Padaung

Padaung
Hozirgi joylashuv areali va aholi soni
Jami: 50 ming kishi Myanma
Til	Kayan
Dini	Byuddizm, xiristian, animizm

Padaung (padong, padaun, kayan; Birm birm. ပဒောင်‌လူမ်ယိုး) — Myanmada, Kaya shtatining shimoli-gʻarbida, Karen shtatining shimolida va Taylandning janubi-gʻarbiy qismida yashovchi Karenlar guruhiga mansub xalq. Ular Tibet-Birman tillari oilasining Karen filialining Kayan (Padaung) tilida gaplashadi. Ularning soni 50 ming kishidan oshadi.

Padaunglar odatda togʻli qishloqlarda yashaydi. Uylar, boshqa Birma qabilalaridan farqli oʻlaroq, qoziqlarga emas, balki erga qurilgan. Guruch yetishtiradi . Erkaklar, shuningdek, mahutlar va fillarni qoʻriqlash ishlari bilan shugʻullanadilar. Padaung — animistlar muntazam ravishda ruhlarga, xususan, qabilaning eng oliy ayol ruhiga qurbonlik qilishadi.

1990-yillarda Birma harbiy xuntasi bilan uzoq davom etgan mojaro va Kaya shtatidagi xalqlarni majburan koʻchirish siyosati tufayli koʻplab padaunglar qoʻshni Tailandga qochib ketishdi va u yerda ular chegaraga tutashgan qishloqlarda yarim qonuniy tartibda yashaydilar.

Ayollarning metall halqali „boʻynini choʻzish“ gʻayrioddiy milliy odatlari tufayli padaung hududlari sayyohlar orasida mashhurdir.

Tarixi

Boʻyin halqalari taqqan Padaung ayol

Taxminan besh yoshdan boshlab padaung ayollari boʻyinlariga mis halqalarni (aniqrogʻi, bir santimetr qalinlikdagi novda spirallari, halqaga oʻxshab koʻrinadi) kiyishadi, ularni tegishli malakaga ega mahalliy ayollar oʻrnatadilar. Asta-sekin halqalar soni (aniqrogʻi spiralning burilishlari) koʻpayadi, bu „boʻyinni choʻzish“ taʼsiriga olib keladi. Shuning uchun sayyohlar ularni ayol jirafalar deb atashadi. Voyaga etgan ayolda halqalar soni bir necha oʻnlab, vazni esa toʻrtdan besh kilogrammgacha yetishi mumkin. Vaqti-vaqti bilan halqalar (spirallar) oʻz xohishiga koʻra yoki kerak boʻlganda olib tashlanadi va yana qoʻyiladi, bu sogʻliq uchun zarar etkazmaydi.

Ayollar turmushga chiqqach, halqalarni taqiishni toʻxtatadilar. Ammo bu vaqtga kelib, skeletdagi yoshga bogʻliq oʻzgarishlar tufayli boʻyin endi uzaymaydi. Keyin ham har qanday yoshda taqishga ruxsat beriladi. Lekin endi boʻyinni choʻzish uchun emas, balki bezak sifatida taqiladi.

Baʼzida spirallar ataylab juda baland qilib qoʻyiladi. Bu elkalariga va boshiga juda qattiq tortib, boshni doimo baland holatda ushlab turadi. Bunday holda, ayol anatomik oʻzgarishlar tufayli emas, balki buni qilish qiyin boʻlganligi sababli boshini burish va egish qobiliyatini yoʻqotishi mumkin. Bundan tashqari, bunday spirallarni olib tashlashda boʻyinni sindirish xavfi mavjud, chunki uni qoʻllab-quvvatlaydigan mushaklar atrofiyaga olib kelishi mumkin. Ammo bu kamdan-kam hollarda kuzatiladi, koʻpincha halqalarning yuqori qirrasi iyagiga etib bormaydi, bu esa boshni harakatlantirish uchun biroz erkinlik beradi.

Shuningdek, ayollar qoʻl va oyoqlariga uzuk taqishadi. Ularning kostyumi odatda old tomondan yopilgan uzun oq bluzkadan va tizzagacha boʻlgan yubkadan iborat.

Uzuklarni kiyish odatining sababi aniq emas. Afsonalarga koʻra, ular goʻyo yoʻlbars tishlashidan himoya qiladi. Shuningdek, uzuklar qoʻshni qishloqqa qochish imkoniyatini cheklash uchun yaratilgani, bu esa ayollar savdosi odatlari bilan bogʻliqligi aytiladi. Boshqa manbalarga koʻra, qimmatbaho metallar oilada shu tarzda „saqlangan“. Ayollarning oʻzlari buni onalaridan meros, qabilalarning oʻzini oʻzi aniqlash anʼanasi ekanligini taʼkidlaydilar. Bundan tashqari, uzun boʻyin goʻzallik va farovonlik belgisi hisoblanadi.

Mahalliy afsonaga koʻra, padaunglarning ajdodlari shamol va ajdaho birligidan kelib chiqqan. Ajdahodan uning homiladorligini eshitib, shamol katta pilla tugʻmaguncha xotinning atrofida quvonch bilan aylana boshladi. Undan padaung paydo boʻldi. Bu aylanib yurgan baxtli shamolni xotirlash uchun ayollar boʻyniga halqa taqisharkan.

Garchi halqalarni olib tashlash mumkin boʻlsa-da, Birmada bu odatga qarshi harakat muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Hozirgi vaqtda ayollar halqa taqishda davom etmoqdalar. Chunki u sayyohlarni jalb qiladi va hunarmandchilik mahsulotlarini sotish uchun yaxshi imkoniyat yaratadi. Darhaqiqat, uzun boʻyinbogʻlar oʻziga xos turistik biznesga aylandi.

Eng yirik qishloq, Nai Soi, har yili 1200 sayyohni qabul qiladi, qishloqqa kirish narxi 250 baht etib belgilangan. Pul Tailand sayyohlik agentliklarining mulki boʻlib qoladi.

Shunga oʻxshash urf-odatlar Janubiy Afrikadagi Ndebele qabilasi orasida ham uchraydi, ayollar 12 yoshdan to turmushga qadar boʻyniga halqa taqib yurishadi.

Galeriya

• 
  Karen ayol
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Oʻzshash qabilalar

Quyidagi Karen guruhlari Padaungga yaqin:

• laxta — Shan shtatining janubida, aholisi 10 mingta;
• gekho (geku) — aholisi 13 mingta, shimoliy Karen shtatida, gʻarbiy Kaya shtatida va Shan shtatining janubi-gʻarbiy qismida;
• yinbo (oʻz nomini ka-ngan) — aholisi 10 mingta, sharqiy Shan shtatida;
• zaein (latha) — aholisi 10 mingta, janubiy Shan shtatida.

Yana qarang

• Tana modifikatsiyalari