Qarabutaq (Ayteke bi tumani)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Qarabutaq

Qarabutaq
49°57′0″N 60°07′0″E / 49.95000°N 60.11667°E / 49.95000; 60.11667 G OKoordinatalari: 49°57′0″N 60°07′0″E / 49.95000°N 60.11667°E / 49.95000; 60.11667 G O
Mamlakat Qozogʻiston
Rasmiy til(lar)i qozoq
Aholisi
2 601 (2 009)
Avtomobil kodi 04 (oldin D)
Qarabutaq xaritada

Qarabutaq (qozoqcha: Қарабұтақ) — Qozogʻiston Respublikasining Aqtoʻbe viloyati Aytekebiy tumanidagi qishloq. Qorabutoq qishloq okrugi maʼmuriy markazi. U Komsomolskoye qishlogʻi markazidan taxminan 59 km janubi-gʻarbda, Qorabutoq daryosining Irgʻiz daryosiga quyilishidan uncha uzoq boʻlmagan joyda joylashgan[1]. KATO kodi — 153453100[2].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1848-yilda A. I. Boʻtakovning Orol ekspeditsiyasi paytida Qorabutoq va Irgʻiz daryolarining qoʻshilishi yaqinida qalʼa barpo etilgan. Orskdan Rayim qal’asiga boradigan yoʻlda joylashgan yangi istehkom Rossiya imperiyasining Orol dengizi yoʻnalishida barpo etilishi va rivojlanishiga hissa qoʻshishi kerak edi. Ushbu binoga tamal toshini qoʻyish 1848 yil 13-14 mayda shtab-kapitan K. I. Gern boshchiligida boʻlib oʻtdi. Qurilgan istehkom Qora-Butak deb atalgan. 24-dekabrda ishni muvaffaqiyatli yakunlagani uchun Gern 2-darajali Aziz Anna ordeni bilan taqdirlandi[3].

Butakov ekspeditsiyasi bilan birga yetib kelgan Qora-Butakda kichik garnizon joylashgan edi. Ekspeditsiyaga hamroh boʻlgan askarlar orasida Taras Shevchenko ham bor edi, u yangi istehkomning bir nechta akvarel eskizlarini yaratdi[3].

19-asrning ikkinchi yarmida Qora-Butak qalʼasi orqali Orsk-Ak-Mechet (hozirgi Qiziloʻrda) yoʻli yotqizilgan. 19-asr oxirida Qoraboʻtak Irgiz uyezdidagi savdo shaharchasiga aylandi. Bu vaqtga kelib maktab va shifoxona qurilgan edi. 20-asr boshlarida qishloq yangi tashkil etilgan Qorabutoq volostining markaziga aylandi[3].

1960-yillarning boshlariga kelib, qal’a butunlay vayron qilingan va zamonaviy qishloq undan ancha uzoqda joylashgan[4].

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1910-yilda qishloqda 55 ta xonadon va 314 kishi istiqomat qilgan[5].

1999-yilda qishloq aholisi 3892 kishi (1886 erkak va 2006 ayol)edi[6]. 2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, qishloqda 2601 kishi (1269 erkak va 1332 ayol) yashagan[6].

Infratuzilmasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qishloqda Taras Shevchenko nomidagi oʻrta maktab, kutubxona, qishloq muzeyi bor. Maktabda Ukraina madaniyati to‘garagi tashkil etildi[7].

Mashhur insonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tasviriy sanʼat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shevchenko Qora-Butak qal’asining bir nechta tasvirlaridan tashqari, qal’a yonida oʻsgan yolgʻiz daraxt — Jangis-ogʻochni tasvirlagan. Shevchenko asarlari boʻyicha ekspert Leonid Bolshakovning soʻzlariga koʻra, mahalliy aholi uzoq vaqt davomida Shevchenko xotirasiga bagʻishlangan daraxtni muqaddas deb eʼzozlashgan, ammo 1950-yillarda u yashin urishi tufayli vayron qilingan .

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. „Об установлении водоохранных зон и полос крупных рек Иргиз, Торгай, их притоков и основных озер Тобол-Торгайского бассейна Актюбинской области, режима и особых условий их хозяйственного использования“. Электронное правительство Республики Казахстан (2017-yil 27-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 20-yanvar.
  2. „База КАТО“. Агентство Республики Казахстан по статистике. 2013-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  3. 3,0 3,1 3,2 „Укрепление Карабутак“. silkadv.com. 2020-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 20-yanvar.
  4. Продолжение легенды.
  5. Spiski naselyonnix mest Turgayskoy oblasti. 1910 god. O. G. Yaroshenko
  6. 6,0 6,1 „Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года“. Агентство Республики Казахстан по статистике. 2013-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  7. „В актюбинском селе Карабутак хранят память о пребывании здесь в царской ссылке Тараса Шевченко (ФОТО)“. МИА «Казинформ» (2015-yil 12-mart). 2017-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 20-yanvar.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]