiga qarshi jangida gʻalaba qozonganidan soʻng, Salohiddin hamma narsasini yoʻqotgan mahbuslar oʻrtasida molni taqsimlashni buyurdi. Salohiddin vafoti chogʻida merosxoʻrlariga oʻz mol-mulkini oʻlimidan oldin kambagʻal va miskinlarga taqsimlab bergani bois, qiymati janoza xarajatlarini qoplashga yetmaydigan bir necha tilla va kumushdan boshqa hech narsa qoldirmadi.

Strategik salohiyati

Darhaqiqat, harbiy qoʻmondon Salohiddin oʻz dushmanlari ustidan gʻalaba qozondi va oʻzining qudratiga qaramay sulh qildi. Bu dushmanlarning koʻpchiligi arablarga minnatdorchilik va adolat bilan qarashiga sabab boʻldi. Haqiqatlar Yevropa jamoalariga yoyilgach, bu jamoalar salib yurishlarining ildizi boʻlishiga qaramay, arablar va ularning eʼtiqodlariga hurmat va hayrat bilan qarashdi. 12-asrda Angliyada oʻzining axloqiy va diniy tamoyillarini himoya qilish uchun oʻz hayotini qurbon qilgan Kenterberi arxiyepiskopi Tomas Beket arablardan, deb hisoblangan. Ushbu rivoyatning baʼzi hikoyalari Bekketning buyukligi sirini tushuntiradi. Uning onasi arab malikasi edi. Bu saboqlar nafaqat tarix yoki geografiyadan, balki arablarning oʻz tarixidan ham olish mumkin.

Manbalar

1."Al-hayat" gazetasi

2."ARAB NEWS"KANALI

Yana qarang

1.qalampir.uz

2.Salohiddin ayyubiy haqida