North American P-51 Mustang

North American P-51 Mustang
qiruvchi
Ishlab chiqaruvchi	North American (Inglvud va Dallas)
Birinchi parvoz	26-oktabr 1940-yil
Xizmatga kirish	1942-yil
Xizmatdan chiqish	1984-yil (qurollanishdan chiqarilgan)
Konstruktor	North American
Foydalanuvchilar	Foydalanuvchilar AQSH HHK Buyuk Britaniya Qirollik HHK Polsha HHK
Birlikning narxi	50985$ (1945)
Ishlab chiqarish yillari	1941-1951
Versiyalar	A-36 Apache F-82 Twin Mustang

Nort Amerikan P-51 Mustang (inglizcha: North American P-51 Mustang) — Ikkinchi Jahon urushi davridagi Amerikaning bir oʻrinli uzoq masofali qiruvchi samolyoti.

Tarixi

Samolyot Britaniya hukumatining buyrugʻi bilan eng qisqa vaqt ichida North American tomonidan ishlab chiqilgan va ishlab chiqarilgan. Birinchi NA-73X prototipi 1940 yil 26-oktabrda, uni ishlab chiqarishga buyurtma berilganidan atigi 117 kun oʻtgach parvoz qildi.

Samolyotning dastlabki modifikatsiyalari Allison V-1710 dvigateli bilan jihozlangan boʻlib, u past balandlikda mukammal ishlashni taʼminladi, ammo 4600 metrdan yuqori balandlikdagi parvozlar uchun mutlaqo yaroqsiz edi.

1942-yil aprel oyida ingliz sinovchilari tomonidan oʻtkazilgan sinov natijalariga koʻra, qiruvchi samolyotning yuqori balandlikdagi xususiyatlari qoniqarsiz deb topildi va uni boshqa modelga almashtirish masalasi paydo boʻldi. Ammo mutaxassislar uning past balandlikdagi manevr qobiliyati va tezligidan shunchalik hayratda qolishdiki, ular keyingi maslahatlar uchun Rolls-Royce mutaxassislarini taklif qilishga qaror qilishdi. Ushbu hamkorlik natijasida samolyot kelajakda Rolls-Royce Merlin dvigateli va uning amerikan analogiPackard V-1650 bilan jihozlangan. Dvigatelni almashtirish qiruvchi samolyotning yuqori balandlikdagi xususiyatlarini sezilarli darajada yaxshilashga imkon berdi, shu bilan birga past balandlikda parvoz qilishda barcha afzalliklarini saqlab qoldi.

Jangovar foydalanish

Ikkinchi jahon urushi

Ikkinchi jahon urushi paytida, 1942-yildan boshlab, Mustanglar Buyuk Britaniya Qirollik havo kuchlarida faol qoʻllanila boshlandi. Ular La-Mansh boʻylab patrullik qilishgan va Fransiya shimolida quruqlikdan hujum qilish missiyalarini bajarishgan. Mustangning birinchi havo jangi 1942-yil 27-iyulda Dieppe ustida boʻlib oʻtdi. Ushbu jangda bir juft FW-190 hujumga uchradi va Qirollik havo kuchlarining 414-eskadronidan amerikalik koʻngilli uchuvchi Xollis Xillis tomonidan boshqarilgan birinchi Mustang boy berildi. 1942-yil 19-avgustda P-51A Spitfayrlar bilan birgalikda Yubiley operatsiyasi paytida qoʻnish zonasini qamrab oldi — Britaniya qoʻshinlarining Dyep portiga tushishi vaqtida, samolyot u yerdagi janglarda juda yaxshi qatnashdi (Dyepda P-51 uchuvchilari ikkita nemis samolyotini urib tushirdi, 11 ta Mustang boy berildi).

1944-yil boshidan Mustanglar nemis hududiga hujum qilgan uzoq masofali bombardimonchilar uchun razvedka samolyotlari va qiruvchi samolyotlar sifatida ishlatila boshlandi. Qoʻshimcha yonilgʻi baklarini oʻrnatish qobiliyati va yuqori balandlikdagi ish faoliyatini yaxshilash ularni oʻsha davrning eng yaxshi eskort qiruvchilariga aylantirdi. Tashqi baklardagi yoqilgʻidan foydalangan holda, Mustang Berlin va Germaniyaning boshqa shaharlariga hujum qilish uchun Sharqiy Angliyadagi bazalardan uchayotgan bombardimonchilarni kuzatib borishi mumkin edi. Berlin osmonida Mustang tezlikni oshirish uchun baklarni tashlab yuborardi va toʻliq tezlikda 15 daqiqa havo jangi va keyinchalik bazaga qaytish uchun ichki baklarda yetarli yoqilgʻiga ega edi.

Mustanglarning Germaniya osmonida paydo boʻlishi Uchinchi Reyxning havo mudofaasi uchun vaziyatni sezilarli darajada yomonlashtirdi, chunki oʻsha paytdan boshlab nemis qiruvchilari amerikalik qiruvchilarga qarshi jang qilishlari kerak edi, bunda nemislar parvoz paytida hujumlar, koʻtarilishlar va ittifoqchilarning bombardimonchi qoʻshilmalarini tutib olishga urinishlari bilan bogʻlaq janglar kuzatila edi. 1944-yil 4-martda P-51 samolyotlari Berlinga birinchi Amerika havo hujumini amalga oshirdi, 23 ta Mustang nemis qiruvchilari tomonidan urib tushirildi.

Suvaysh inqirozi paytida urib tushirilgan Isroyil "Mustang"i

Xuddi shu maqsadda "Mustanglar" Tinch okeanida Yaponiyaga qarshi ham ishlatilgan. 1945-yil 1-iyunda "qora juma" kuni katta yoʻqotishlar kuzatili: Osakaga hujumda qatnashgan 148 Mustangdan 27 tasi boy berildi (barchasi texnik muammolar yoki yomon ob-havo tufayli), 1 uchuvchi halok boʻldi va yana 24 tasi bedarak yoʻqoldi. Bunda atigi 1 ta yapon samolyoti urib tushirildi.

Mustanglarning Evropa harbiy harakatar teatridagi umumiy jangovar yoʻqotishlari 2520 ta mashinani tashkil etdi. Luftwaffe uchuvchilari orasida eng muvaffaqiyatli Mustang jangchilari Vilgelm Shtaynmann (12 tasi urib tushirgan), Geynrix Bartels (11), Xaynts Baer (10), Frants Shall (10), Vilgelm Xoffman (10) edi. Eng samarali nemis qiruvchi-uchuvchisi Erich Hartmann hisobida 7 ta urib tushirilgan "Mustang" bor edi.

Xitoydagi fuqarolar urushi

Koʻp sonli AQSh "Mustang"lari Tayvan tomoniga yetkazib berildi, ular keyinchalik janglarda ishlatilgan.

1950-yil 2-aprelda Shanxay ustida bir juft P-51 samolyotlari (yetakchi mayor Li Kang Chay) sovet uchuvchilari tomonidan boshqariladigan bir juft La-11 qiruvchi samolyotlari bilan havo jangiga kirishdi. Jang natijasida ikkala Mustang ham La-11 lardan biri tomonidan uruib tushirildi.

Jang paytida kommunistlar 39 ta P-51 qiruvchisini o'lja sifatida qo'lga oldilar.

Koreyadagi urush

Ikkinchi jahon urushidan keyin P-51lar Koreya urushi paytida eng faol qo'llanilgan.

1950-yil 28-noyabrda KXDR Harbiy-havo kuchlarining ikkita Po-2 biplani Pxenyan aerodromiga hujum qildi. Bombalar AQSh Harbiy-havo kuchlarining bir qancha F-51 qiruvchi samolyotlarini qamrab oldi.Natijada 11 ta amerika qiruvchi samolyoti katta zarar ko'rdi, ulardan 3 tasi qaytmas yo'qotishga uchradi.

Olingan yakuniy yo'qotishlar og'ir edi, "USAF Statistical Digest FY1953" rasmiy Amerika hujjatiga koʻra, urushda AQSh Harbiy-havo kuchlari 356 oddiy "Mustang" va 22 "qo'shaloq" (332 F-51, 24 RF-51 va 22 F-82, 300 ga yaqin uchuvchi halok boʻldi), shundan 300 F-51, 22 RF-51 va 11 F-82 janglarda yoʻqolgan, 32 F-51, 22 RF-51 va 11 F-82 voqealarda yoʻqolgan. 28 Mustang Sovet MiG-15 qiruvchi samolyotlari va 12 Xitoy MiG-15 samolyoti tomonidan urib tushirilgan, Sovet "MiG"lari esa ikkita qo'shaloq "Mustang" va Xitoyning bitta "MiG" samolyotini urib tushirgan.

Janubiy Afrika Harbiy havo kuchlari urushda 2-eskadronda 94 ta F-51 dan foydalangan. Urush paytida eskadron deyarli butunlay yoʻq qilindi, 74 Mustang va 42 uchuvchini yoʻqotdi.

Urush paytida Janubiy Koreya havo kuchlari F-51 samolyotlarining yarmidan koʻpini yoʻqotdi, ularning yoʻqotishlari 68 ta mashinani tashkil etdi.

Avstraliya harbiy-havo kuchlari 77-sonli eskadriliya tarkibida F-51 samolyotlarini boshqargan, ulardan 20 ga yaqini boy berilgan.

Shunday qilib, urushning asosiy bosqichida 500 ga yaqin F-51 qiruvchisi yoʻq qilingan.; Sulh eʼlon qilinganidan keyin

Mustanglar yoʻqotishlarni davom ettirganidek, bundan keyin ham foydalanildi:

• 1953-yil 19-oktabrda uchuvchi Kim Sun-Bay KXDRda Janubiy Koreya harbiy-havo kuchlarining F-51D qiruvchi samolyotini olib qochdi;
• 1956-yil 7-noyabrda Janubiy Koreya Harbiy-havo kuchlarining bir juft F-51D samolyoti Shimoliy Koreyaga bostirib kirdi, natijada Shimoliy Koreyaning MiG-15 qiruvchi samolyotlari bilan havo jangi boʻldi. Jang natijasida bitta F-51 urib tushirildi (uchuvchi Paek Chang Xyun bedarak yoʻqolgan), ikkinchi F-51 koʻp zarar koʻrdi, ammo uchuvchi katta leytenant Kim Cha Yul jangdan chiqib, aerodromga qaytishga muvaffaq boʻldi.

Suvaysh inqirozi

P-51 samolyotlari Isroil havo kuchlari tomonidan ishlatilgan. 1956-yil 29-noyabrda Isroil armiyasi P-51 samolyotlari tomonidan qoʻllab-quvvatlanib, Sinay yarim oroli hududiga bostirib kirdi. Bosqinning 9 kunida Mustanglar 184 ta parvozni amalga oshirdilar, 14 ta P-51 yoʻqotildi, oʻrtacha har 13 ta samolyot uchun bitta samolyot yoʻqolgan. 9 ta P-51 urib tushirildi, 5 tasi shikastlanganligi sababli hisobdan chiqarildi, 2 uchuvchi halok boʻldi va 1 tasi asirga olindi.

Kuba qirg'oqlari yaqinida sodir bo'lgan voqea

1962-yil 25-avgustda Dominikan havo kuchlarining P-51D samolyoti Kuba havo hududini buzganidan keyin MiG qiruvchisi tomonidan urib tushirildi. Dominikalik uchuvchi leytenant Luis Alberto Martinez Rikon bedarak yoʻqolganlar roʻyxatida.

Avariyalar va halokatlar

Keyinchalik, koʻplab "Mustanglar" aviashoularda va turli musobaqalarda qatnashish uchun fuqarolik maqsadlarida foydalanishga topshirildi. 2011-yil 16-sentabr kuni AQShning Nevada shtatida shunday shoulardan birida P-51 Mustang musobaqani tomosha qilayotgan tomoshabinlar ustiga qulab tushdi, natijada 11 kishi halok boʻldi va yana 69 kishi jarohatlandi.

SSSRda

Ikkinchi Jahon urushi paytida, SSSRning lend-liz paytida, 10 ta Mustanglar havo kuchlari tadqiqot institutiga koʻrib chiqish uchun kelgan. Yuqori tezlik va parvoz masofasiga qaramay, Mustang sovet uchuvchilari orasida muvaffaqiyatga erishmadi: bu yerda janglar oldingi chiziqqa yaqin oʻrta balandlikda boʻlib oʻtdi; buning uchun yuqori manevrga ega boʻlgan Airacobra koʻproq mos edi. P-51 SSSRga boshqa yetkazib berilmadi.

Parvoz-texnik xarakteristikasi

P-51 Mustang uchta proektsiyada

P-51D modifikatsiyasining xarakteristikasi berilgan.

Texnik xarakteristikasi

• Ekipaj: 1 (uchuvchi)
• Uzunligi: 9,83 m
• Qanot kengligi: 11,27 m
• Balandligi: 4,16 m
• Qanot yuzasi: 21,83 m²
• Qanotni uzaytirish koeffeisiyenti: 5,86
• Boʻsh ogʻiligi: 3466 kg
• Normal uchish massasi: 4585 kg
• Maksimal uchish ogʻirligi: 5493 kg
• Yoqilgʻi baklari hajmi: 1000 l
• Quvvat uskunasi: 1 × 12-silindrli V-simon suyuqlikda sovutiluvchi Packard V-1650-7
• Dvigatel quvvati: 1 × 1450 ot kuchi.

(1 × 1066 kVt (parvozda))

• Havo vinti: toʻrt parrakli «Hamilton Std.»
• Parrak diametri: 3,4 m
• Nol koʻtarilish kuchida old qarshilik koeffisiyenti: 0,0163
• Ekvivalent qarshilik koeffisiyenti: 0,35 m²

Parvoz xarakteristiksi

• Maksimal tezligi:  
  • dengiz satxida 600 km/s
  • balandlikda: 704 km/s
• Kreyser tezligi: 580 km/s
• Скорость сваливания: 160 km/s
• Amaliy uchish masofasi: 1520 km (550 m da)
• Bosib oʻtoladigan masofa: 3700 km (OYB bilan)
• Amaliy balandlik: 12 741 m
• Koʻtarilish tezligi: 17,7 m/s
• Qanotiga yuklama: 212 kg/m²
• Qurollanish kuchi: 238 Vt/kg
• Koʻtarilishidagi masofa: 396 m 
• Aerodinamik sifati: 14,6

Qurollanishi

• Oʻqotar-toʻpli: 6 × 12,7 mm qanotda 2 ta M2 pulemyoti, fyuzelyajga yaqinlarida 400 tadan oʻqi bilan, qlganlarida 270 tadan oʻqi bilan.
• Boshqarilmaydigan raketalar:  
  • 6 × M8 raketasi, M10 yoki M14 yoki M15 naysimon yoʻnaltiruvchi qurilmasida
  • 10 × 127 mm raketa HVAR (OYB oʻrniga — 6 ta raketa)
• Bombalar: 2 × 454 kg.gacha, qanot ostida

Kompyuter o'yinlarida

• Toʻliq ishlaydigan kabinaga ega eng rivojlangan Mustangni Digital Combat Simulator, "IL-2 Shturmovik" seriyasidagi samolyotlarning soddaroq ilovalari va Strike Fighters 2 Isroilda koʻrish mumkin.
• " War Thunder " oʻyinida ushbu qiruvchini tadqiq qilish va sotib olish imkoniyati mavjud.
• " Simple planes " oʻyinida dastlab mavjud boʻlgan samolyotlardan biri.
• Secret Weapon of Luftwaffe oʻyinidagi Amerika sakkizinchi havo kuchlari qiruvchilaridan biri.
• " War Wings " oʻyinida turli xil modifikatsiyalarda ham mavjud.
• Grand Theft Auto: San Andreasda bu samolyot Rustler nomi bilan tanilgan.
• Grand Theft Auto Online -da bu samolyot P-45 Nokota nomi bilan tanilgan.
• Call of Duty 2 oʻyinida bu samolyot Amerika kampaniyasida topilgan.
• Microsoft Flight Simulator X da siz uni Tezlashtirish plaginida uchishingiz mumkin.
• Men of War: Assault Squad 2 oʻyinida — Amerika tomoni uchun bitta topshiriqni bajarayotganda, siz ushbu samolyot tomonidan amalga oshiriladigan havo hujumini chaqirishingiz mumkin. Shuningdek, "Iron Fist" DLC missiyasida, missiya oxirida Amerika tomoni uchun 2 P-51 ham paydo boʻladi.
• Enlisted bepul shooterda siz Amerika tomoni uchun "P-51 D5" uchishingiz mumkin.

Adabiyotlar

• Ильин В. и др.. Истребитель Норт Америкэн «Мустанг», 2000 экз, Крылья: дайджест лучших публикаций об авиации. — Вып. 5, М.: Техниформ, июль 1996. 
• Котельников В. Р.. Истребитель «Мустанг», Война и мы. Авиаколлекция. М.: ВЭРО Пресс; Яуза; Эксмо, 2010. ISBN 978-5-699-41773-5. 
• Котельников В. Р.. Авиационный ленд-лиз, 1000 экз, М.: Фонд «Русские Витязи», 2015. ISBN 985-5-9906036-3-9. 
• Харук А. И.. Истребители Второй мировой, 1500 экз, М.: Яуза; Эксмо, 2012. ISBN 978-5-699-58917-3. 
• P-51 Mustang, Война в воздухе. — № 39. 
• P-51 Mustang, Война в воздухе. — № 40. 
• P-51 Mustang. Техническое описание и боевое применение, Война в воздухе. — № 89. 
• Р-51 «Мустанг», Война в воздухе. — № 124. 
• Loftin L. K., Jr.. Quest for performance: The evolution of modern aircraft. Washington, D.C.: NASA Scientific and Technical Information Branch, 1985. 

Havolalar

• Shimoliy Amerika P-51 Mustang (Shimoliy Amerika P-51 Mustang)
• P-51D Mustang osmon burchagida
• Fransiyaning Le Burje shahridagi muzeydan P-51 Mustang fotosuratlari
• London, Buyuk Britaniyadagi Imperial urush muzeyidan P-51D Mustang fotosuratlari