Nesvizh qal'asi

Niasviž qal’asi yoki Nesvizh qal’asi (belaruscha: Нясьвіскі замак, Niasvižski zamak, ruscha: Несвижский замок , polyakcha: zamek w Nieświeżu , litovcha: Nesvyžiaus pilis) — Belarusiyaning Niasviž shahridagi Radziwiłł oilasining qal’asi^[1]. 16-17-asrlarda qurilgan va 1939-yilgacha Radzivil oilasiga tegishli boʻlgan qal’a va uning yaqinidagi Korpus Kristi cherkovi Markaziy Yevropa va Rossiya meʼmorchiligining rivojlanishida muhim rol oʻynagan^[2]. 2005-yilda qal’a, cherkov va uning atrofidagi muhit YuNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mulk 1533-yildan beri Radzivill oilasiga tegishli boʻlib, Kiszka oilasi yoʻq boʻlib ketganidan keyin u Mikołaj Radzivil va uning ukasi Jan Radzivilga berilgan. Radzivillar Litva Buyuk Gertsogligi va Polsha Qirolligining eng muhim va boy oilalaridan biri boʻlganligi sababli, 1551-yilda Litva arxivi oʻsha yerga koʻchirilgan.

Lublin Ittifoqidan keyin qal’a Polsha-Litva Hamdoʻstligining eng muhim qarorgohlardan biriga aylandi.

1582-yilda Litva marshali, Trakay vodiysi – Vilnyus va Shyaulyay kastellan Mikolay Krzysztof „Sierotka“ Radziwill uch qavatli binoni qurishni boshladi. Garchi yangi bino oʻrta asr qal’asining oldindan mavjud boʻlgan tuzilishiga asoslangan. Qurilish 1604-yilda yakunlandi va yarim asrdan keyin ular bir nechta galereyalarni qoʻshdilar. Qal’a burchaklari toʻrtta sakkiz burchakli minoralar bilan mustahkamlangan.

1706-yilda, Buyuk Shimoliy urush paytida, Charlz XII armiyasi qal’ani va uning istehkomlarini vayron qildi. Bir necha oʻn yillar oʻtgach, Radzivillar nemis va italyan meʼmorlarini qal’ani tubdan taʼmirlash va kengaytirish uchun taklif qilishdi. 16-asr qal’a darvozalari ham rekonstruksiya qilingan. Aynan oʻsha paytda markaziy hovlini oʻrab turgan uchta alohida bino bitta inshootga birlashtirildi.

Polsha-Sovet urushidan keyin qal’a majmuasi va uning atrofidagi hudud 1920-yilda yangi tashkil etilgan Ikkinchi Polsha Respublikasi tarkibiga kirdi. Oʻsha paytda qal’a Kresy mintaqasidagi eng goʻzal joylardan biri hisoblangan. 1939-yilda Polshaga qilingan hujum paytida Radzivillar oilasi Qizil Armiya tomonidan qal’adan quvib chiqarildi. Sovet davrida qal’a sanatoriy sifatida ishlatilgan, park esa qarovsiz qolgan.

Asl egalari tomonidan ham, rus armiyasi tomonidan ham tashlab ketilgan saroy asta-sekin yaroqsiz holga keldi. Biroq, u Radzivillar tomonidan qayta tiklangan va 1881 va 1886-yillar orasida qal’aning ichki qismi shahzoda Antoni Vilgelm Radzivil va uning fransuz rafiqasi Mari de Castellane tomonidan taʼmirlangan. Shuningdek, ular ingliz uslubida landshaft parkini loyihalashtirganlar.

Qal’a majmuasi Belarusiyadagi eng goʻzal joy hisoblanadi^[3]. 2005-yilda YuNESKO tomonidan Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan^[4].

Qal’a majmuasi 2004-2012 yillarda keng qamrovli restavratsiya qilingan.

Boshqa Radziwił qal’alari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „%29 elevationmap.net“. 2022-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-oktyabr.
↑ „Architectural, Residential and Cultural Complex of the Radziwill Family at Nesvizh“. UNESCO World Heritage Convention. UNESCO. Qaraldi: 2021-yil 15-mart.
↑ „Nesvizh Castle“. belarus.by. 2020-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „Landmarks, historic and cultural, and natural sites of the Republic of Belarus on the UNESCO World Heritage List“. Land of Ancestors. National Statistical Committee of the Republic of Belarus (2011). 2016-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-oktyabr.

[1] „%29 elevationmap.net“. 2022-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-oktyabr.

[2] „Architectural, Residential and Cultural Complex of the Radziwill Family at Nesvizh“. UNESCO World Heritage Convention. UNESCO. Qaraldi: 2021-yil 15-mart.

[3] „Nesvizh Castle“. belarus.by. 2020-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan.

[4] „Landmarks, historic and cultural, and natural sites of the Republic of Belarus on the UNESCO World Heritage List“. Land of Ancestors. National Statistical Committee of the Republic of Belarus (2011). 2016-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-oktyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]