Kontent qismiga oʻtish

O‘qish

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Rojyer van der Veydenning rasmi " Magdalalik Meri oʻqish "

Oʻqish-yozma matn bilan ishlash amaliyoti va protseduralari toʻplami va toʻgʻridan-toʻgʻri undan maʼlumot olish, matnni idrok etish va tushunishga qaratilgan matn bilan ishlash jarayoni.

Keng maʼnoda, bu har qanday ramziy tizimdan (Brayl belgilari, nota yozuvlari va boshqalar)[1] maʼlumot olish jarayonidir. Shuningdek, „Oʻqish“ maktab darsining nomidir.

Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻqish faqat yozma belgilarni mos keladigan tovushlar bilan bogʻlash bilan cheklanmaydi, bu murakkab kognitiv jarayon boʻlib, unda yuqori aqliy funktsiyalar bevosita ishtirok etadi. Oʻqish jarayoni fonetik jarayonni ham, semantik jarayonni ham oʻz ichiga oladi, yaʼni oʻqilgan narsani tushunish, yozma tilni ogʻzaki tilga tarjima qilish esa alifbo, logografik va ideografik yozish uchun sezilarli darajada farq qiluvchi yozuv tizimiga bogʻliq. Oʻqish-tilni oʻzlashtirishga yordam beradi, muloqot uchun, axborot va gʻoyalarni almashish vositalaridan biridir. Bu matn va oʻquvchi oʻrtasidagi murakkab oʻzaro taʼsir boʻlib, oldingi bilimlar, tajribalar va oʻquvchining til hamjamiyatiga boʻlgan munosabati asosida shakllanadi, madaniy va ijtimoiy jihatdan belgilanadi. Bundan tashqari, oʻqish ijodkorlik va tanqidiy tahlilni talab qiladi. Hech qanday qonun Oʻqishda yoʻq; Bu matnlarni talqin qilish vaqtida tekshirishga yordam beradi[1][2][3].

The World Book Encyclopedia mualliflari quyidagicha hisoblashadi:

"Oʻqish, oʻrganishning asosi boʻlib, hayotdagi eng zarur koʻnikmalardan biridir. Yaxshi oʻqiy oladigan odamlar farovon va samarali jamiyatga hissa qoʻshadilar. Shu bilan birga ularning oʻzlari ham toʻlaqonli hayot kechiradilar."

Oʻqish odamlarning kommunikativ faoliyati sohasining bir qismi boʻlib, nutq faoliyati turlaridan biri boʻlib, yozma aloqa shaklini taʼminlaydi[4].

Koʻnikma va odatlari kitob bilan ishlash, shu jumladan oʻqish uchun mavzular va aniq kitoblarni tanlash va ularni topish qobiliyati, kutubxonalar bilan oʻzaro aloqalar, kitob doʻkonlari va boshqa adabiyot manbalari bilan oʻzaro munosabat, tizimli va izchil oʻqish darajasi, maxsus texnikalardan foydalanish, oʻqilganlarni oʻzlashtirish, olingan bilimlarni uzatish va muhokama qilish (eslatma, sharh yozish va hokazo) oʻqish madaniyatini tashkil qiladi[5].

Turli xil oʻqish strategiyalari mavjud boʻlib, ular oʻqish maqsadi oʻquvchilar tomonidan(qidiruv, kirish, referat va oʻrganish) va qulaylik sababli tanlanadi.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yozuvning tilda ifodalangan maʼnolarni qayd etish shakli sifatida paydo boʻlishi bilan birga, oʻqish ham „bu yerda va hozir“ oʻzaro taʼsir holatidan ajralib, muloqotning bir qismi sifatida yozishning ikkinchi tomoni sifatida paydo boʻldi. Dastlab, asosiy oʻqishni qoʻllashning yoʻnalishlari iqtisodiy faoliyat sohasi (hisob va nazorat) edi, bunda oʻqish hokimiyat munosabatlari tizimini, din sohasini birlashtiradi, bu erda „muqaddas matnlar“ tanlab oʻqishni taklif qiladi (maxsus vaqtlarda maxsus shaxslar) diniy amaliyotning asosiy tarkibiy qismlaridan biri sifatida va matnni turli xil marosimlarda oʻqishni oʻz ichiga olgan adabiyot sohasi[6].

Oʻqish amaliyoti va tartiblarini rivojlantirish uchun alifboga asoslangan fonetik yozuv tizimlarining paydo boʻlishi katta ahamiyatga ega boʻlib, matnni uning tarkibiy birliklarining maʼnolarini bilmasdan va tushunmasdan oʻqish imkonini berdi, bu tizimni oʻzgartirishga imkon berdi, oʻqishni oʻrgatish va kamida oddiy savodxonlikni oʻzlashtirgan kitobxonlar doirasini kengaytirish[6].

Oʻqish turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ona tilingizda va chet tilida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chet tilida oʻqish ancha qiyin onadan tilingizda koʻra; chet tilini bilish darajasi va oʻrganish maqsadlari bilan belgilanadi.

Koʻrish va oʻrganish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻqishni oʻrganish maqsadi matn mazmunini batafsil oʻrganishdir.

Badiiy oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Badiiy oʻqish-adabiy asarlarning ommaviy ijrosi, estrada sanʼati janri.

Oʻqishni oʻrganish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻqishni oʻrganish texnikasini oʻqish oʻrgatish (yozma belgilar, soʻzlar va jumlalarni tovush shakliga tarjima qilish qobiliyati) va oʻqish strategiyasi va tajribali oʻquvchining koʻnikmalarini shakllantirish bilan haqiqiy oʻqishni oʻrgatishni oʻz ichiga oladi. Tajribasiz oʻquvchi, sekin oʻqish tezligi, matnni qayta oʻqish va koʻp sonli koʻzni mahkamlashdan tashqari, jim oʻqish (oʻz-oʻzidan oʻqish) oʻrniga oʻqilgan narsani talaffuz qilish, oʻqishning monotonligi, shaklga koʻproq eʼtibor berish bilan tavsiflanadi. matnning mazmunidan koʻra, oʻqilgan qism matnini tugatgandan soʻng oʻqilayotgan narsalarni semantik qayta ishlash. Oʻqish paytida tushunishga matnning xususiyatlari – maʼlumotlarning boyligi, matnning mantiqiy tuzilishi, tilning bajarilishi va mantiqiy, hissiy va boshqalarning ifodaliligi taʼsir qiladi. matnning maʼlumotlari, shuningdek, oʻquvchining xususiyatlari – oʻquvchi lugʻati, grammatikasi va nutq uslubining matn lugʻati, grammatikasi va uslubiga yaqinlik darajasi; matnni idrok etishda diqqat markazini tashkil qilish; individual psixologik xususiyatlar[4].

Usullar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻqishni oʻrgatishning anʼanaviy „maktab“ usullaridan tashqari, 20-asrning ikkinchi yarmida Doman usuli kabi oʻqishni „erta“ oʻrgatishga qaratilgan yangi usullar paydo boʻldi.

Oʻqish psixofiziologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻqish jarayonlarini, shu jumladan o'qish paytida ko'z harakati [Eye movement in reading] oʻrganish kognitiv psixologiyaning oʻrganish biridir. Kognitiv psixologlar oʻrtasidagi konsensus asosan EZ Reader modeli atrofida shakllanadi, ammo SWIFT va EMMA kabi muqobil nazariyalar mavjud.

2011-yilda Yillik Psixologik Sharhda chop etilgan tadqiqot ishtirokchilarning MRI skanerlariga asoslangan holda, odamlar biror narsani oʻqiyotganda, xuddi oʻzlari oʻqigan narsalarini boshdan kechirayotgandek, xuddi shu nevrologik sohalarda stimullanishni boshdan kechirishlarini aniqladi.

Ekranni oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Monitor ekranidan oʻqish jarayoni i boshqa qurilma i kitobni oʻqishdan boshqa bosma maʼlumotlar bilan farq qiladi, i matnning talqinini idrok etish, munosabatlar, matn boʻylab koʻz harakatining boshqa tashkil etilishi. Ushbu farqlar veb-sayt dizaynidan foydalanish qulayligini baholashda hisobga olinishi mumkin, shuning uchun matnning asosiy gʻoyalari sahifaning eng koʻp koʻrilgan qismlari sohalariga toʻgʻri keladi.

Yakob Nilsen tomonidan oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, koʻpchilik obʻektlar uchun monitor sahifasi boʻylab nigohning harakati F harfi shakliga oʻxshaydi: avval gorizontal (yuqori ustun), keyin yana gorizontal (harfning qisqa ustuni).), va sahifani pastga[7][8][9]. Monitorni oʻqish uchun topilgan boshqa oʻzgarishlar E shaklidagi va L shaklidagi harakatlardir.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Chtenie – statya iz Oksfordskogo tolkovogo slovarya po psixologii // Pod red. A. Rebera: v 2-x tt: T.1. / Per. s angl. Chebotareva Ye. Yu. – M.: Veche AST, 2003. – 592.
  2. ↑ De Certeau, Michel. „Reading as Poaching.“ The Practice of Everyday Life. Trans. Steven F. Rendall. Berkeley: University of California Press, 1984. 165—176.
  3. ↑ Chtenie – statya iz Slovarya L. S. Vigotskogo // red. A. Leontev – M.: „Smisl“, 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 Chtenie – statya iz Slovarya metodicheskix terminov i ponyatiy (teoriya i praktika obucheniya yazikam) // M.: Izdatelstvo IKAR. E. G. Azimov, A. N. Щukin. 2009.
  5. ↑ Kultura chteniya – statya iz Pedagogicheskogo slovarya // Kodjaspirova G. M., Kodjaspirov A. Yu. – M.: Izdatelskiy sentr „Akademiya“, 2003. – 176 s.
  6. ↑ 6,0 6,1 Chtenie – statya iz ensiklopedii „Istoriya Filosofii“ // Minsk: Knijniy Dom. A. A. Gritsanov, T. G. Rumyanseva, M. A. Mojeyko. 2002.
  7. ↑ „Исследование Якоба Нильсена“. 2015-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-iyul.
  8. ↑ „Принципы чтения с экрана монитора“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-iyul.
  9. ↑ Kontent – eto valyuta. Mann, Ivanov i Ferber, Moskva, 2014. ISBN 978-5-00057-077-7

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=O‘qish&oldid=4361637" dan olindi