Ozodiston
| 1920-yil yanvar–1920-yil sentabr | |
| Tarix | |
|---|---|
• Asos solingan |
1920-yil yanvar |
• Tugatilgan |
1920-yil sentabr |
| Hozirda hududida quyidagilar mavjud | Eron |
Ozodiston (forscha: آزادستان) — Eron Ozarbayjonidagi qisqa muddatli davlat boʻlib, 1920-yil boshidan 1920-yil sentabrgacha davom etgan. Unga Eron vatanparvari, parlament vakili, Sovet Ittifoqi va Britaniya mustamlakachiligiga qarshi koʻzga koʻringan dissident boʻlgan Muhammad Xiyoboniy tomonidan asos solingan[1][2]. Xiyoboniy va uning izdoshlari Ozarbayjon Demokratik Respublikasi deb atalgan Kavkazortidagi Bokuda joylashgan hukumatga “Ozarbayjon” nomi berilishiga qarshi norozilik hamda Eronning qolgan qismi uchun erkinlik va mustaqillik belgisi sifatida “Ozodiston” nomini tanladilar[3][4].
1917-yilgi rus inqilobidan ko‘p o‘tmay, Xiyoboniy besh yilga ta’qiqlanganidan so‘ng Tabriz Demokratik partiyasini qayta tuzdi va partiyaning rasmiy organi bo‘lmish “Tojaddod” gazetasini nashr ettirdi. Birinchi jahon urushi tugagandan so'ng, Fors va Buyuk Britaniya o'rtasidagi 1919-yilgi shartnomaga ko‘ra, Forsning barcha harbiy, moliyaviy va bojxona ishlari bo'yicha qaror qabul qilish huquqi faqat inglizlarga o'tkazilishiga norozilik bildirib, Xiyoboniy Tabrizni nazoratiga oldi. Tehrondagi Vosug‘ ud-Davla markaziy hukumati va 1920-yilda Xiyoboniy Eronning qolgan qismiga erkinlik va demokratik boshqaruv namunasini taqdim etish uchun Janubiy Ozarbayjonni Ozodiston deb e'lon qildi [2] . U o'zini separatist emas, balki eron millatchisi deb hisoblagan. Politsiya bo‘limi qo‘lga kiritilgach, Xiyoboniy Demokratik partiya direktorlar kengashi nomidan fors va fransuz tillarida bayonot berib, Shayxning rejasi jamoat tartibini o‘rnatish va Eron konstitutsiyasini ijro etish ekanligini ta’kidladi. [5] Xiyoboniy harakati 1920-yil 4-sentabrda harbiy yoʻl bilan bostirildi[4]. Bosh vazir Vosug‘ ud-Davla mansabidan qulaganidan keyin yangi bosh vazir Mehdi Qoli Hidoyat Tabrizga borib, unga toʻliq hokimiyatni qo‘lga oldi va 1920-yil yozi oxirida Xiyoboniyni tor-mor qilib, oʻldirdi hamda Ozodiston tarqatib yuborildi.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eron konstitutsiyaviy inqilobi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Cottam, Richard W.. Nationalism in Iran: Updated Through 1978. University of Pittsburgh Press, 15 June 1979 — 122-bet. ISBN 978-0-8229-7420-8.
- ↑ 2,0 2,1 [1], AZERBAIJAN iv.
- ↑ Parvīn, N. (2011). "ĀZĀDĪSTĀN". Encyclopaedia Iranica, Vol. III, Fasc. 2. p. 177. https://iranicaonline.org/articles/azadistan. "The first issue of the magazine was brought out on 15 Jawzā 1299/5 June 1920, one month after the historic province had been renamed “Āzādīstān” (Land of freedom) by Ḵīābānī and his followers as a gesture of protest against the giving of the name “Azerbaijan” to the part of Caucasia centered on Bākū."
- ↑ 4,0 4,1 Świętochowski, Tadeusz. Historical Dictionary of Azerbaijan (en). Scarecrow Press, 1999 — 22–23-bet. ISBN 978-0-8108-3550-4. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "Swietochowski" defined multiple times with different content - ↑ Chaqueri, Cosroe. The Soviet Socialist Republic of Iran, 1920-1921: Birth of the Trauma. Pittsburgh and London: University of Pittsburgh Press, 1995 — 465-bet.