Rustam posho madrasasi

Rüstam Posho madrasasi (turkcha: Rüstem Paşa Medresesi) qadimiy madrasa. U Turkiyaning Istanbul shahri, Fotih tumanida joylashgan. Usmonli davlat arbobi va sadr-vaziri Rustam Posho tomonidan buyurtma qilingan va saroy meʼmori Meʼmor Sinan tomonidan 1551-yilda qurilgan^[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rustam Posho madrasasi eski Istanbulning Fotih tumanidagi Sururi mahallasidagi Rüstempasha koʻchasi 34 da joylashgan. Usmonli davlat arbobi va buyuk vazir Rustam posho (taxminan 1500-1561) tomonidan qurdirilgan. Saroy meʼmori Memor Sinan (taxminan 1488/1490-1588) tomonidan barpo etillgan va 1550-1551-yillarda qurish ishlari yakuniga yetkazilgan^[1]^[2].

Bino 1869-yilgacha madrasa, diniy taʼlim muassasasi sifatida foydalanilgan. U 1918-yilgi yongʻin qurbonlari tomonidan ishgʻol qilingan. Respublika davrida (1923-yildan keyin) bino bolalar uyi, 1966-yildan keyin esa universitet talabalari yotoqxonasi sifatida xizmat qilgan. 1987-yildan boshlab Eminönü mahalliy Ijtimoiy Yordam va Birdamlik Jamgʻarmasi tomonidan foydalaniladi^[2].

Atmosfera taʼsiridan binoning ayrim qismlari shikastlangan, uning atrofidagi yongʻinlar va oqava suvlar tiqilib qolgan. 2006-yilda boshlangan restavratsiya ishlari 2011-yilda yakunlangan^[1].

Badiuzzamon muzeyi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012 yil oktyabr oyida Badiuzzamon muzeyi (turkcha: Bediüzzaman Said Nursi ve Risale-i Nur Müzesi) ikki xonani egallagan madrasa binosi ichida tashkil etilgan boʻlib, ulardan biri sobiq hujraga oʻxshash talabalar xonasidir. U kurd sunniy musulmon ilohiyotchisi Said Nursiyning (1877–1960) hayoti va faoliyatiga bagʻishlangan^[3].

Arxitekturasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

U Oltin Shoxgacha boʻlgan togʻ yonbagʻrida, shimolda yerdan baland platforma ustida qurilgan. Madrasa binosining shimoli-sharqiy devori shimoldagi platformaning tayanch devoridan taxminan 7.50 m (24.6 ft) orqaroqda joylashgan^[1].

U sakkiz burchakli hovlida kvazi kvadrat reja ichida qurilgan. Meʼmor Sinan Amasiyadagi Kapi Aga madrasasidan (1488-yilda qurilgan) keyin sakkiz burchakli dizaynni bu madrasada ham qayta takrorlagan, bu 42 m × 43 m (138 ft × 141 ft) oʻlchamdagi kvadrat rejali tashqi devorlari bilan asl nusxasidan farq qiladi^[2]. U tosh va gʻishtdan qurilgan. Madrasaning markaziy hovlisiga janubi-sharqiy qanot oʻrtasida joylashgan ark darvozasi orqali kirish mumkin. Hovli markazida tomi piramidasimon shadirvan joylashgan. Hovli 24 ta marmar ustunli galereya bilan oʻralgan va 24 ta gumbaz bilan qoplangan; 16 ta ustun dumaloq, 8 ta ustun koʻpburchak shakldadir. Bu galereya atrofida, oʻz navbatida, gumbazlar bilan qoplangan 22 talaba xonasi va sinf xonalari mavjud. Talabalar xonalari hujraga oʻxshaydi, sinflar esa nisbatan kattaroq koʻrinishda. Xonalar galereya qavatidan bir pogʻona baland boʻlib, yassi arkali eshikdan kiriladi. Talabalar xonasining ichki qismi hovliga qaragan panjarali derazalar bor. Xonalarning gumbazlari ichki tomondan tonozli muqarnaslar bilan tutashgan. Janubi-sharqiy qismining oʻrtasida mehrob joylashgan boʻlib, u keyinchalik qoʻshilgan. Madrasaning janubi-sharqiy tomonida ikki qavatli katta gumbazli qoʻshimcha bino qurilgan. Uning birinchi qavatida ikkita toʻrtburchak panjarali derazalar va yuqoridagi qavatda uchta arkali derazalar mavjud. Har xil turdagi tomlar mavjudligi tufayli janubiy burchakdagi xona hammom yoki oshxona boʻlgan deb hisoblaniladi^[2].