Prussiya litvaliklari
Prussiya litvaliklari (Letuvininki[1], litovcha: Lietuvninkai, Kichik litovcha: Mažlietuviai) — 1945-yilgacha Sharqiy Prussiyaning shimoli va sharqida — Kichik Litvada (hozirda Rossiyaning Kaliningrad viloyatining sharqiy qismi va Litvaning Klaypeda viloyati) istiqomat qilgan litvaliklarning maxsus guruhi[2].
1871-yilda Germaniya birlashganidan keyin germanlashtirishning kuchayishi, assimilyatsiya qilish, mahalliy Litva taʼlimini soddalashtirish va XIX asr oxiri XX asr boshlarida Sharqiy Prussiyaning german tilida soʻzlashuvchi shaharlarida kichik litvaliklarning ozod qilinishi tufayli, Kichik litvaliklar soni tez kamayib borardi. 1890-yilgi german aholisini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, ularning soni 121 000 edi. Kichik litvaliklarning buzilgan huquqlarini tilshunos Georg Zauervayn faol himoya qildi.
Koʻpgina boshqa litvaliklardan, asosan katoliklardan farqli oʻlaroq, Kichik litvaliklar XVI asrdan beri asosan lyuteranlar boʻlgan. XX asrning boshlarida Kichik litvaliklarning bir qismi litvaliklarning qolgan qismiga (Katta Litva litvaliklari) qarshi chiqqan, ularni jemaytlar deb atashgan. Ular Litva tili uchun boshqa orfografiya va gotik shriftdan foydalanganlar[3], moddiy madaniyatda nemislarga yaqin boʻlib, faol german vatanparvarlari edilar[4].
1945-yilda Sharqiy Prussiyaning qolgan aholisi bilan birga ular Germaniyaning Sovet bosib olgan hududiga majburan deportatsiya qilingan, u yerda ular nemislar bilan sezilarli darajada assimilyatsiya boʻlgan, ularning baʼzilari Litvaning sobiq Klaypeda viloyatida istiqomat qilishadi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Что случилось с Восточной Пруссией | Русская семерка“. 22-oktabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-oktabr 2014-yil.
- ↑ Anita Rozentāle. „Vācu gars un «mazlietuviešu» sīkstums“ (lv). Zemgales Ziņas. Qaraldi: 23-dekabr 2012-yil. [sayt ishlamaydi]
- ↑ Zinkevičius Z. Lietuvių kalbos dialektologija. Vilnius, 1994, s. 27-28 (Dialektologiya litovskogo yazika)
- ↑ Pocytė, S. Mažosios ir Didžiosios Lietuvos integracijos problema XIX a. - XX a. pradžioje (lt) // Sociologija. Mintis ir veiksmas.. — 2001. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 1392-3358. Архивировано 25-fevral 2012-yil.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Прусские литовцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Проблема появления литовцев в Восточной Пруссии
- Карта языков Восточной Пруссии в 1900 году большая (olm.)
- Christoph Kairies. Das Litauertum in Ostpreußen südlich des Memelstromes im jahre 1921 (olm.)
- Online heritage book Memelland (olm.)
- Algirdas, Matulevičius. Didžiosios ir Mažosios Lietuvos studentai Karaliaučiaus universitete (450-osioms metinėms) (lt). — 1994. — 30 Birželis (Andoza:Бсокр). Архивировано 27-sentabr 2007-yil.
- Publications Funded by the Foundation of Lithuania Minor (Wayback Machine saytida 2016-03-03 sanasida arxivlangan)
- Kleinlitauen (Wayback Machine saytida 7-sentabr 2017-yil sanasida arxivlangan) (olm.)
- Bilingual Chantbook of 1667 (Wayback Machine saytida 20-fevral 2012-yil sanasida arxivlangan) (olm.)
- Bilingual Bible of 1727 (Wayback Machine saytida 7-fevral 2012-yil sanasida arxivlangan) (olm.)