Maydanak majmuasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

„Maydanak“ majmuasi1980-yilda[1] foydalanishga topshirilgan qoʻmondonlik-oʻlchov majmuasi. Maydanak platosining sharqiy choʻqqisi, Shahrisabz shahridan 45 km janubda 2750 m balandlikda joylashgan.

Bu hudud oʻziga xos astroiqlimga ega. Maydanak togʻining yuoqru choʻqqisida Maydanak astronomik rasadxonasi joylashgan. Unga rasmiy nom sifatida — kosmik sunʼiy yoʻldoshlarni kvant optik kuzatish markazini taklif qilishgan.

Observatoriya tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maydanak majmuasi taxminan besh yil davom etgan qurilish ishlari va kommunikatsiyalarni joylashtirishdan keyin 1980-yilda faoliyatini boshlagan. Bu ekvatorial va azimutal togʻdagi teleskoplardan tashkil topgan ikki teleskopli kuzatish majmuasi hisoblanadi. 1987-yil 31-martda Mi-8MT vertolyoti Maydanakning uchish joyiga qulab tushgan[2].

1991-yil dekabrgacha u SSSR Harbiy-kosmik kuchlari (VKS) tarkibida, 1992-yil dekabrgacha esa Rossiya Aerokosmik kuchlariga qarshli OKIK tarkibida boʻlgan. 1993-yil mart oyida Rossiya harbiylari undan chiqarilgan va u butunlay Oʻzbekiston Mudofaa vazirligi ixtiyoriga oʻtkazilgan[3]. Oʻzbekiston va Rossiya[4][5] majmuadan keyingi hamkorlikda foydalanishi oʻzbek harbiylari olgan maʼlumotlardan Rossiya tomoni foydalanishini nazarda tutuvchi shartnoma imzolangan. 1994—1995-yillarda kompleksni AQSH Yerga yaqin fazoni kuzatish[6] tarmogʻiga kiritish imkoniyati koʻrib chiqqan, ammo bu rejalar amalga oshmagan. 2016-yilga qadar faqat turli maqsadlar uchun kosmik kemalarning lazer diapazoni boʻyicha ishlar olib borilgan. 2018-yilda mablagʻ yetishmasligi va jihozlar eskirganligi sababli majmua butunlay ish faoliyatini toʻxtatgan. 2023-yilda harbiy qism tarqatib yuborilgan.

Asosiy texnik vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kvant optik tizimi (QOS) „Sirius“[7] ikkita qoʻsh teleskop minoralaridan iborat boʻlib, ular Maydanak-1 (xalqaro mahsulot raqami 1863) va Maydanak-2 (xalqaro obyekt № 1864) deb nomlanadi.

Majmua tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ekvatorial va azimut teleskoplari lazerli masofa oʻlchagichlar va televizor kuzatuv tizimi bilan jihozlangan
  • Aloqa tuguni
  • Hisoblash markazi
  • Qoʻllab-quvvatlash xizmati
  • Vertolyot maydoni
  • Mehmonxona
  • Xizmat koʻrsatish binolari

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. NIP-21 — np. Maydanak (Uzbekistan) (1980).
  2. 31-go marta 1987-go[sayt ishlamaydi]
  3. „«Еще более динамично ситуация развивалась в Узбекистане. Весной 1993 года в расположении ОКИК на вершине горы Майданак, где были установлены сложные квантово-оптические системы, позволяющие с высочайшей точностью производить измерения параметров орбит космических объектов, приземлился министр обороны Республики Узбекистан Р. У. Ахмедов. Практически у трапа вертолета министр объявил: ОКИК, также как и другие дислоцированные на территории Узбекистана части и учреждения, переходят в ведение Министерства обороны Узбекистана. В своем выступлении он просил личный состав ОКИК перейти на службу в Узбекскую армию, пообещав всему командованию повысить их в воинских званиях на одну ступень, а сержантам и солдатам сократить срок службы с двух до полутора лет. Подавляющее большинство офицеров отказались принять это предложение, тем самым выразив свою верность Российской армии. Проведенные позже переговоры с Министром обороны Узбекистана позволили решить вопрос о вывозе в Россию всех военнослужащих срочной службы, а также об оказании помощи Министерством обороны Узбекистана по отправке на Родину всех офицеров, прапорщиков и членов их семей, отказавшихся продолжать службу в узбекской армии.»“. 2010-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-oktyabr.
  4. „«недавно был продлен Межправительственный Договор по совместному использованию ОКИК Майданак между Россией и Узбекистаном, который был подписан в середине 90-х гг. Премьером Черномырдином.»“. 2009-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-oktyabr.
  5. Rossiya i Uzbekistan podpisali Kosmicheskuyu programmu[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
  6. „НОВАЯ РОЛЬ УЗБЕКСКОГО ЦЕНТРА СЛЕЖЕНИЯ“. 2016-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-oktyabr.
  7. Kvantovo-opticheskaya sistema (KOS) „Sirius“ na gore „Maydanak“