Kontent qismiga oʻtish

Molochay Milya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ilmiy tasniflashUshbu tasnifni tahrirlash
Olam: O'simliklar
Kenja oila: Euphorbia subg. Euphorbia

Euphorbia Mil[1][2], shuningdek, Euphorbia Milius[3], Euphorbia goʻzal(lotincha: Euphorbia milii) — buta, koʻp yillik oʻsimlik, Molochayniye oilasiga tegshli sukkulent .

Bu ism baron Pierre Bernard Millius(frans.)oʻzb. Reyunion orolining gubernatori nomi bilan berilgan, 1821-yilda bu turni Fransiyaga olib kelgan .

Bu tur qadim zamonlarda Yaqin Sharqqa koʻchirib olib kelingan va Isoga tikan toji boʻlib xizmat qilgan degan taxmin bor.

Uy gulchiligini yaxshi koʻradiganlar orasida bu oʻsimlik ehtimol uning shoxlarida tikanlarning koʻpligi tufayli baʼzan „tikan toji“ deb ataladi. Yana bir ismi -Porloq Molochay (Euphorbia splendens).

Tarqalishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Madagaskar uchun endemik .

Morfologiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Buta moʻl-koʻl tarvaqaylab ketgan, balandligi 1,8 m gacha oʻsadi. Poyasi kulrang, bir oz qovurgʻali. Shohlarinig tepalarida 3,5 sm uzunlikdagi va 1,5 sm kengligida elliptik och yashil barglar tugʻiladi, ularning har biri oʻtkir tikanlarga aylantirilgan ikkita stipula bilan jihozlangan. Barg lari vaqt oʻtishi bilan tushadi, lekin kuchli tikanlar abadiy qoladi, shuning uchun faqat poyalarning tepalari barglar bilan qoplangan.

Cyathia Euphorbia Milening tuzilishi: b — bract, i — involucre, g — nektar, ag — urugʻ qoʻshimchasi, bo — bract, mf — erkak gul, jmf — balogʻatga etmagan erkak gul, a — anter, pmf - erkak gul pedikel, ff — urgʻochi gul, o — tuxumdon, s — pistilaning stigmasi, pff — urgʻochi gulning poyasi.

Gullarining barchasi juda yorqin rangiga ega (qizil, toʻq sariq yoki sariq), yumaloq, kengligi 12 mm gacha.Guldastasi 2-4 guruh gullardan iborat boʻlib, ularning har biri novdalar bilan oʻralgan . Toʻpgullari- uzun yashil tikanlarning gʻalati nozik poyalaridan chiqqan[4].

Amaliy foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu oʻsimlikning oʻtib boʻlmaydigan chakalakzorlari tropiklarda toʻsiqlar yaratish va dekorativ maqsadlarda ishlatiladi[5]. Euphorbia milii var. splendens[6] .Turlar[7] va navi ikkalasi ham Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining „Bogʻdagi hizmatlari uchun“ mukofotiga sazovor boʻlgan[8].

Uy oʻsimligi sifatida oʻstirish uchun ishlatiladi. Koʻp nav va duragaylar yetishtirilgan.

Oʻsimlikning oʻzi samarali mollyuskosid va zararkunandalarga qarshi kurashning tabiiy alternativi ekanligini isbotladi. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti shilliq qurtlar bilan kurashishda Euphorbia milii dan foydalanishni tavsiya qildi[9]. Ayniqsa, endemik mamlakatlarda. Shistosomoz — chuchuk suv parazitlari keltirib chiqaradigan yuqumli kasallikni tarqatuvchisi shilliq qurtlar bilan kurashishda.Zavodda ishlab chiqariladigan ekstraktlar zararkunandalar tarqatadigan kasalliklardan qochish uchun, shilliq qurtlar populyatsiyasini nazorat qilish uchun ishlatiladi.

Yetishtirishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsimlik yorugʻlikni va koʻp quyosh nurini talab qiladi. Bahordan kuzgacha sugʻorish mo''tadil, qishda — kam. Oʻsimlik suv sepishga muhtoj emas

Uy sharoitida urugʻlar kamdan-kam paydo buladi, shuning uchun Milya soʻqmoqlar bilan koʻpaytiriladi[5][10].

Euphorbia Milya sovuqqa chidamsiz va 10 ° C dan past haroratlarda nobud boʻlishi mumkin. Qishda 13 °C dan yuqori haroratni ta'minlash kerak. Mo''tadil mintaqalarda u to'liq quyoshda, oyna ostida o'stirilishi kerak. Yozda, sovuq xavfi bo'lmaganda, uni tashqariga, himoyalangan joyga ekish mumkin.

Har ikki yilda bir marta oʻsimlik tuproq aralashmasi bilan kaktus substratiga koʻchiriladi.

Toksikligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Giftig
sovgʻa

Gulning shirali soki oʻrtacha darajada zaharli boʻlib, teri yoki koʻz bilan aloqa qilganda tirnash xususiyati keltirib chiqaradi. Yutib yuborilsa, kuchli oshqozon ogʻrigʻi, tomoq va ogʻizda tirnash xususiyati va qayt qilishga olib keladi. Zaharli tarkibiy qismlari forbol efirlari sifatida aniqlangan[11]. Otlar, qoʻylar, mushuklar va itlar kabi uy hayvonlari uchun juda zaharli hisoblanadi[12] . Odamlar uchun u ozgina zaharli va faqat tirnash xususiyati beruvchi vosita sifatida ishlaydi.

Turlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turlar ichida bir qancha navlar ajratilgan, ularning baʼzilari alohida turlar sifatida tavsiflangan[13].

Molochay Milya gullaganda
  • Euphorbia milii var. bevilaniensis (Kroizat) Ursch va Leandri, 1955 yil
  • Euphorbia milii var. hislopii (NEBr.) Ursch va Leandri 1955 (sin. E. hislopii)
  • Euphorbia milii var. imperatae (Leandri) Ursch va Leandri 1955 yil
  • Euphorbia milii var. longifolia Rauh 1967 yil
  • Euphorbia milii var. milii
  • Euphorbia milii var. Roseana Marn. - aylana. 1962 yil
  • Euphorbia milii var. splendens (Bojer ex Hook. ) Ursch va Leandri 1955 yil
  • Euphorbia milii var. tananarivae (Leandri) Ursch va Leandri 1955 yil
  • Euphorbia milii var. tenuispina Rauh va Razaf. 1991 yil
  • Euphorbia milii var. tulearensis Ursch va Leandri, 1955 yil
  • Euphorbia milii var. vulcanii (Leandri) Ursch va Leandri 1955 yil
Molochay Milya

Fotogalereya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Euphorbia milii, crown of thorns
    Euphorbia milii, crown of thorns
  • Christ thorn inflorescences (cyathia) opening
    Christ thorn inflorescences (cyathia) opening
  • Emerging stem
    Emerging stem
  • Christ thorn inflorescence (cyathium) close up view
    Christ thorn inflorescence (cyathium) close up view
  • Euphorbia milii var splendens
    Euphorbia milii var splendens
  • Euphorbia milii
    Euphorbia milii
  • Euphorbia milii var. vulcanii
    Euphorbia milii var. vulcanii
  • Euphorbia milii var. milii
    Euphorbia milii var. milii
  • Longitudinal section of the cyathium
    Longitudinal section of the cyathium
  • Grown in Malaysia
    Grown in Malaysia
  • Flower buds of crown-of-thorns (Euphorbia milii).
    Flower buds of crown-of-thorns (Euphorbia milii).
  • Infected euphorbia inflorescences (cyathia)
    Infected euphorbia inflorescences (cyathia)
  • Close-up view of Euphorbia milii
    Close-up view of Euphorbia milii
  • In Prague botanic garden
    In Prague botanic garden
  • Euphorbia milii from Kerala, India
    Euphorbia milii from Kerala, India
  • Euphorbia milii in Pakistan
    Euphorbia milii in Pakistan
  • Euphorbia milii in Bangladesh.
    Euphorbia milii in Bangladesh.
  • Thorns of Euphorbia milii.
    Thorns of Euphorbia milii.
  • Leaf of Euphorbia milii from the back.
    Leaf of Euphorbia milii from the back.
  • Leaf of Euphorbia milii from the back.
    Leaf of Euphorbia milii from the back.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Бердникова О. В.. Комнатные растения от А до Я. ОЛМА Медиа Групп, 2006 — 124-bet. 
  2. ↑ Лимаренко А. Ю., Палеева Т. В.. Кактусы и другие суккуленты. М.-СПб.: АСТ:Сова, 2005 — 42-bet. ISBN 5-17-028790-9. 
  3. ↑ Фёдоров А. А., Артюшенко З. Т.. Атлас по описательной морфологии высших растений: цветок. М.-Л.: Наука, 1975 — 87-bet. 
  4. ↑ V. V. Chub, K. D. Lezina. Polnaya ensiklopediya komnatnix rasteniy. M.: EKSMO-Press, 2001. ISBN 5-04-006077-7
  5. ↑ 5,0 5,1 >
  6. ↑ „RHS Plantfinder - Euphorbia milii var. splendens“. 2022-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-fevral.
  7. ↑ „RHS Plantfinder - Euphorbia milii“. 2022-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 23-fevral.
  8. ↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). 2020-yil 3-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-fevral.
  9. ↑ Souza, C.A.M. (November 1997). "Study of the embryofeto-toxicity of Crown-of-Thorns (Euphorbia milii) latex, a natural molluscicide". Brazilian Journal of Medical and Biological Research 30 (11): 1325–32. doi:10.1590/S0100-879X1997001100011. PMID 9532242. 
  10. ↑ Complete Guide to Houseplants. Meredith Publishing Group. 
  11. ↑ „Crown-of-Thorns (Euphorbia milii)“. Veterinary Medicine Library. University Library, University of Illinois at Urbana-Champaign. 2017-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-aprel.
  12. ↑ „Plants Toxic to Animals“. 2022-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-dekabr.
  13. ↑ Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. ISBN 0-333-47494-5

Adabiyot

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • V. V. Chub, K. D. Lezina. Uy oʻsimliklarining toʻliq ensiklopediyasi. M.: EKSMO-Press,2001-yil. ISBN 5-04-006077-7
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Molochay_Milya&oldid=3762142" dan olindi