Polidaktiliya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Polidaktiliya yoki polidaktilizm( grekcha poly-koʻp [1]va daktylos-barmoq) degan maʼnolarni anglatadi. Ushbu anomaliya giperdaktiliya sifatida ham tanilgan boʻlib, odamlar va hayvonlarda barmoqlar va yoki oyoq barmoqlari sonining normadan ortiq boʻlishini anglatadi. [2] Polidaktiliya oligodaktiliyaga qarama-qarshidir (barmoqlar yoki oyoq barmoqlarining odatdagidan kamligi). 

Maʼlumotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1977 yil holatiga koʻra, yangi tugʻilgan chaqaloqlarda tugʻma deformatsiyalar taxminan 2% ni tashkil etdi.[3][4]

1961 yilda Frants va OʻRaxilli oyoq-qoʻllarning tugʻma anomaliyalarini klinik koʻrinishga sabab boʻlgan embrion yetishmovchiligi asosida yetti toifaga boʻlish mumkinligini taklif qilgan. Bu toifalarga tana aʼzolarining notoʻgʻri shakllanishi, differensiallanishning muvaffaqiyatsizligi, tugʻma siqilish zonasi sindromi va umumiy skelet anomaliyalari kiradi.[5] 1976 yilda bu Svanson tomonidan oʻzgartirildi.[6] Polidaktiliya dublikatsiya toifasiga kiradi.[7]

2009 yildan boshlab, tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, tugʻma anomaliyalarning aksariyati, oyoq-qoʻllar rivojlanishining 4 haftalik embriologik davrida sodir boʻladi.[7]

Kasallik belgilari va koʻrinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chap bosh barmogʻiga polidaktili mavjud erkak kishi. Ortiqcha barmoq normal sezgiga ega, lekin boʻgʻimi mavjud emas. Shuning uchun mustaqil ravishda harakatlana olmaydi.

Odamlarda va hayvonlarda bu holat bir yoki ikkala qoʻl yoki oyoqda oʻzini namoyon qilishi mumkin.[8] Qoʻshimcha barmoq odatda olib tashlanishi mumkin boʻlgan yumshoq toʻqimalardan iborat. Baʼzan u boʻgʻimsiz suyakni oʻz ichiga oladi; kamdan-kam hollarda u toʻliq ishlaydigan boʻlishi mumkin..Ortiqcha barmoq koʻpincha qoʻlning eng kichik barmoq tomonida, bosh barmoq tomonida kamroq va oʻrta uchta raqam ichida juda kam uchraydi. Ular mos ravishda postaksiyal (kichik barmoq), preaksiyal (bosh barmoq) va markaziy (uzuk, oʻrta, koʻrsatkich barmoqlar) polidaktiliyasi deb nomlanadi. Polidaktiliyani uchta asosiy turga boʻlish mumkin.[8][9]

Postaksiyal polidaktiliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Postaksial polidaktiliya

Bu eng keng tarqalgan holat boʻlib, qoʻshimcha barmoq qoʻlning kichik barmoq tomonida joylashgan. Buni postaksiyal polidaktiliya deb ham atash mumkin. U oʻzini juda nozik tarzda namoyon qilishi mumkin, masalan, kichik barmoq yonida juda aniq, toʻliq rivojlangan barmoq sifatida. Koʻpincha, qoʻshimcha barmoq ibtidoiy boʻlib, tirnoqli boʻgʻimdan iborat va qoʻl bilan kichik teri pedikulasi bilan bogʻlangan. Toʻliq rivojlangan qoʻshimcha barmoq boʻlsa, duplikatsiya odatda metakarpofalangeal boʻgʻim darajasida namoyon boʻladi. Ulnar polidaktiliya Afrika populyatsiyalarida oʻn baravar tez-tez uchraydi.[10] Kavkazliklarda kasallanish 1339 tirik tugʻilgan chaqaloqdan 1 tani tashkil etgan boʻlsa, afrikalik va afro-amerikaliklarda bu koʻrsatkich 143 tirik tugʻilgan chaqaloqdan 1 tani tashkil qiladi.

Radial yoki preaksiyal polidaktiliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Preaksiyal polidaktiliya

Bu kamroq uchraydigan holat boʻlib, unda ortiqcha barmoq qoʻlning bosh barmogʻi tomonida boʻladi. Bu hind populyatsiyalarida eng koʻp uchraydi va bu ikkinchi eng keng tarqalgan qoʻl kasalligi. Radial polidaktiliya bilan kasallanish har 3000 tirik tugʻilgan chaqaloqdan 1 tasida qayd etilgan.[11] Radial polidaktiliyaning klinik koʻrinishi zoʻrgʻa koʻrinadigan radial teridan to toʻliq takrorlanishgacha oʻzgaradi. Bosh barmogʻining polidaktiliyasi distal falanksning deyarli koʻrinmaydigan kengayishidan bosh barmogʻining toʻliq dublikatsiyasigacha oʻzgaradi.[12]

Markaziy polidaktiliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu juda kam uchraydigan holat boʻlib, unda qoʻshimcha barmoq halqa, oʻrta yoki koʻrsatkich barmogʻida boʻladi. Ushbu barmoqlardan koʻrsatkich barmogʻi koʻpincha taʼsirlanadi, halqa barmogʻi esa kamdan-kam hollarda taʼsirlanadi.[13] Ushbu turdagi polidaktiliya sindaktiliya, qoʻl yorigʻi va bir nechta sindromlar bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.[14][15]

Sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Preaksial polidaktiliya

Sindromlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Polidaktiliya sindromining (maʼlum genetik nuqson) yoki assotsiatsiyaning (nomaʼlum irsiy nuqson) bir qismi boʻlishi mumkinligi sababli, deformatsiyasi boʻlgan bolalar genetik tomonidan boshqa tugʻma anomaliyalar uchun tekshirilishi kerak. Agar sindromga shubha qilingan boʻlsa yoki oilaning ikki yoki uch avlodidan koʻprogʻi taʼsirlangan boʻlsa, bu holatda ham tekshiruvdan oʻtish zarur.[16]

8,5 oylik oʻgʻil bolada ikki barmoqli (beshinchi va oltinchi) oyoq barmoqlarining oʻng tomonlama dublikatsiyasi, aftidan, beshinchi metatarsal suyagi bilan boʻgʻimlarni hosil qiladi, u biroz kengaygan. Koʻpaytirilgan oyoq barmoqlari deyarli normal. Beshinchi barmoqda engil varus angulyatsiyasi mavjud, oltinchi barmoqda esa sezilarli darajada valgus angulyatsiyasi mavjud.
III turdagi markaziy polidaktiliya rentgenogrammasi (oʻrta barmoqlar bir xil uzunlikda).

Tasniflash suyak tuzilmalarini koʻrish uchun rentgenografiya yordamida amalga oshiriladi.[13]

1-toifa ulnar polidaktiliya – qoʻshimcha barmoq teri va nervlar bilan biriktiriladi.
postaksiyal polidaktili mavjud chap oyoq

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ "Polydactyly Etymology". Online Etymology Dictionary. Archived from the original on October 9, 2016. https://web.archive.org/web/20161009151702/http://etymonline.com/index.php?term=polydactyl&allowed_in_frame=0. Qaraldi: February 13, 2016. 
  2. ↑ Kaneshiro. „Polydactyly – Overview“. University of Maryland Medical Center (UMMC). 2012-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-yanvar.
  3. ↑ Flatt AE. The care of congenital hand anomalies. St. Louis: Mosby, 1977. 
  4. ↑ McCarroll, H.Relton (November 2000). "Congenital anomalies: A 25-year overview". The Journal of Hand Surgery 25 (6): 1007–1037. doi:10.1053/jhsu.2000.6457. PMID 11119659. https://archive.org/details/sim_journal-of-hand-surgery_2000-11_25a_6/page/1007. 
  5. ↑ Frantz, Charles H.; OʼRahilly, Ronan (December 1961). "Congenital Skeletal Limb Deficiencies". The Journal of Bone & Joint Surgery 43 (8): 1202–1224. doi:10.2106/00004623-196143080-00012. https://archive.org/details/sim_journal-of-bone-and-joint-surgery_1961-12_43a_8/page/1202. 
  6. ↑ Swanson AB (1976). "A classification for congenital limb malformations". J Hand Surg Am 1 (1): 8–22. doi:10.1016/s0363-5023(76)80021-4. PMID 1021591. 
  7. ↑ 7,0 7,1 "Duplication". Hand Clin 25 (2): 215–227. 2009. doi:10.1016/j.hcl.2009.01.001. PMID 19380061. https://archive.org/details/sim_hand-clinics_2009-05_25_2/page/215. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Hirota, Yuka; Ueda, Koichi; Umeda, Chizuru; Yoshida, Eriko (2022-11-03). "New Notations for Better Morphological Distinction of Postaxial Polydactyly of the Foot". Plastic and Reconstructive Surgery Global Open 10 (11): e4504. doi:10.1097/GOX.0000000000004504. ISSN 2169-7574. PMID 36348750. PMC 9633084. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=9633084. 
  9. ↑ Watanabe, H.; Fujita, S.; Oka, I. (1992-05-01). "Polydactyly of the foot: an analysis of 265 cases and a morphological classification". Plastic and Reconstructive Surgery 89 (5): 856–877. doi:10.1097/00006534-199205000-00014. ISSN 0032-1052. PMID 1561258. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1561258. 
  10. ↑ Buck-Gramcko, Dieter (January 2002). "Congenital malformations of the hand and forearm". Chirurgie de la Main 21 (2): 70–101. doi:10.1016/s1297-3203(02)00103-8. PMID 11980346. 
  11. ↑ Jobe MT „Congenital anomalies of the hand“,. Campbell's Operative Orthopaedics, 2008 — 4367–449 bet. DOI:10.1016/b978-0-323-03329-9.50079-9. ISBN 9780323033299. 
  12. ↑ wikibooks. Handbook of genetic counseling/polydactyly and syndactyly. 
  13. ↑ 13,0 13,1 „Pictures of Extra Fingers“ (nl). 2013-yil 11-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "erasmusmc" defined multiple times with different content
  14. ↑ "Finger polydactyly". Hand Clin 14 (1): 49–64. 1998. doi:10.1016/S0749-0712(21)00141-4. PMID 9526156. https://archive.org/details/sim_hand-clinics_1998-02_14_1/page/49. 
  15. ↑ Tada, Koichi; Kurisaki, Eiji; Yonenobu, Kazuo; Tsuyuguchi, Yuichi; Kawai, Hideo (September 1982). "Central polydactyly—A review of 12 cases and their surgical treatment". The Journal of Hand Surgery 7 (5): 460–465. doi:10.1016/s0363-5023(82)80040-3. PMID 7130654. https://archive.org/details/sim_journal-of-hand-surgery_1982-09_7_5/page/460. 
  16. ↑ "Polydactyly". Praktische Pediatrie 2. 2009.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Polidaktiliya&oldid=4125428" dan olindi