Moizm

Mo - qora, qo'yish so'zining ieroglifi .

Moizm (xitoycha: 墨家). Meros bo'lib qoluvchi aristokratiyaning hukmronligina tanqid qilgan Moistlar maktabining asoschisi Moszi (taxminan miloddan avvalgi 479-400-yillar) bo'ldi. Uning ta'limotin, yo'llarin izdoshlari "Mo-szi" kitobida moizm ta'limotining ma'nosini tasvirlangan. Moizm ijtimoiy ahvoli beqaror, ziddiyatli boʻlgan mayda mulk egalari – koʻngilli dehqonlar, hunarmandlar, savdogarlar, davlat apparatining past mansabdor egalari manfaatlarini ifodalagan. Ular bir tomondan mehnatkash ommaga yaqin bo‘lib, ularning e’tiqodlarini ma’lum darajada qabul qilgan bo‘lsalar, ikkinchi tomondan jamiyatda ma’lum mavqeni egallaganlaridan so‘ng hukmron tabaqaga yaqinlashishga urinib, xalqning imtiyozlariga da’vogarlik qildilar. yuqori sinf. Moisterning ta'limoti ana shunday qarama-qarshiliklarga to'la edi.

Ijtimoiy past guruhing ayrim tushunchalarin qayta jonlantira turib, Moistlar davlat lavozimlarni kelib chiqishi bilan qarindoshlik asoslari bo'yicha egallashda qoralandi. Ular hamma odamlarning osmondagi Xudo oldida teng ekanligini isbotladi. Davlat xizmatiga kelib chiqishidan qat’i nazar, davlat xizmatiga ko‘proq ziyoli odamlarni ko‘rsatish kerak. Shu nuqtai nazardan, ular konfutsiychilikning murosa ta'limotini ham tanqid qildilar, bu bilim irsiy aristokratlarda tug'ilgan degan g'oyaga ruxsat berdi va aqlli odamlarning vakilligini ta'lim darajasiga chekladi. Moizm donolik manbai nafaqat tug'ma fazilatlar va o'rganish, balki oddiy odamlar hayotidan olingan bilimlar ekanligini ko'rsatdi. Davlat boshqaruvi malaka oshirishni talab qilmaydi. Insonning davlatni boshqarish qobiliyati uning ishbilarmonlik fazilatlari - oddiy xalqqa xizmat qilish istagi, mehnatsevarligi va boshqalarga bog'liq. b. belgilanadi.

Taʻlimotning asoschisi

Qadimgi Xitoy adabiyotida asl ismi Moszi boʻlgan tarixiy shaxs haqida deyarli hech qanday maʼlumot yoʻq. Sima Qianning “Shi-chi” asarida 24 ieroglifdan iborat paragraf unga bagʻishlangan edi. Uning hayoti va faoliyati sanalarini aniqlash nihoyatda qiyin. Sun Yizhan (孫詒讓, 1848-1908) taklif qilingan sanalar miloddan avvalgi 468-376; Liang Qichao - millodan avvalgi 468-390; Xou Vaylu - millodan avvalgi 490-403; h.k. Moszi ijtimoiy mavqei pastligi uchun Mo Dini qabul qilishdan bosh tortgan Chu Xuy-van (miloddan avvalgi 488-432-yillar hukmronlik qilgan) haqida eslatib o‘tadi. "Mo" nomi ("siyoh" deb tarjima qilingan) nimani anglatishi ham noma'lum, chunki familiya sifatida ishlatilmagan. Bu uning kelib chiqishi pastligiga ishora degan versiya ilgari suriladi; eng qiyin nusxaga ko'ra, Mo Di qul bo'lgan. Ko'plab adabiyotlarda uning hunarmandlardan kelib chiqishi haqida nusxa mavjud.