S-300

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

S-300 „Favorit“ (mijoz indeksi: 35R6, 70R6, 75R6, 9K81, 3M-41, AQSh Mudofaa vazirligi va NATO kodifikatsiyasiga koʻra — SA-10 Grumble) — zenit raketa majmualari oilasi (SAM) balandlikdagi turli nishonlarni urishga moʻljallangan: mumkin boʻlgan parvoz balandligidan pastroqdan nishonlar uchun balandlik shiftidan oshib ketishgacha[1]; diapazonlarda: S-300 oilasining ishlatiladigan elementlari va shu bilan bir qatorda tutib oluvchi raketalar turiga qarab bir necha kilometrdan 75-200 kilometrgacha zarba berish imkoniga ega[2].

Asosiy ishlab chiqaruvchi — A. A. Raspletina nomidagi (hozirgi Almaz-Antey havo mudofaasi konsernining bir qismi) Almaz markaziy konstruktorlik byurosi. S-300 tizimi uchun boshqariladigan zenit raketalari MKB ,,Fakel” tomonidan ishlab chiqilgan. S-300PT tizimini seriyali ishlab chiqarish 1975-yilda boshlangan. 1978-yilda tizim sinovlari yakunlangan. 1979-yilda birinchi S-300PT polki jangovar navbatchilikka oʻtgan[3].

S-300 havo mudofaasi majmuasining keyingi rivojlanishi 2007-yilda foydalanishga topshirilgan S- 400 havo mudofaa tizimini (40R6) yaratish boʻlgan.

2011-yilda S-300PS va S-300PM modifikatsiyalarini ishlab chiqarishni toʻxtatish toʻgʻrisida qaror qabul qilingan. Biroq, bu S-300PMU1 va S-300PMU2 Favorit majmualariga, shuningdek S −300V va S-300VM Antey-2500 havo mudofaa majmualariga taalluqli boʻlmagan.

Yaratilish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

SAM 5V55 ZRK S-300P — Park Patriot bilan tashish va ishga tushirish konteyneri

1950-yillarda Moskva mobil havo mudofaa tizimi toʻgʻrisida qaror qabul qilingan.

1960-yillarning oxiriga kelib, Vyetnam va Yaqin Sharqdagi jangovar harakatlarda havo hujumidan mudofaa tizimlaridan foydalanish tajribasini yaratish muhimligini koʻrsatdi.

SSSRda ushbu yillarda Havo hujumidan mudofaa kuchlarida quyidagi zenit-raketa tizimlari xizmat qilgan: statsionar koʻp kanalli S-25 (faqat Moskva yaqinida), mobil bir kanalli nishonlar S-75 (oʻrta masofa), S-125 (past balandlikda qisqa masofali) va katta kompleks S-200 (300 km gacha).

Yangi S-300 zenit-raketa tizimini loyihalash ishlari 1969-yilda SSSR Vazirlar Kengashining qarori bilan yuzaga kelgan. Quruqlikdagi kuchlarning havo mudofaasi, dengiz floti va havo mudofaasi kemalarining havo mudofaasi uchun uchta tizimni yaratish nazarda tutilgan: S-300V („Harbiy“), S-300F („Dengiz floti“) va S-300P („Mamlakat havo mudofaasi“).

Birlashtirish muammolari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tizimlarning asosiy ishlab chiqaruvchisi — 1960-yillarning oʻrtalariga kelib havo mudofaasi va raketaga qarshi mudofaa tizimlarini yaratish tajribasiga ega boʻlgan „ Almaz“ markaziy konstruktorlik byurosi Fakel konstruktorlik byurosi bilan hamkorlikda yagona oʻrta masofali kompleksni yaratish boʻyicha quruqlikdagi kuchlar, mamlakat havo mudofaasi kuchlari va dengiz floti birlashtirilgan raketa bilan loyihalash ishlarini amalga oshirgan. .

Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mashqlar paytida S-300 havo mudofaa tizimining jangovar ekipaji
Launcher 5P85-1 ZRK S-300PT — Park Patriot
Niqoblash

S-300 tizimining tarkibiy qismlarini niqoblash uchun infraqizil va radio diapazonlarida elektromagnit nurlanishni taqlid qilish uchun qoʻshimcha qurilmalar bilan jihozlangan toʻliq oʻlchamli shishiriladigan maketlardan foydalanilgan[4].Kamuflyaj toʻrlari va S-300 komponentlarini xandaqlarga joylashtirish kabi turli xil kamuflyaj vositalaridan ham foydalanish mumkin, bu uzoq masofalardan aniqlashni sezilarli darajada qiyinlashtiradi.

Rossiya Federatsiyasi Qurolli Kuchlarining gvardiya muhandisi brigadasi va muhandis kamuflyaj polkining mashgʻulotlarida S-300 puflanuvchi maneketini joylashtirish (2011)
Yuqorida 48N6E2 va pastda 9M96E2 raketalari

S-300 tizimining modifikatsiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

S-300 tizimi turli xil raketalar, radarlar, elektron urushdan himoya qilish qobiliyati, uzoq masofali va qisqa masofali ballistik raketalar yoki past balandlikda uchadigan nishonlar bilan kurashish qobiliyati bilan ajralib turadigan koʻplab modifikatsiyalarga ega. Ammo quyidagi asosiy modifikatsiyalarni ajratib koʻrsatish mumkin

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]