Psixiatr
Psixiatr — psixiatriyaga ixtisoslashgan shifokor, psixiatriyaning ruhiy kasalliklarni tashxislash, oldini olish, oʻrganish va davolashga bagʻishlangan boʻlimi shifokori. Psixiatrlar shifokorlar boʻlib, bemorlarning alomatlari jismoniy kasallik, jismoniy va ruhiy kasalliklarning kombinatsiyasi yoki qatʼiy ruhiy muammolarning natijasi ekanligini aniqlash uchun bemorlarni baholaydilar. Baʼzida psixiatr klinik psixologlar, ijtimoiy ishchilar, kasb-hunar terapevtlari va hamshiralar boʻlgan koʻp tarmoqli jamoada ishlaydi. Psixiatrlar ruhiy kasalliklarni baholash va boshqarish uchun bio-psixo-sotsial yondashuv boʻyicha keng taʼlimga ega.
Klinik baholash jarayonining bir qismi sifatida psixiatrlar ruhiy holat tekshiruvi, jismoniy tekshiruv ; kompyuter tomografiyasi (KT), magnit-rezonans tomografiya (MRI) yoki pozitron emissiya tomografiyasi (PET) kabi miya tasvirlari; va qon tekshiruvi dan foydalanishadi. Psixiatrlar ruhiy kasalliklarni davolash uchun farmakologik, psixoterapevtik usullaridan foydalanadilar.
Kichik mutaxassisliklar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Psixiatriya sohasida Amerika Psixiatriya va Nevrologiya Kengashi (ABPN) tomonidan sertifikatlangan va davom etish uchun Sertifikatlash Dasturiga (MOC) xizmat koʻrsatishni talab qiladigan qoʻshimcha taʼlimni talab qiluvchi koʻplab kichik mutaxassisliklar mavjud. Bularga quyidagilar kiradi:[1]
- Klinik neyrofiziologiya
- Sud-psixiatriya
- Giyohvandlik psixiatriyasi
- Bolalar va oʻsmirlar psixiatriyasi
- Geriatrik psixiatriya
- Palliativ yordam
- Ogʻriqni boshqarish
- Maslahat-aloqa psixiatriya
- Uyqu dori
- Miya shikastlanishiga qarshi dori
Bundan tashqari, mavjud boʻlgan boshqa mutaxassisliklar quyidagilardir:[2]
- Madaniyatlararo psixiatriya
- Favqulodda psixiatriya
- Oʻrganishdagi nuqson
- Neyrorivojlanish buzilishi
- Demansning turli shakllaridagi kabi kognitiv kasalliklar
- Biologik psixiatriya
- Jamoa psixiatriyasi
- Global ruhiy salomatlik
- Harbiy psixiatriya
- Ijtimoiy psixiatriya
- Sport psixiatriyasi
Qoʻshma Shtatlardagi Nevrologik kichik mutaxassisliklar boʻyicha Birlashgan Kengash nevrologlar va psixiatrlar uchun ochiq boʻlgan " Xulq-atvor nevrologiyasi va neyropsixiatriya " (BNNP) kichik mutaxassisligi boʻyicha sertifikatlash va stipendiya dasturini akkreditatsiya qilishni taklif qiladi.
Baʼzi psixiatrlar maʼlum yosh guruhlariga yordam berishga ixtisoslashgan. Pediatrik psixiatriya — bu psixologik muammolarni hal qilishda bolalar bilan ishlaydigan kasb sohasi.[2] Geriatrik psixiatriya boʻyicha ixtisoslashgan psixiatrlar keksalar bilan ishlaydi va ularni geriatrik psixiatrlar yoki geropsixiatrlar deb atashadi.[2] Ish joyida psixiatriya bilan shugʻullanadiganlar Qoʻshma Shtatlarda kasbiy psixiatrlar deb ataladi.[2] Sud zalida ishlaydigan va jinoiy va fuqarolik ishlari boʻyicha sudya va hakamlar hay’atiga hisobot beradigan psixiatrlar sud-psixiatrlar deb ataladi, ular ruhiy holati buzilgan jinoyatchilarni va boshqa bemorlarni davolaydilar, ular xavfsiz boʻlimlarda davolanishini taʼminlaydilar.[2][3]
Boshqa psixiatrlar, shuningdek, psixofarmakologiya, psixoterapiya, psixiatrik genetika, neyroimaging, demans bilan bogʻliq kasalliklar, masalan, Altsgeymer kasalligi, diqqat yetishmasligi giperaktivligi buzilishi (DEHB), uyqu dori, ogʻriq qoldiruvchi vositalar, palliativ tibbiyot, ovqatlanish kasalliklari, jinsiy salomatlik kasalliklari, ayollarda global ruhiy salomatlik, erta psixoz aralashuvi, obsesif-kompulsiv buzuqlik (OKB) va posttravmatik stress buzilishi (TSSB) kabi ruhiy holat va tashvish buzilishlari kasalliklariga ixtisoslashgan boʻlishi mumkin..[2][3]
Professional talablar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Psixiatr boʻlish talablari mamlakatdan mamlakatga farq qilsa-da, barchasi tibbiy darajani talab qiladi.[2][4]
Hindiston[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hindistonda bakalavr darajasi Psixiatriya bilan shugʻullanish uchun zarur boʻlgan asosiy malaka hisoblanadi. Bakalavr darajasini (shu jumladan stajirovkani) tugatgandan soʻng, siz turli xil PG tibbiy kirish imtihonlarida qatnashishingiz va psixiatriya boʻyicha 3 yillik kursni oʻtashingiz mumkin. Psixiatriya yoki DNB Psixiatriya boʻyicha diplom kursi ham psixiatr boʻlish uchun talab qilinadi.
Niderlandiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gollandiyada tibbiy maktabni tamomlash kerak, shundan soʻng shifokor shifokor sifatida sertifikatlanadi. Qattiq tanlov dasturidan soʻng, psixiatriya boʻyicha mutaxassis boʻlishi mumkin: 4,5 yillik mutaxassislikka oʻqishi kerak. Ushbu mutaxassislik davomida rezident ijtimoiy psixiatriya sohasida 6 oylik rezidenturani, oʻzi tanlagan sohada 12 oylik rezidenturani (bu bolalar psixiatriyasi, sud psixiatriyasi, somatik tibbiyot yoki tibbiy tadqiqotlar boʻlishi mumkin) bajarishi kerak.Oʻsmirlar psixiatri boʻlish uchun yana 2 yil qoʻshimcha ixtisoslik davrini oʻtash kerak. Muxtasar qilib aytganda, bu psixiatr boʻlish uchun kamida 10,5 yil oʻqish kerakligini anglatadi, agar bolalar va oʻsmirlar psixiatri boʻlsa, 12,5 yilgacha davom etishi mumkin.
Pokiston[tahrir | manbasini tahrirlash]
Pokistonda asosiy tibbiy taʼlim, bakalavr darajasini tamomlab, keyin Pokiston Tibbiyot va stomatologiya kengashida bir yillik majburiy stajirovkadan soʻng umumiy amaliyot shifokori sifatida roʻyxatdan oʻtish kerak, House Job. PMDCda roʻyxatdan oʻtgandan soʻng, FCPS-I imtihoniga borish kerak. Shundan soʻng ular Pokiston shifokorlar va jarrohlar kollejida Psixiatriya boʻyicha qoʻshimcha toʻrt yillik taʼlim olishadi. Trening umumiy tibbiyot, nevrologiya va klinik psixologiya boʻyicha har biri 3 oy davomida birinchi ikki yil davomida rotatsiyalarni oʻz ichiga oladi. Oʻrta imtihon IMM (Intermediate Module) va 4 yildan keyin yakuniy imtihon mavjud.
Buyuk Britaniya va Irlandiya Respublikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buyuk Britaniyada psixiatrlar tibbiy maʼlumotga ega boʻlishlari kerak. Odatda kamida bakalavr darajaga ega boʻlish talab etiladi. Shundan soʻng, shaxs Buyuk Britaniyada qoʻshimcha ikki yil Fond uyi xodimi sifatida ishlaydi yoki asosiy shifokor sifatida roʻyxatdan oʻtish uchun Irlandiya Respublikasida bir yil stajyor sifatida ishlaydi. Psixiatriya boʻyicha trening boshlanishi mumkin va u ikki qismdan iborat boʻladi: MRCPsych imtihonida yakunlangan uch yillik Asosiy Mutaxassislar tayyorlash, soʻngra Buyuk Britaniyada „ST4-6“ deb ataladigan uch yillik Oliy Mutaxassislar Taʼlimi va „Katta Registrator Oʻqitish“. MRCPsych darajasiga ega va asosiy taʼlimni tugatgan nomzodlar oliy mutaxassislar tayyorlash uchun qayta suhbatdan oʻtishlari kerak. Ushbu bosqichda sud-tibbiyot, bolalar va oʻsmirlar kabi maxsus qiziqishlarning rivojlanishi sodir boʻladi. 3 yillik oliy mutaxassislik taʼlimi yakunida nomzodlarga CCT (Buyuk Britaniya) yoki CCST (Irlandiya) beriladi, bu ikkalasi ham (Mutaxassis) Taʼlimni tamomlaganlik sertifikatini anglatadi. Ushbu bosqichda psixiatr mutaxassis sifatida roʻyxatdan oʻtishi mumkin va CC(S)T malakasi barcha EI/EEA davlatlarida tan olinadi. Shunday qilib, Buyuk Britaniya va Irlandiyada oʻqish AQSh yoki Kanadaga qaraganda ancha uzoqroq va koʻpincha tibbiyot maktabini tugatgandan keyin 8-9 yil davom etadi. CC(S)T darajasiga ega boʻlganlar konsultant lavozimlariga ariza topshirishlari mumkin. EI/EEAdan tashqarida taʼlim olganlar oʻzlarining malakalari va ekvivalentlikni tan olish huquqini koʻrib chiqish uchun mahalliy tibbiy kengashlarga murojaat qilishlari kerak (masalan, AQSh rezidentsiyasi va ABPN malakasiga ega boʻlganlar).
AQSh va Kanada[tahrir | manbasini tahrirlash]
AQSh va Kanadada birinchi navbatda fan doktori arajasiga ega boʻlish kerak, keyin yana toʻrt yil davomida psixiatriya rezidenti sifatida amaliyot oʻtash kerak (Kanadada besh yil). Ushbu kengaytirilgan davr psixiatrik diagnostika, psixofarmakologiya, tibbiy yordam masalalari va psixoterapiya boʻyicha keng qamrovli treningni oʻz ichiga oladi. Qoʻshma Shtatlardagi barcha akkreditatsiyalangan psixiatriya rezidenturalari kognitiv-xulq-atvor terapiyasi, qisqacha, psixodinamik va qoʻllab-quvvatlovchi psixoterapiyalar boʻyicha malaka talab qiladi. Psixiatriya rezidentlari „stajirovka“ deb ataladigan rezidenturaning birinchi yilida kamida toʻrt oylik ichki kasalliklar yoki pediatriya aspiranturasini, shuningdek, kamida ikki oylik nevrologiyani tamomlashlari kerak.[4] Oʻqishni tugatgandan soʻng, psixiatrlar kengash sertifikatiga ega boʻlish uchun maxsus kengash imtihonidan oʻtishlari mumkin.[4] Qoʻshma Shtatlarda psixiatriya sohasidagi taʼlim va oʻquv talablarini bajarish uchun zarur boʻlgan umumiy vaqt oʻrta maktabdan keyin 12 yilni tashkil qiladi. AQShda psixiatrlarning oʻrtacha maoshi yiliga 220 000 dollarni tashkil qiladi.[5] Bolalar va oʻsmirlar psixiatriyasi boʻyicha mutaxassislar ikki yillik oʻquv dasturini tamomlashlari kerak, uning birinchi yili umumiy psixiatriya rezidenturasining toʻrtinchi yili bilan bir vaqtda davom etishi mumkin. Bu bir yildan ikki yilgacha oʻqitishni qoʻshadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Taking a Subspecialty Exam - American Board of Psychiatry and Neurology“. 2015-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 19-sentyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 The Royal College of Psychiatrists. (2005). Careers info for School leavers. Retrieved March 25, 2007, from „Your training | Royal College of Psychiatrists“. 2007-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 25-mart.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "UKReq" defined multiple times with different content - ↑ 3,0 3,1 American Board of Psychiatry and Neurology, Inc. (5 March 2007). ABPN Certification — Subspecialties. Retrieved March 25, 2007, from
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Psychiatry.com (Unknown last update). Student Information. Retrieved March 25, 2007, from „Archived copy“. 2010-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 21-sentyabr.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "USReq" defined multiple times with different content - ↑ „Top 12 Highest Paying Jobs and How to Land One - Job\Searcher“ (2021-yil 19-avgust). 2021-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-avgust.