Qozogʻistonda taʼlim

Sovet Ittifoqidan mustaqillikka erishgandan soʻng, Qozogʻistonda taʼlimni „davlat tomonidan moliyalashtirish“ qisqartirildi. 1991-yilda yalpi ichki mahsulotning 6 foizidan 1994-yilda 3 foizga tushdi, 1999-yilda esa bu koʻrsatkich 4 foizgacha koʻtarildi. Boshlangʻich va oʻrta maktab oʻqituvchilari yomon maosh oladilar; 1993-yilda 30,000 dan ortiq oʻqituvchilar (yoki 1990-yildagi oʻqituvchilarning yettidan bir qismi) taʼlimni tark etdilar, ularning aksariyati koʻproq daromadli ish qidirish uchun ketdilar.

1994-yilda Qozogʻistonda 8575 boshlangʻich va oʻrta maktabga (birdan oʻn birgacha), taxminan 3,2 million oʻquvchi qatnashdi. 1992-yilda Qozogʻistondagi 8500 ga yaqin bolalar maktabgacha taʼlim muassasalariga qatnadilar. 1994-yilda respublikaning oltmish bitta oliy oʻquv yurtida 272,1 ming talaba tahsil oldi. Talabalarning ellik toʻrt foizi qozoq, 31 foizi ruslar edi.

Qozogʻistonning 1995-yilgi konstitutsiyasi majburiy, ijtimoiylashtirilgan oʻrta maktab taʼlimini beradi. Fuqarolar ijtimoiylashtirilgan oliy oʻquv yurtlari uchun raqobatlashadi. Xususiy taʼlim mamlakatda oʻsib bormoqda, oʻquvchilarning 5 foizga yaqini xususiy maktablarda oʻqiydilar, ular asosan oʻzboshimchalik bilan davlat nazorati ostida qoldirilgan.

2002-yilda Osiyo Taraqqiyot Banki Qozogʻistonga taʼlim sohasidagi muhim muammolar va ustuvorliklarni aniqlash va hukumatning taʼlim sohasini rivojlantirish strategiyasini kuchaytirishga hissa qoʻshish uchun texnik yordam koʻrsatdi^[1]. Amerika Qoʻshma Shtatlari 2004-yilda Tinchlik korpusining 137 aʼzosiga „taʼlim va NNTni rivojlantirishda“ ishlashni taʼminladi^[2].

1999-yilda Qozogʻistonda erkaklarning 99,1 % va ayollarning 97,7 % oʻqish yozishni bilgan^[3].

Amerika Qoʻshma Shtatlari Davlat kotibi Kondoliza Rays 2006-yil 12-13-oktabr kunlari Qozogʻistonga tashrif buyurganida, u: "Har qanday davlatning kelajagi uning bilim darajasiga bogʻliq. Bu mening Qozogʻistonga toʻrtinchi tashrifimdir. Men allaqachon atirau va Almatida boʻlganman. Men har qanday mamlakat muvaffaqiyatining kaliti boʻlgan millatingizning maʼlumot darajasi yuqori ekaniga guvoh boʻldim-degan^[4].