Qozoq qirg'ini
Qozoq qirgʻini yoki qozoqlarning qirgʻini — 1771-yilda qozoq-qirgʻiz urushi paytida togʻay kirgʻiz konfederatsiyasining shimoliy qirgʻiz qabilalari tomonidan Qoʻchqor vodiysida qozoq asirlari va yarador qoʻshinlarining qirgʻin qilinishi epizodi, bu urushda 17 mingga yaqin qozoq asirlari, yaradorlar va qoʻshinlar. Katta Juzdagi Balanay volostida 3000 Qozoq xonligi halok boʻldi.
Qo‘chqor qirg‘ini[tahrir | manbasini tahrirlash]
18-asrning ikkinchi yarmida Togʻay konfederatsiyasi va Qozoq xonligi oʻrtasida nizo kelib chiqib, urushga aylanib ketdi, 1771 yilda qozoq oʻrta juz sultoni Koʻkjal-Barak qirgʻizlarga qarshi yurish qilib, Qoʻchqorga yetib keldi. vodiy. Esengʻul-bohotir boshchiligidagi qirg‘izlar butun qo‘shinini mag‘lub etib, 17 ming qozoq askarini o‘ldirib, omon qolganlarni tugatib, asirlarning boshlarini kesib, Ko‘kjal-Barakni alohida shafqatsizlik bilan o‘ldiradilar.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sadir — qaba-sayoqlar (qirgʻiz qabilasi) boshligʻi, solto qabilasining boshligʻi Joyil yordamida qozoq qabilalarini Talas daryosining quyi oqimidan quvib chiqargan. [1] Qozoqlar, oʻz navbatida, Ili daryosining chap qirgʻogʻida, Uch-Olmaota (hozirgi Olmaota qirgʻiz koʻchmanchi lagerlarining markazi boʻlgan). Bu saribagʻish qabilasiga tegishli hududga kirib boradi. Harakatga qozoq qahramonlari shanishqili qabilasidan Berdixoʻja, shapirashtidan Quman, Jabek, Kashike va Daulet, Botbay urugʻidan Tuleqobil va Jaysan, qashqaraulik Maldibay va Konushbay faol boshchilik qildi. Shundan soʻng Berdikoʻjo va Jabek Janishkadagi Toʻle biy huzuriga boradilar. [2] Shundan soʻng Azirettin-Qoratovi hududiga yetib kelib, Ablayxondan yordam soʻraydilar. Ablayni ishontirmay, botirlar [3] -Barakka boradilar. [4] 1771-yilda qahramonlar daʼvatini ishtiyoq bilan qabul qilgan Barak jasorat ko‘rsatdi. U qirg‘izlarga qarshi yurish qildi. Lekin bu yurish ko‘ngildagidek natija bermay, Qo‘chqor vodiysida Barakning mag‘lubiyati bilan yakunlandi. .. Qudratli Barak qirgʻizlarining qoldiqlarini quvib, Uli Juz koʻchmanchilarini magʻlub etib, Ili vodiysiga yetib kelishdi [5] Barak qahramon magʻlubiyatidan soʻng qozoq bi . Men, shekilli, yana Ablayxonga murojaat qildim. Shu munosabat bilan harbiy xizmatchi I. Abdulov 1771-yil 9-oktabrda G‘arbiy Sibir maʼmuriyatiga quyidagilarni maʼlum qiladi: „…Eshitishimcha, qozoqlar Buyuk Qozoq O‘rdasini eng so‘nggi bo‘lgan mustaqil qirg‘izlarga motam tutmoqdalar. Balanay volostini o‘ldirib, o‘n yetti ming qozoqni [6] o‘ldirgan, Ablay Sulton esa hozir yoki shu qishda bu yovvoyi qirg‘izlarga qarshi urushga kirishish niyatida ekanini aytdi“ [7] Lekin Ablayxonning niyati amalga oshmadi, chunki rus qo‘shinlarini yuborishdan bosh tortdi. Oʻz qirgʻizlari bilan urush qilish uchun unga qoʻshin yuboradi. Faqat 1774-yilda, Xitoy manbasiga koʻra, Ablay va Abulfeysa qirgʻizlarga qarshi yurish qilgan. Qora-Balta yaqinidagi jangda Atake magʻlubiyatga uchragan qahramon Talasga chekinadi. [8] Ko‘rinib turibdiki, shundan so‘ng Ablayxon Rossiyadan xon hokimiyatining tan olinishini kutib, o‘z ona ko‘chmanchilariga qaytdi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Alimbekov T. Kirgiz uruularinin chigishi //Rukopisniy fond NAN Kirgizskoy Respubliki (dalee idet inventarizatsionniy nomer) № 364 — S. 306-309
- ↑ Alimbekov T. Kirgiz uruularinin chigishi //Rukopisniy fond NAN Kirgizskoy Respubliki (dalee idet inventarizatsionniy nomer) № 364 — S. 309- 311
- ↑ Soltonoev B. Kizil kirgiz tarixi. −1- kitep. — Bishkek, 1993.- S.165
- ↑ Soltonoev B. Kizil kirgiz tarixi. −1- kitep. — Bishkek, 1993.- S.165
- ↑ Soltonoev B. Ukazano. rab. -S. 166-167
- ↑ Saparaliev D. Vzaimootnosheniya kirgizskogo naroda s russkimi i sosednimi narodami v XVIII issledovanii
- ↑ Saparaliev D. Vzaimootnosheniya kirgizskogo naroda s russkimi i sosednimi narodami v XVIII issledovanii.
- ↑ Suprunenko G. P. Kitayskie istochniki o kirgizax v XVIII — nach. XIX vv. (Teksti) — Frunze, 1979 (№ 5180.)-S. 134