Kontent qismiga oʻtish

Moʻgʻuliston parlament saylovi (2024)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

2024-yilning 28-iyun kuni Moʻgʻuliston Davlat Buyuk Xuraliga saylovi boʻlib oʻtgan[1]. 2023-yilda konstitutsiyaga kiritilgan oʻzgartirishdan soʻng, parlament aʼzolari soni 76 nafardan 126 nafarga oʻzgartirildi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilgi parlament saylovlarida Mo‘g‘uliston xalq partiyasi parlamentda mutlaq koʻpchilikni qoʻlga kiritgan va yangi hukumat tuzgan. Biroq, 2021-yilda hukumat mamlakatda COVID-19 pandemiyasiga qarshi kurashdagi muvaffaqiyatsizliklari xalq orasida norozilik namoyishlari koʻtarilishiga va Bosh vazir Uxnaagiin Xurelsuxning isteʼfoga chiqishiga olib kelgan[2] . Hukumatning shafofligi va legaligi 2022-yilgi norozilik namoyishlari chogʻida taxminan 12,9 milliard dollarlik koʻmir oʻgʻirlanishi bilan bogʻliq korrupsiya mojarosidan soʻng soʻroq ostida qolgan[3].

2022-yil avgust oyida Moʻgʻuliston Konstitutsiyaviy sudi Konstitutsiyaning 39-moddasi 1-qismini bekor qildi, unda „Bosh vazir va hukumatning toʻrt nafardan ortiq aʼzosi Davlat Buyuk Xuraliga aʼzo boʻlishi mumkinligi belgilangan“ edi. 2022-yil bahorgi navbatdan tashqari sessiyasining ochilishida Davlat Buyuk Xurali Raisi Gombojavin Zandanshatar shunday dedi: „Ushbu oʻzgarishlar munosabati bilan parlament deputatlari soni bilan bogʻliq masalalarni muhokama qilish va hal qilish zarurati tugʻildi, shuningdek, Milliy konsensus ishchi guruhini tuzish va bu masalani hal etish yoʻllarini muhokama qilish orqali parlament demokratiyasini rivojlantirish zarur“.

2023-yil 2-iyun kuni Davlat Buyuk Xurali Konstitutsiyaga oʻzgartirish kiritib, deputatlar sonini 76 nafardan 126 nafarga yetkazdi[4][5].

Saylov tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yangi qonun qabul qilingandan soʻng saylovlar parallel tizimda oʻtkazila boshladi. 13 mandatli saylov okrugi va 48 deputat mandati boʻyicha 78 deputat koʻp mandatli ovoz berish yoʻli bilan milliy darajada proporsional vakillikning yopiq roʻyxati boʻyicha saylovda saylandi (Alohida partiyalar uchun 4%, ikki partiyali koalitsiya uchun 5% va uch yoki undan ortiq partiyalar koalitsiyalari uchun 7%)[6]. Proportsional oʻrinlarga ega boʻlish uchun partiyalar va koalitsiyalardan har bir okrugdagi oʻrinlarning kamida yarmida nomzodlar ishtirok etishi ham talab qilingan. Partiya roʻyxatlari „vertikal paritet“ tizimiga mos kelishi, partiya nomzodlarining umumiy gender nisbati 70:30 dan ortiq yoki 30:70 dan kam boʻlmasligi kerak. Okrug saylov natijalari haqiqiy deb topilishi uchun saylovchilarning kamida 50% ishtirok etishi zaruz, aks holda ushbu okrug boʻyicha ovoz berishning qoʻshimcha bosqichi oʻtkazilishi kerak[7].

Kampaniyaning borishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muxolifatchining oʻldirilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yilning 16-iyun kuni Demokratik partiya aʼzosi va Sant shahri gubernatori kaltaklanib oʻldirilgan[8]. Aniqlanishicha, jinoyatchi 1-saylov okrugidan Moʻgʻuliston Xalq partiyasi (MP) nomzodi Gursediin Sayxanbayar targʻibotchisi boʻlgan[9]. Bunga javoban MDP Sayxonboyor nomzodini qaytarib olishga qaror qilgan. Biroq, Bosh Saylov Komissiyasi (OSK) nomzod roʻyxatga olingan, shaxsini tasdiqlovchi guvohnoma berilgan va saylov byulleteniga ismi-sharifi yozilgan boʻlsa, nomzodni chaqirib olish mumkin emasligini taʼkidlagan[10][11]. G.Sayxonboyor ham saylovoldi tashviqotini davom ettirishini va saylovda ishtirok etishini bildirgan[12].

Jamoatchilik fikrini oʻrganish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Soʻrovnoma oʻtkazganlar Sana Namuna

(shaxslar) 		MNP DP MNRP TNP NK Boshqa Mustaqil Yoʻq Qarorsiz

Javob yoʻq

Bilmayman
Sant Maral[13] 23-aprel – 19-may 2024-yil 1 000 25,1% 20,5% – 5,2% 0,9% 9,7% – 4,5% 34,1%
MEC Barometer 3-10-aprel 2024-yil 980 22% 17% – 10% 6% 15% – – 30%
Sant Maral 18-mart – 16-aprel 2023-yil 1 000 13,6% 10,7% – 2,3% – 1,4% – 6,7% 65,3%
Sant Maral 3-may – 10-iyun 2022-yil 1 200 21,4% 10,2% – 3,1% – 0,3% – 3,7% 61,4%
28-may 2021-yil MNP va MPRP qoʻshilishi
Sant Maral 1–16-aprel 2021-yil 1 210 20,7% 9,7% 2,4% 3,6% – 0,5% 0,2% 4,4% 58,4%
2020-yilgi saylovlar 24-iyun 2020-yil – 44,9% 24,5% 8,1% 5,2% – 8,5% 8,7% – –

Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Partiya Partiya roʻyxatiga koʻra Tuman boʻyicha Jami joylar Oʻzgartirish
Ovozlar % Joylar Ovozlar % Joylar
Moʻgʻuliston xalq partiyasi 509 482 35,01 18 50 68 6
Demokratik partiya 438 506 30,13 16 26 42 31
Mehnat milliy partiyasi 151 111 10,38 6 2 8 7
Milliy koalitsiya 75 196 5,17 4 0 4 yangi
Fuqarolik irodasi – Yashil partiya 73 006 5,02 4 0 4 4
Yangi Birlashgan Koalitsiya 69 682 4,79 0 0 0 ▬
Haqiqat va adolat partiyasi 40 783 2,80 0 0 0 ▬
Fuqarolik harakati partiyasi 20 443 1,40 0 0 0 ▬
Moʻgʻuliston Respublika partiyasi 19 635 1,35 0 0 0 ▬
Fuqarolik birligi partiyasi 13 733 0,94 0 0 0 ▬
Xalq kuchi partiyasi 10 614 0,73 0 0 0 ▬
Yaxshi demokrat fuqarolarning birlashgan partiyasi 6 104 0,42 0 0 0 ▬
Eh oron /Vatan/ 5 621 0,39 0 0 0 ▬
Ozodlik partiyasi 4 738 0,33 0 0 0 ▬
Ommaviy koʻpchilikni nazorat qiluvchi partiya 3 619 0,25 0 0 0 ▬
Moʻgʻuliston xalq partiyasi uchun 3 461 0,24 0 0 0 ▬
Moʻgʻuliston Liberal-demokratik partiyasi 2 820 0,19 0 0 0 ▬
Birlashgan vatanparvarlar partiyasi 2 168 0,15 0 0 0 ▬
Moʻgʻuliston sotsial-demokratik partiyasi 1 531 0,11 0 0 0 ▬
Moʻgʻuliston konservativ partiyasi 1 485 0,10 0 0 0 ▬
Ozodlikni amalga oshirish partiyasi 1 450 0,10 0 0 0 ▬
Umumiy maʼlumot
Boʻsh va yaroqsiz 2 642 0,18
Jami 1 457 830 100 48 100 78 126 50
Saylovchilar soni 2 103 034 69,32 2 089 935
Manba: Ikon

Oqibatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamlakat bosh vaziri Luvsannamsrain Oyuun-Erdene 29-iyun kuni erta tongda Moʻgʻuliston Xalq partiyasi parlamentda 68 oʻrinni qoʻlga kiritganini eʼlon qilgan (bu Buyuk Xuraldagi oddiy koʻpchilik uchun yetarli hisoblanadi)[14]. „Demokratik partiya“ ikkinchi oʻrinni egallagan boʻlsa-da, 1996-yilgi saylovlarda partiya tashkil topganidan beri oʻz tarixidagi eng katta oʻsishni koʻrsatgan. Luvsannamsrain Oyuun-Erdene muxolifatning kuchli faoliyati uchun minnatdorchilik bildirdi va bu Moʻgʻuliston demokratiyasining sogʻlom ekanligini va „turli va qarama-qarshi fikrlarga ega boʻlish demokratiyaning mohiyati“ ekanligini takidlagan[15].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Ocherednie parlamentskie vibori v Mongolii proydut 28 iyunya 2024 goda
  2. ↑ Mongoliaʼs Prime Minister Offers Shock Resignation Amid Protests
  3. ↑ Protestuyuщie v stolitse Mongolii vorvalis v Dvores Pravitelstva
  4. ↑ Number of Parliament Members to be Raised to 126
  5. ↑ V Mongolii prinyali noviy zakon o viborax v parlament, gde jenщini zaymut 30% mest
  6. ↑ UIX-in songuuliyn tuxay xuuld shineer orson zarim zoxitsuulaltuud
  7. ↑ Parliamentary Elections 2024: Yet Another New Election System
  8. ↑ Mongolia opposition candidate beaten to death during election campaign
  9. ↑ General Police Department: It was found that Sant Sum election propagander killed democratic party member
  10. ↑ MAN Batlan xamgaalaxin sayd G.Sayxanbayarig ner devshigchees ergүүlen tatax uls tөriyn shiydver gargalaa
  11. ↑ SYeX: G.Sayxanbayarin neriyg sanalin xuudasnaas xasax bolomjgүy
  12. ↑ G. Saikhanbayar: I will continue my election campaign and compete
  13. ↑ „Mongolia, Sant Maral poll“. x.com. Asia Elects. Qaraldi: 2024-yil 27-iyun.
  14. ↑ Mongoliaʼs governing party wins only a slim majority in parliamentary election, early results show
  15. ↑ Preliminary election results show Mongolian Peopleʼs Party in the lead 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Moʻgʻuliston_parlament_saylovi_(2024)&oldid=4455596" dan olindi