Qozog'iston Telekommunikatsiya

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qozogʻiston telekommunikatsiyalari (TK) — bu Qozogʻiston SSR telekommunikatsiyalari asosida aloqa, axborotlashtirish va axborot qoʻmitasini davlat tomonidan tartibga solishda mobil aloqa, TV/radio va Internet yoʻnalishi boʻyicha ishlab chiqilgan va mamlakatning Geo-va demo omillari tufayli oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan koʻp darajali va koʻp funktsional maʼlumotlar uzatish tuzilmasi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozogʻiston telekommunikatsiyalari 90-yillarda sobiq SSSR telekommunikatsiya bazasida rivojlangan. Soʻngra, yangi ming yillikning boshida Qozogʻiston Respublikasi Hukumatining 4.12.2001dagi „Qozogʻiston Respublikasi telekommunikatsiya tarmogʻini rivojlantirish konsepsiyasi toʻgʻrisida“gi qarori asosida Davlat dasturi bilan jarayon tartibga solingan. Unga koʻra 2004-yilda bozorni monopoliyadan chiqarish boshlandi va davlat kompaniyalari bilan bir qatorda xususiy kompaniyalar paydo boʻldi. Asosan telekommunikatsiya xizmatlarini mintaqaviy yoritish uchun. 2000-yillarning birinchi oʻn yilligida Qozogʻistonning megapolislarida MMDS liniyalari oʻrniga optik tolali aloqa liniyalari (FOCL) oʻtqazilish boshlandi, respublikada hali ham ustunlik qilmoqda. Shuningdek 4G formati tarqatila boshlandi. 2013-yilgacha har yili Qozogʻistonda "Kitel " Xalqaro Markaziy Osiyo telekommunikatsiya koʻrgazmasi oʻtkazib kelinardi. 2013-yilda hukumat TKni rivojlantirish va mamlakat aholisi uchun ochiqligini taʼminlashga qaratilgan „Axborot Qozogʻiston — 2020“ yangi telekommunikatsiya dasturini tasdiqladi. 2000-yillardan boshlab Qozogʻistonda telekommunikatsiya bozorining mustaqil birlashmalari faoliyat koʻrsatmoqda: Qozogʻiston Milliy telekommunikatsiyalar assotsiatsiyasi, Qozogʻiston tele va radioeshittirishlar milliy assotsiatsiyasi, Qozogʻiston Internet assotsiatsiyasi va Qozogʻiston IT-kompaniyalari assotsiatsiyasi.

Aloqa[tahrir | manbasini tahrirlash]

90-yillarning birinchi yarmida Qozogʻistonda statsionar aloqalar bilan bir qatorda Qozogʻiston Altel tomonidan joriy etilgan uyali aloqa paydo boʻldi, u „Qozogʻtelekom“ davlat aloqa operatori va Britaniyaning Wireless Technology Corporation Ltd ishtirokida yaratilgan. 20 million dollarlik xalqaro investitsiyalar bilan[1]. Altel Qozogʻiston Respublikasining uyali aloqa bozorida davlatning besh yillik monopoliyasiga ega boʻldi, shuning uchun 1999-yil oxiriga qadar raqobat yoʻq edi va har bir abonent uchun oʻrtacha oylik toʻlov taxminan 700 dollarni tashkil etardi[1]. Rossiya Federatsiyasida esa xuddi shu 300 dollarni tashkil etardi. 2000-yilda Qozogʻistonning uyali aloqa abonentlari soni 15000 kishidan oshmadi va uzatish stantsiyalari atigi 20 dan bir oz koʻproq uzatish stansiyalari qurildi. 1999-yilda Qozogʻistonda bir vaqtning ooʻzida Kcell va K-Mobile uyali aloqa tarmoqlari joriy etildi, keyinchalik u Beeline ga aylandi. 2007-yilda Qozogʻtelekom sobit aloqa abonentlarini mamlakat miqyosida IP-telefoniya formatiga oʻtkazishni boshladi.

Internet[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozogʻiston Interneti (Kaznet) 1994-yildan beri mavjud, RelcomSL global Internet bilan xabar almashish imkoniyatiga ega boʻlgan Internet tamoyillariga asoslangan elektron pochta tarmogʻini tashkil qilgan. 1999-yilda „Kazaktelekom“ Milliy kompaniyasi (MK) ham internet xizmatlarini koʻrsata boshladi.

Televideniye[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990-yillarning oʻrtalariga qadar Qozogʻiston kompaniyalarining muqobil kabel, raqamli va sunʼiy yoʻldosh televideniyesi bilan taʼminlashga urinishlari fonida xorijiy investor tomonidan moliyalashtirilgan Olma-TV 2010-yilgacha asosiy kabel televideniesi operatori edi. 2005-yildan beri Qozogʻistonda televizion raqobat Olmaotada IP-televideniye ochilishi va 2009-yilda Qozogʻistondagi ID-TV interaktiv raqamli televideniyesining ishga tushirilishi hisobiga oshdi.[2] Xorijiy kanallar koʻrsatuvini davlat tomonidan 75 foizga cheklovi tufayli, bu faqat oddiy Qozogʻiston TV-ga taʼsir koʻrsatdi, mamlakatda sunʼiy yoʻldosh va kabel televideniesiga talab oshdi.

Koʻrsatkichlar:[tahrir | manbasini tahrirlash]

2000-yillargacha Qozogʻistonda statsionar aloqaning ustunligi 2010-yilga kelib 20 % gacha kamaydi.[3]. 2012-yilda Qozogʻiston Respublikasi Statistika agentligimaʼlumotlariga koʻra, 4,271 million sobit aloqa abonentlari, 24,685 million uyali aloqa abonentlari va 9,4 million Internet foydalanuvchilari 2000-yilda 70 mingga nisbatan roʻyxatdan oʻtgan.[4] 2014-yil boshidan boshlab 2 million raqamli televidenie foydalanuvchisi roʻyxatga olingan. Umuman olganda, 2014-yilda Qozogʻiston telekommunikatsiya bozori 6,3 milliard tenge boʻlib, 2013-yilga nisbatan 6 foiz oʻsishni koʻrsatdi va 58 % uyali aloqaga taluqli.[5] Agar 2000-yilda 100 nafar qozogʻistonlikdan atigi 12 nafarida uyali telefon boʻlgan boʻlsa, 2014-yilda u 100 kishidan 76 tasini tashkil etgan. Ikkinchi oʻrinda Internet xizmatlari va statsionar kompyuterlar orqali maʼlumotlarni uzatish — 17 %. Mamlakatda pullik televideniening kirib borishi 44 %ni tashkil etdi, yirik shaharlarda — 60 % dan ortiq. Antennali televidenie xizmatlarining ulushi — 30,6 % .[6] Shunday qilib, Qozogʻiston 2014-yilda 38-oʻrinni egallab, 2014-yilgi Networked Readiness Indexda Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida tarmoq tayyorligi boʻyicha etakchi boʻldi.[7] Shunga qaramay, 2014-yil boʻyicha Qozogʻiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotida telekommunikatsiya 3 % dan oshmaydi.[8] Taqqoslash uchun, Rossiya Federatsiyasida 2013-yilda telekommunikatsiya va aloqaning mamlakat yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 8,6 % ni tashkil etadi.[9] Qozogʻiston hukumati Qozogʻiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotida telekommunikatsiya ulushini 4 % ga oshirishni rejalashtirmoqda:[10]

  • 100 %-mamlakat uy xoʻjaliklarida axborot-kommunikatsiya infratuzilmasining mavjudligi
  • 75 %-Internetga ulangan aholi
  • 95 %-aholini raqamli televideniye bilan qamrab olish
  • 100 %-Sogʻliqni saqlash tashkilotlari va fan va taʼlim muassasalarining internet tarmogʻiga ulanishi
  • 80 %-mamlakat aholisining kompyuter savodxonligi
  • 100 %-elektron ommaviy axborot vositalari
  • 40 %-elektron tijorat aylanmasi
  • 50 %-elektron formatdagi davlat xizmatlari

2017-yil oxirida sanoat yaxshi oʻsish sur’atlarini koʻrsatdi, aslida 2016-yildagi yoʻqotishlardan keyin tiklandi. Qozogʻiston aloqa korxonalari 2017-yilning yanvar-dekabr oylarida sanoat tomonidan ishlab chiqarilgan 677,7 milliard tengega nisbatan 710,9 milliard tenge miqdorida xizmatlar koʻrsatdi bu 4.9 % koʻproq. Dollarda bozor 10 % ga oshdi.[11]

Oʻziga xosligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Telekommunikatsiya investitsiyalariga katta ehtiyoj mavjud boʻlganda, mamlakatning keng koʻlamli aholisi kam boʻlganligi sababli Qozogʻistonda ularning qaytarilishi past. Telekommunikatsiya sohasining deyarli har bir toifasida davlatning ustuvor yoʻnalishlari mavjud boʻlib, unda malakali kadrlar etishmasligi muammosi mavjud.[12]

Tendensiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozogʻiston sunʼiy yoʻldosh televideniesi segmentining qishloq aholisining 50 % hisobiga oʻsishi kutilmoqda.[13] Mahalliy operatorlar bilan birlashish orqali bozorning milliy TV-komraniyalarning mamlakat hududlariga kengayishi boshlanadi. Aholining kompyuter oʻrniga mobil qurilmadan tez-tez foydalanishi hisobiga mobil Internetga boʻlgan talab ortib bormoqda. Shu bilan birga, sobit maʼlumotlar bozori biznes muhitida hali ham dolzarbdir.

Qozogʻiston telekommunikatsiya bozorida 2017-yil oxirida sezilarli boʻlgan asosiy oʻrta muddatli tendentsiyalar. Birinchisi- tarmoqlardagi trafikning oʻsishi — Internetga kirishdan olingan daromadlar telekomning flagmani boʻlib qolmoqda (ular uyali aloqadan tushadigan daromadlardan oshib ketadi va tarixda birinchi marta oyiga 20 milliard tengedan oshdi — tengening oʻrtacha kursi AQSh dollarida-326) — smartfon foydalanuvchilarining asosiy ulushi (44 %), 4Service tadqiqotiga asoslanib, oyiga 6 Gb dan ortiq internet isteʼmol qiladi va bunday foydalanuvchilarning ulushi oʻtgan yilga nisbatan 14 % ga oshdi. Ikkinchi muhim tendentsiya — smartfonlar ulushining doimiy oʻsishi. Turli hisob-kitoblarga koʻra, u 55 % dan 60 % gacha. Yuqorida aytib oʻtilgan 4Service kompaniyasining tadqiqotiga asoslanib, bugungi kunda barcha uyali aloqa operatorlarining 83 % smartfonlarda internetdan foydalanadi. Boshqa tomondan, mobil foydalanuvchilarning katta qismining (47 %) oʻrtacha oylik xarajatlari 1000 dan 2000 tengegacha oraliqda saqlanadi. Shu bilan birga, aloqa xarajatlarini kamaytirish tendentsiyasi kuzatildi. Va nihoyat, yana bir tendentsiya mavjud — tizimli — va bu yuqorida aytib oʻtilgan transformatsiya bilan bogʻliq. Operatorlar yangi daromad manbalarini topishga, xarajatlarni optimallashtirishga va yoʻlda xarajatlarni kamaytirishga harakat qilmoqdalar. Kimdir moliyaviy tarixga kiradi, kimdir bir vaqtning oʻzida bir nechta yoʻnalishlarda tajriba oʻtkazadi. Qiziqarli holatlarga qaramay, ushbu xizmatlardan olinadigan daromad operatorlarning umumiy daromadlarida yuqori darajada koʻrinadi[14]

Telekommunikatsiya kompaniyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozogʻistonda telekommunikatsiyalar bir nechta toifalar bilan ifodalanadi, ularning har biriga qoʻshni tuzilma xizmat koʻrsatadi.

Ruxsat etilgan aloqa:

  • Qozoqtelekom
  • Kazpost

Mobil aloqa:

  • Kcell
  • Kar-tel (Beeline)
  • Mobil aloqa xizmati (Tele2)
  • Altel

Internet:

Kabel va raqamli televidenie:

Xizmat koʻrsatish:

Ishlab chiqarish:

• EltexAlatau • Tsifrlyk Qozogʻiston (Wayback Machine saytida 2018-08-07 sanasida arxivlangan) va boshqalar

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „СЛОЖНАЯ АРИФМЕТИКА КАЗАХСТАНСКОЙ СОТОВОЙ“.
  2. ↑ „Казахстанское светлое будущее“.
  3. ↑ „Рынок телекоммуникаций и связи Республики Казахстан (Архив 2009-2010)“. 2015-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2015-yil.
  4. ↑ „Число пользователей“.
  5. ↑ „Телекоммуникация в Казахстане“.
  6. ↑ „Аналоговое телевидение уступает цифровому, или современные тренды казахстанского сегмента телесмотрения“.
  7. ↑ „Казахстан попал в топ-50 стран индекса сетевой готовности“. 2-aprel 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-iyul 2022-yil.
  8. ↑ „Доля отрасли связи в ВВП Казахстана составляет порядка 2,5%“.
  9. ↑ „ВВП России“.
  10. ↑ „„Государственная программа «Информационный Казахстан – 2020»“.“.
  11. ↑ „Итоги 2017-го: телеком в Казахстане“.
  12. ↑ „Казахстан СМИ“.
  13. ↑ „Аналоговое телевидение уступает цифровому, или Cовременные тренды казахстанского сегмента телесмотрения“.
  14. ↑ Itogi 2017-go: telekom v Kazaxstane. Profit.kz 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qozog%27iston_Telekommunikatsiya&oldid=3982872" dan olindi