Qirgʻiziston ommaviy axborot vositalari
Qirgʻizistonda ommaviy axborot vositalari cheklangan va ommaviy axborot vositalari ustidan hukumat hukmronlik qilmoqda. Biroq Qirgʻizistonda Markaziy Osiyoning boshqa mamlakatlariga qaraganda koʻproq erkinlik va plyuralizm mavjud[1][2] .
Soʻnggi yillarda Qirg‘iziston hukumati senzurani kuchaytirdi va ommaviy axborot vositalari erkinligini cheklovchi qonunlar qabul qildi. Mustaqil jurnalistlar repressiyalarga, jumladan, hibsga ham olindi[3]. Mustaqil ommaviy axborot vositalari esa hukumat tomonidan yopildi[4].
Gazeta va jurnallar[tahrir | manbasini tahrirlash]
2003-yilda Qirgʻizistondagi 25-30 ta gazeta va jurnaldan sakkiztasi davlatga tegishli boʻlib, „Uchqun“ davlat nashriyoti mamlakatdagi eng yirik gazeta nashriyotchisi edi[5].
Televidenie va radio[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ommaviy axborot vositalari oʻrtasidagi raqobat hukumat tarafdori boʻlgan gazetalar va radioeshittirish vositalarining kuchli davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlanishi bilan bogʻliq. 2000-yillar boshida bunday savdo nuqtalarining soni ortib borayotgani hukumatga aloqador shaxslar tomonidan nazorat qilinardi. Hozirda Qirgʻizistonda 8 ta davlat va 20 ta xususiy televidenie tarmogʻi mavjud boʻlib, u yerda hukumat koʻrsatuvlarni cheklab qoʻygan va oʻtmishda muxolifat namoyishlarini efirga uzatgan NTS kabi xususiy tarmoqlarni qoʻrqitgan yoki yopib qoʻygan[6]. 23 ta FM radiostansiyasi va jami 13 AM stansiyasi mavjud. Davlat ommaviy axborot vositalari ustunlik qilmoqda va muxolifatning uni xususiylashtirish harakatlariga mamlakatdagi siyosiy muhitni hisobga olgan holda prezident Qurmanbek Bakiyev toʻsqinlik qildi[6]. Biroq qamrov cheklangan, ayniqsa mamlakat janubida. Aksariyat xususiy tarmoqlar poytaxt shahar Bishkekda joylashgan. 2004-yilda har 1000 aholiga 187,6 televizor toʻgʻri kelardi. Radiodan foydalanish boʻyicha statistika esa mavjud emas edi.
Televideniye va radio singari axborot vositalari ham xabar berishlari mumkin boʻlmagan narsalarda mavjud va ular hukumatni kamdan-kam tanqid qiladilar. Oʻtmishda ham hukumat tarafdori, ham hukumatga qarshi boʻlgan jurnalistlar taʼqib va qoʻrqitishga uchragan[7]. Qirgʻiz, rus va ingliz tillarida davlat va xususiy agentliklarning faoliyati yuritiladi.[8]. Tuhmat – jazolanishi mumkin boʻlgan jinoyat[6].
2005-yilda hukumat almashganidan keyin muxolifatning qarashlari ommaviy axborot vositalarida avvalgidan koʻra koʻproq boʻldi. Biroq muxolifat vakillarining ommaviy axborot vositalariga kirishi cheklanganligicha qoldi. Muxolifatdagi „Sentyabr“ telekanali Qirgʻiziston sudi tomonidan yopilishiga buyruq berildi[9].
Internet[tahrir | manbasini tahrirlash]
2016-yilga kelib Qirgʻiziston aholisining 34 foizdan ortigʻi internetdan foydalandi[10]. Internetdan foydalanishning oʻsishi onlayn ommaviy axborot vositalarining ahamiyatli boʻlishiga va mamlakatdagi siyosiy jarayonlarda katta rol oʻynashiga olib keldi. Buning eng yaxshi namunasi 2019-yilning noyabr va dekabr oylarida Bishkekda boʻlib oʻtgan korrupsiyaga qarshi norozilik namoyishlari boʻldi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Kyrgyzstan | RSF“ (en). rsf.org (2024-yil 2-aprel).
- ↑ „Final report on monitoring and content analysis of ethical standards in print and online media of Kyrgyzstan“. Organization for Security and Co-operation in Europe.
- ↑ „Kyrgyzstan: Authorities escalate crackdown on freedom of expression with raids on journalists’ offices and homes“ (en). Amnesty International (2024-yil 17-yanvar).
- ↑ „Independent Media Under Attack in Kyrgyzstan as Court Shuts Down OCCRP Member Center Kloop Media“ (en-GB). www.occrp.org (2024).
- ↑ Kyrgyzstan country profile. Library of Congress Federal Research Division (January 2007). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Freedom House 2007 report
- ↑ Reporters Without Borders 2008 report[sayt ishlamaydi]
- ↑ BBC: Country profile: Kyrgyzstan
- ↑ „Kyrgyzstan: Court Orders Closure of Opposition TV Channel“. EurasiaNet.
- ↑ „Kyrgyzstan Internet Users“ (en). www.internetlivestats.com. Qaraldi: 2020-yil 10-iyun.