Amerika Qoʻshma Shtatlari demografiyasi: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

Inline

15-Yanvar 2022, 21:12 dagi koʻrinishi

AQSh demografiyasi nisbatan qirgʻoqqa yaqin joylashgan boʻlib, aholining 57 % dan ortigʻi qirgʻoqdan 100 milyadan ortiq ichki qismda yashaydi (2003).^[1] Aholi punkti doimiy ravishda gʻarb va janubga siljiydi. Kaliforniya va Texas eng koʻp aholi yashaydigan shtatlardir.

Ikkinchi jahon urushidan keyin tugʻilgan katta yosh guruhlari bundan mustasno, AQSh aholisining oʻsishi sekin deb taʼriflangan. AQSh aholisi 2006-yilda 300 million, 1967-yilda 200 million va 1915-yilda 100 milliondan oshdi.^[2] AQSh aholisi 20-asrda uch baravar koʻpaydi, aholi soni yiliga taxminan 1,3 foizga oʻsdi. 2006-yil 17-oktabrda AQSh aholisi 300 milliondan oshdi.

Irqlar

Irq asosan siyosiy va ijtimoiy masala boʻlib, uning taʼriflari va turli irqiy tasniflari mamlakatdan mamlakatga farq qiladi. AQSh maʼmuriyati aholini roʻyxatga olish va statistikada foydalanish uchun bir qator „poyga“ ni belgilab qoʻydi. Bu irqiy sinflar ilmiy yoki antropologik tushunchalar emas, ijtimoiy-siyosiydir .^[3] Etnik kelib chiqishiga va shaxsning kelib chiqishiga qarab toifalar mavjud. AQSh aholini roʻyxatga olish kontekstida doimiy yashovchilar oʻzlarining etnik kelib chiqishini hisobga olishadi . Oʻz hisobotlariga koʻra, aholini roʻyxatga olish byurosi odamlarni olti xil irqqa ajratadi: oqlar (bu guruhga Evropa, Yaqin Sharq yoki Shimoliy Afrikadan kelganlar kiradi), qora va Afro-amerikaliklar, tubjoy amerikaliklar va alyaskaliklar, osiyoliklar (ishlari Sharqiy Osiyoda boʻlganlar). Janubi-Sharqiy Osiyo yoki Janubiy Osiyo) . Tinch okeani orollari va nihoyat „boshqa irq“. Latino (ispan) irqidan qatʼi nazar, ispan madaniyatiga mansub yoki ildizlari boʻlgan odamlarni oʻz ichiga oladi^[4].

2000-yilgi aholini roʻyxatga olishda 97,6 foiz faqat bitta poyga borligini maʼlum qilgan. 75,1 % oq , 12,3 % qora tanli yoki afro-amerikalik , 0,9 % tubjoy amerikalik yoki eskimos , 3,6 % osiyolik , 0,1 % Tinch okeani tub aholisi va 5 % 5 „boshqa irq“ ekanligini maʼlum qilgan. Xuddi shu aholini roʻyxatga olishda 15,2 % nemis (amerikalik) , 12,9 % afro-amerikalik , 10,9 % irland (amerikalik) , 8,7 % britaniyalik , 7,3 % hisoblangan 3 % meksikalik, 5,6 % italyan (amerikalik), 3,9 % frantsuz tilida soʻzlashuvchi (frantsuz, kajun va kanada), 3,6 % latino (oʻziga xos Lotin Amerikasi mamlakati deb eʼlon qilganlar bundan mustasno), 3,2 % oʻz oilasini polyak, 1,7 % shotland, 1,6 % deb hisoblaydi. Gollandlar, 1,6 % norveglar (amerikalik norveglar) va 1,5 % shotland-irlandlar. 1,5 % oʻzini hindistonlik deb bilgan^[5].

2005-yilda AQSh aholisining 14 % ispaniy edi. Mavjud tendentsiyalar davom etsa, 2050-yilga kelib latinolarning ulushi 29 foizga koʻtariladi va barcha oq tanlilar ulushi 47 foizga tushadi. Ispaniyalik boʻlmagan oq tanlilarning mutlaq soni ortib bormoqda, ammo ularning ulushi kamayib bormoqda. Immigrantlarning umumiy aholi sonidagi ulushi 12 foizdan 19 foizga oshadi.^[6]

Qoʻshma Shtatlarda taxminan bir million loʻli bor. Ular irqi yoki diniga qarab tasniflanmagan va koʻpchilik loʻlilar oʻzlarining etnik kelib chiqishini yashirishadi. Romanlarning eng katta aholisi Oregon shtatida joylashgan. Birinchi rumliklar mamlakatga, ehtimol Kristofer Kolumbning uchinchi sayohatida kelgan va shundan beri Yevropadagi taʼqiblari uchun surgun qilingan. Immigratsiyaning eng katta toʻlqinlari 1850-yilda Britaniya orollaridan, 1864-yildan keyin Sharqiy Yevropadan va 1989-yilda kommunizm qulagandan keyin kelgan. Roman tili hali ham Qoʻshma Shtatlarda yashaydigan tildir.^[7]

Din

AQSh konstitutsiyasi barcha dinlarni himoya qiladi va dinlar va davlat oʻrtasidagi yevropacha aloqalarni taqiqlaydi. Shimoliy Amerikaga kelgan ilk muhojirlarning koʻpchiligi Evropadagi diniy taʼqiblardan qochib ketishgan. Masalan, 1620-yilda yuzdan ortiq puritanlar Mayflower kemasida Angliyani tark etib, Yangi Angliyada birinchi doimiy aholi punkti — Plimut shahrini tashkil etishdi. Diniy va etnik taʼqiblar shundan soʻng Shimoliy Amerikaga qochib ketdi, bunga yahudiylarning fashistlar Germaniyasidan surgun qilinishi misol boʻla oladi. Diniy taʼqiblar Qoʻshma Shtatlarda ham qochib ketdi, masalan, mormonlar choʻlning oʻrtasida joylashgan Solt-Leyk-Siti mintaqasiga koʻchib oʻtishdi.

2014-yilgi soʻrov natijalariga koʻra, AQSh aholisining 46,5 foizi protestant, 20,8 foizi katolik , 1,6 foizi mormon va 1,2 foizi boshqa nasroniylardir. 1,9 % yahudiylar , 0,9 % musulmonlar , 0,7 % buddistlar , 0,7 % hindular va 1,8 % boshqa dinlar . Aholining 22,8 foizi dindor emas^[8].

Eng katta yagona konfessiya katolik cherkovi boʻlib, undan keyin Janubiy Baptistlar Konventsiyasi joylashgan boʻlib, u asosan afro-amerikalik va kavkaz jamoatlariga boʻlingan.

Tillar

Mamlakatda rasmiy til yoʻq, ammo shtatlar oʻz tilini tanlashda erkindir. AQSh aholisining aksariyati ingliz tilida soʻzlashadi (aholining 82 foizi). Native English, American English, Buyuk Britaniyada soʻzlashadigan ingliz tilidan oʻzining lugʻat boyligi va urgʻusi bilan farq qiladi.

Ispan tili Qoʻshma Shtatlarda ikkinchi eng koʻp gapiriladigan tildir. Bu tilda asosan Lotin Amerikasi va Ispaniyadan kelgan muhojirlar yoki immigrantlarning avlodlari gaplashadi. Xuddi shunday, ispan tilida ravon soʻzlashadigan koʻplab ispaniy boʻlmagan amerikaliklar bor. Ispan tili odatda ikkinchi til sifatida oʻrgatiladi. Xususan, ispan tili Texas , Nyu-Meksiko , Arizona , Kaliforniya , Florida va Nyu-York kabi ispaniylar yashaydigan hududlarda oʻqitiladi. 30 milliondan ortiq amerikaliklar, aholining qariyb 12 foizi ispan tilida soʻzlashadi, bu Qoʻshma Shtatlarni ispan tilida soʻzlashuvchi aholi soni boʻyicha Meksika, Kolumbiya, Ispaniya va Argentinadan keyin beshinchi oʻrinni egallaydi.

Xitoy, asosan kanton tili, Qoʻshma Shtatlarda uchinchi eng koʻp gapiriladigan tildir. Bu Amerika Xitoy aholisi orasida deyarli butunlay gapiriladi. 2 milliondan ortiq amerikaliklar xitoy lahjalarida gaplashadi.

Boshqa Yevropa tillari ham keng tarqalgan. Frantsuz tili toʻrtinchi eng katta til boʻlib, asosan frantsuz, gaiti yoki kanada frantsuzlarining kichik aholisi gapiradi. Sobiq frantsuz mustamlakasi tarkibiga kirgan Meyn va Luiziana shtatlarida u keng tarqalgan boʻlib, ingliz tilidan tashqari, shtatning de-fakto rasmiy tili sifatida hamon foydalaniladi.

Tagalog va Vetnam tillari Qoʻshma Shtatlarda milliondan ortiq soʻzlashuvchilarga ega, deyarli butunlay yangi immigrantlar orasida.

Taʼlim

Qoʻshma Shtatlardagi taʼlim, birinchi navbatda, shtatlar zimmasida. Maktab taʼlimi maktabgacha taʼlimdan keyin boshlanadi va uch bosqichga boʻlinadi: boshlangʻich, oʻrta va oʻrta maktab, keyin siz oliy taʼlimga oʻtishingiz mumkin.^[9] Taʼlim qonunlari va talablari shtatdan shtatga sezilarli darajada farq qiladi. Eng koʻp uchraydigan yosh — olti, oxirgi yosh — oʻn olti. Oʻrta maktab, 7-12 yoki 8-12. U sinflarni qamrab oladi va baʼzan ikki boʻlimga (kichik va katta) boʻlinadi. Koʻpgina oʻrta maktablarda IB darajasiga ega boʻlish mumkin, ammo bu qoʻshimcha semestrni talab qilishi mumkin^[10].

2009-yilgi PISA solishtirishda savodxonlik va fan boʻyicha AQSh talabalari OECD oʻrtachasiga yaqin,^[11] lekin matematika boʻyicha oʻrtacha koʻrsatkichdan ancha past edi.^[12]

2009-yilda davlat maktablarida 49,4 million va xususiy maktablarda 4,7 million talaba bor edi. Xususiy maktablarning 68 % diniy yoʻnaltirilgan.

2007-yilda ota-onalarning maktabning diniy va axloqiy qadriyatlari, muhiti yoki taʼlim darajasidan noroziligi tufayli 1,5 million uyda taʼlim olgan oʻquvchilar bor edi.

Qoʻshma Shtatlardagi kollejlar davlat yoki xususiydir. Oliy maktab o‘quvchilarining qariyb 70 % davlat maktablarida o‘qiydi, bu ko‘pincha xususiy maktablarga qaraganda arzonroqdir. Toʻrt yillik davlat universitetida oʻquv yili oʻrtacha 15 000 dollarni tashkil qiladi, lekin xususiy savdo kollejida bu narx ikki baravar oshishi mumkin. Koʻpgina kunduzgi talabalar stipendiya (qarz yoki stipendiya) oladi, bu xarajatlarning yarmini qoplaydi. Grantlar nafaqat akademik yutuqlar, balki badiiy yoki sport qobiliyatlari yoki ozchilik guruhiga aʼzolik uchun ham mavjud. Shunga qaramay, koʻp ota-onalar oʻz farzandlarini kollejga yillar davomida saqlab qolishadi. Turli xil taqqoslashlar bilan aytganda, dunyodagi eng yaxshi universitetlarning aksariyati amerikaliklardir. Roʻyxatda Garvard, Berkli va Stenford universitetlari yetakchilik qilmoqda.^[13]

Manbalar

↑ Statistical Abstract of the United States
↑ 2003 Estimates of US Urban Population
↑ „Revisions to the Standards for the Classification of Federal Data on Race and Ethnicity“. OFFICE OF MANAGEMENT AND BUDGET (1997-yil 30-oktyabr).
↑ „Overview of Race and Hispanic Origin“ (en). United States Census Bureau (2008-yil 22-dekabr).
↑ „U.S. Population Projections: 2005–2050“. Pew Research Center (2008-yil 2-noyabr).
↑ Szucs, Loretto Dennis & Hargreaves Luebking, Sandra (Ed.): The Source - A Guidebook to American Genealogy , s. 361. Üçüncü baskı. Ancestry Yayıncılık, 2006. ISBN 1593312776 . Kitabın çevrimiçi versiyonu ..
↑ Heikinheimo, Mikko: Romanit, s. 138–142. Mediapinta, 2015. ISBN 978-952-235-886-8..
↑ „America’s Changing Religious Landscape“. Pew Research Center (2015-yil 12-may).
↑ „Structure of U.S. Education“. U.S. Department of Education (2011-yil 26-noyabr).
↑ „United States of America - Education system“. Higher Education Systems Database (2011-yil 26-noyabr).
↑ „Reading Literacy Performance of 15-year-olds“ (en). PISA 2009 Results (2011-yil 26-noyabr).
↑ „Mathematics Literacy Performance of 15-year-olds“ (en). National Center for Education Statistics (2011-yil 26-noyabr).
↑ „Academic ranking of World universities 2011“ (en). ARWU (2012-yil 3-mart).

Havolalar

Census.gov

Social Explorer

[1] Statistical Abstract of the United States

[2] 2003 Estimates of US Urban Population

[3] „Revisions to the Standards for the Classification of Federal Data on Race and Ethnicity“. OFFICE OF MANAGEMENT AND BUDGET (1997-yil 30-oktyabr).

[4] „Overview of Race and Hispanic Origin“ (en). United States Census Bureau (2008-yil 22-dekabr).

[5] „U.S. Population Projections: 2005–2050“. Pew Research Center (2008-yil 2-noyabr).

[6] Szucs, Loretto Dennis & Hargreaves Luebking, Sandra (Ed.): The Source - A Guidebook to American Genealogy , s. 361. Üçüncü baskı. Ancestry Yayıncılık, 2006. ISBN 1593312776 . Kitabın çevrimiçi versiyonu ..

[7] Heikinheimo, Mikko: Romanit, s. 138–142. Mediapinta, 2015. ISBN 978-952-235-886-8..

[8] „America’s Changing Religious Landscape“. Pew Research Center (2015-yil 12-may).

[9] „Structure of U.S. Education“. U.S. Department of Education (2011-yil 26-noyabr).

[10] „United States of America - Education system“. Higher Education Systems Database (2011-yil 26-noyabr).

[11] „Reading Literacy Performance of 15-year-olds“ (en). PISA 2009 Results (2011-yil 26-noyabr).

[12] „Mathematics Literacy Performance of 15-year-olds“ (en). National Center for Education Statistics (2011-yil 26-noyabr).

[13] „Academic ranking of World universities 2011“ (en). ARWU (2012-yil 3-mart).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

@@ Qator 1: / Qator 1: @@
-[[Fayl:US Census Population Graph from 1790.svg|thumb|280x280px|1790 yildan 2010 yilgacha AQShda yashovchilar soni.]]
+[[Fayl:US Census Population Graph from 1790.svg|thumb|280x280px|1790-yildan 2010-yilgacha AQShda yashovchilar soni.]]
-'''AQSH demografiyasi''' nisbatan qirgʻoqqa yaqin joylashgan boʻlib, aholining 57% dan ortigʻi qirgʻoqdan 100 milyadan ortiq ichki qismda yashaydi (2003). <ref>[http://www.census.gov/prod/2005pubs/06statab/pop.pdf Statistical Abstract of the United States]</ref> Aholi punkti doimiy ravishda gʻarb va janubga siljiydi. [[Kaliforniya]] va [[Texas]] eng ko'p aholi yashaydigan shtatlardir.
+'''AQSh demografiyasi''' nisbatan qirgʻoqqa yaqin joylashgan boʻlib, aholining 57 % dan ortigʻi qirgʻoqdan 100 milyadan ortiq ichki qismda yashaydi (2003).<ref>[http://www.census.gov/prod/2005pubs/06statab/pop.pdf Statistical Abstract of the United States]</ref> Aholi punkti doimiy ravishda gʻarb va janubga siljiydi. [[Kaliforniya]] va [[Texas]] eng koʻp aholi yashaydigan shtatlardir.
-Ikkinchi jahon urushidan keyin tug'ilgan katta yosh guruhlari bundan mustasno, AQSh aholisining o'sishi sekin deb ta'riflangan. AQSh aholisi 2006 yilda 300 million, 1967 yilda 200 million va 1915 yilda 100 milliondan oshdi. <ref>[http://socds.huduser.org/ 2003 Estimates of US Urban Population]</ref> AQSH aholisi 20-asrda uch baravar koʻpaydi, aholi soni yiliga taxminan 1,3 foizga oʻsdi. 2006 yil 17 oktyabrda AQSh aholisi 300 milliondan oshdi.
+Ikkinchi jahon urushidan keyin tugʻilgan katta yosh guruhlari bundan mustasno, AQSh aholisining oʻsishi sekin deb taʼriflangan. AQSh aholisi 2006-yilda 300 million, 1967-yilda 200 million va 1915-yilda 100 milliondan oshdi.<ref>[http://socds.huduser.org/ 2003 Estimates of US Urban Population]</ref> AQSh aholisi 20-asrda uch baravar koʻpaydi, aholi soni yiliga taxminan 1,3 foizga oʻsdi. 2006-yil 17-oktabrda AQSh aholisi 300 milliondan oshdi.
 == Irqlar ==
-[[Fayl:Percentages of the us population by race - 2000.png|thumb|2000 yilgi aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra, amerikaliklarning ijtimoiy irqiy guruh bo'yicha taqsimlanishi.]]
+[[Fayl:Percentages of the us population by race - 2000.png|thumb|2000-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, amerikaliklarning ijtimoiy irqiy guruh boʻyicha taqsimlanishi.]]
-[[Irqlar|Irq]] asosan siyosiy va ijtimoiy masala bo'lib, uning ta'riflari va turli irqiy tasniflari mamlakatdan mamlakatga farq qiladi. AQSh ma'muriyati aholini ro'yxatga olish va statistikada foydalanish uchun bir qator "poyga" ni belgilab qo'ydi. Bu irqiy sinflar ilmiy yoki antropologik tushunchalar emas , ijtimoiy-siyosiydir .<ref>{{Web manbasi|url=http://www.whitehouse.gov/omb/fedreg/1997standards.html|title=Revisions to the Standards for the Classification of Federal Data on Race and Ethnicity|date=October 30, 1997|publisher=OFFICE OF MANAGEMENT AND BUDGET}}</ref> Etnik kelib chiqishiga va shaxsning kelib chiqishiga qarab toifalar mavjud.  AQSh aholini ro'yxatga olish kontekstida doimiy yashovchilar o'zlarining etnik kelib chiqishini hisobga olishadi . O'z hisobotlariga ko'ra, aholini ro'yxatga olish byurosi odamlarni olti xil irqqa ajratadi: oqlar (bu guruhga Evropa, Yaqin Sharq yoki Shimoliy Afrikadan kelganlar kiradi), qora va [[Afro-amerikaliklar]], tubjoy amerikaliklar va alyaskaliklar, osiyoliklar (ishlari Sharqiy Osiyoda bo'lganlar). Janubi-Sharqiy Osiyo yoki Janubiy Osiyo) . Tinch okeani orollari va nihoyat "boshqa irq". Latino (ispan) irqidan qat'i nazar, ispan madaniyatiga mansub yoki ildizlari bo'lgan odamlarni o'z ichiga oladi<ref>{{Web manbasi|url=http://www.census.gov/prod/2001pubs/cenbr01-1.pdf|title=Overview of Race and Hispanic Origin|publisher=United States Census Bureau|date=22.12.2008|language=en}}</ref>.
+[[Irqlar|Irq]] asosan siyosiy va ijtimoiy masala boʻlib, uning taʼriflari va turli irqiy tasniflari mamlakatdan mamlakatga farq qiladi. AQSh maʼmuriyati aholini roʻyxatga olish va statistikada foydalanish uchun bir qator „poyga“ ni belgilab qoʻydi. Bu irqiy sinflar ilmiy yoki antropologik tushunchalar emas, ijtimoiy-siyosiydir .<ref>{{Web manbasi|url=http://www.whitehouse.gov/omb/fedreg/1997standards.html|title=Revisions to the Standards for the Classification of Federal Data on Race and Ethnicity|date=October 30, 1997|publisher=OFFICE OF MANAGEMENT AND BUDGET}}</ref> Etnik kelib chiqishiga va shaxsning kelib chiqishiga qarab toifalar mavjud. AQSh aholini roʻyxatga olish kontekstida doimiy yashovchilar oʻzlarining etnik kelib chiqishini hisobga olishadi . Oʻz hisobotlariga koʻra, aholini roʻyxatga olish byurosi odamlarni olti xil irqqa ajratadi: oqlar (bu guruhga Evropa, Yaqin Sharq yoki Shimoliy Afrikadan kelganlar kiradi), qora va [[Afro-amerikaliklar]], tubjoy amerikaliklar va alyaskaliklar, osiyoliklar (ishlari Sharqiy Osiyoda boʻlganlar). Janubi-Sharqiy Osiyo yoki Janubiy Osiyo) . Tinch okeani orollari va nihoyat „boshqa irq“. Latino (ispan) irqidan qatʼi nazar, ispan madaniyatiga mansub yoki ildizlari boʻlgan odamlarni oʻz ichiga oladi<ref>{{Web manbasi|url=http://www.census.gov/prod/2001pubs/cenbr01-1.pdf|title=Overview of Race and Hispanic Origin|publisher=United States Census Bureau|date=22.12.2008|language=en}}</ref>.
-yilgi aholini ro'yxatga olishda 97,6 foiz faqat bitta poyga borligini ma'lum qilgan. 75,1% oq , 12,3% qora tanli yoki afro-amerikalik , 0,9% tubjoy amerikalik yoki eskimos , 3,6% osiyolik , 0,1% Tinch okeani tub aholisi va 5% 5 “boshqa irq” ekanligini ma’lum qilgan.  Xuddi shu aholini ro'yxatga olishda 15,2% nemis (amerikalik) , 12,9% afro-amerikalik , 10,9% irland (amerikalik) , 8,7% britaniyalik , 7,3% hisoblangan 3% [[Meksikaliklar|meksikalik]], 5,6% [[Italyanlar|italyan]] (amerikalik), 3,9% frantsuz tilida so'zlashuvchi (frantsuz, kajun va kanada), 3,6% latino (o'ziga xos Lotin Amerikasi mamlakati deb e'lon qilganlar bundan mustasno), 3,2% o'z oilasini [[Polyaklar|polyak]], 1,7% shotland, 1,6% deb hisoblaydi. [[Gollandlar]], 1,6% [[norveglar]] (amerikalik norveglar) va 1,5% shotland-irlandlar. 1,5% o'zini hindistonlik deb bilgan<ref>{{Web manbasi|url=http://pewhispanic.org/reports/report.php?ReportID=85|title=U.S. Population Projections: 2005–2050|date=2.11.2008|publisher=Pew Research Center}}</ref>.
+-yilgi aholini roʻyxatga olishda 97,6 foiz faqat bitta poyga borligini maʼlum qilgan. 75,1 % oq , 12,3 % qora tanli yoki afro-amerikalik , 0,9 % tubjoy amerikalik yoki eskimos , 3,6 % osiyolik , 0,1 % Tinch okeani tub aholisi va 5 % 5 „boshqa irq“ ekanligini maʼlum qilgan. Xuddi shu aholini roʻyxatga olishda 15,2 % nemis (amerikalik) , 12,9 % afro-amerikalik , 10,9 % irland (amerikalik) , 8,7 % britaniyalik , 7,3 % hisoblangan 3 % [[Meksikaliklar|meksikalik]], 5,6 % [[Italyanlar|italyan]] (amerikalik), 3,9 % frantsuz tilida soʻzlashuvchi (frantsuz, kajun va kanada), 3,6 % latino (oʻziga xos Lotin Amerikasi mamlakati deb eʼlon qilganlar bundan mustasno), 3,2 % oʻz oilasini [[Polyaklar|polyak]], 1,7 % shotland, 1,6 % deb hisoblaydi. [[Gollandlar]], 1,6 % [[norveglar]] (amerikalik norveglar) va 1,5 % shotland-irlandlar. 1,5 % oʻzini hindistonlik deb bilgan<ref>{{Web manbasi|url=http://pewhispanic.org/reports/report.php?ReportID=85|title=U.S. Population Projections: 2005–2050|date=2.11.2008|publisher=Pew Research Center}}</ref>.
-yilda AQSh aholisining 14% ispaniy edi. Mavjud tendentsiyalar davom etsa, 2050 yilga kelib latinolarning ulushi 29 foizga ko'tariladi va barcha oq tanlilar ulushi 47 foizga tushadi. Ispaniyalik bo'lmagan oq tanlilarning mutlaq soni ortib bormoqda, ammo ularning ulushi kamayib bormoqda. Immigrantlarning umumiy aholi sonidagi ulushi 12 foizdan 19 foizga oshadi. <ref>{{Kitob manbasi|title=Szucs, Loretto Dennis & Hargreaves Luebking, Sandra (Ed.): The Source - A Guidebook to American Genealogy , s. 361. Üçüncü baskı. Ancestry Yayıncılık, 2006. ISBN 1593312776 . Kitabın çevrimiçi versiyonu .}}</ref>
+-yilda AQSh aholisining 14 % ispaniy edi. Mavjud tendentsiyalar davom etsa, 2050-yilga kelib latinolarning ulushi 29 foizga koʻtariladi va barcha oq tanlilar ulushi 47 foizga tushadi. Ispaniyalik boʻlmagan oq tanlilarning mutlaq soni ortib bormoqda, ammo ularning ulushi kamayib bormoqda. Immigrantlarning umumiy aholi sonidagi ulushi 12 foizdan 19 foizga oshadi.<ref>{{Kitob manbasi|title=Szucs, Loretto Dennis & Hargreaves Luebking, Sandra (Ed.): The Source - A Guidebook to American Genealogy , s. 361. Üçüncü baskı. Ancestry Yayıncılık, 2006. ISBN 1593312776 . Kitabın çevrimiçi versiyonu .}}</ref>
-Qo'shma Shtatlarda taxminan bir million lo'li bor. Ular irqi yoki diniga qarab tasniflanmagan va ko'pchilik lo'lilar o'zlarining etnik kelib chiqishini yashirishadi. Romanlarning eng katta aholisi Oregon shtatida joylashgan. Birinchi rumliklar mamlakatga, ehtimol Kristofer Kolumbning uchinchi sayohatida kelgan va shundan beri Yevropadagi ta'qiblari uchun surgun qilingan. Immigratsiyaning eng katta toʻlqinlari 1850-yilda Britaniya orollaridan, 1864-yildan keyin Sharqiy Yevropadan va 1989-yilda kommunizm qulagandan keyin kelgan. Roman tili hali ham Qo'shma Shtatlarda yashaydigan tildir.<ref>{{Kitob manbasi|title=Heikinheimo, Mikko: Romanit, s. 138–142. Mediapinta, 2015. ISBN 978-952-235-886-8.}}</ref>
+Qoʻshma Shtatlarda taxminan bir million loʻli bor. Ular irqi yoki diniga qarab tasniflanmagan va koʻpchilik loʻlilar oʻzlarining etnik kelib chiqishini yashirishadi. Romanlarning eng katta aholisi Oregon shtatida joylashgan. Birinchi rumliklar mamlakatga, ehtimol Kristofer Kolumbning uchinchi sayohatida kelgan va shundan beri Yevropadagi taʼqiblari uchun surgun qilingan. Immigratsiyaning eng katta toʻlqinlari 1850-yilda Britaniya orollaridan, 1864-yildan keyin Sharqiy Yevropadan va 1989-yilda kommunizm qulagandan keyin kelgan. Roman tili hali ham Qoʻshma Shtatlarda yashaydigan tildir.<ref>{{Kitob manbasi|title=Heikinheimo, Mikko: Romanit, s. 138–142. Mediapinta, 2015. ISBN 978-952-235-886-8.}}</ref>
 == Din ==
-[[AQSH konstitutsiyasi]] barcha dinlarni himoya qiladi va dinlar va davlat oʻrtasidagi yevropacha aloqalarni taqiqlaydi. Shimoliy Amerikaga kelgan ilk muhojirlarning ko'pchiligi Evropadagi diniy ta'qiblardan qochib ketishgan. Masalan, 1620 yilda yuzdan ortiq puritanlar Mayflower kemasida Angliyani tark etib, Yangi Angliyada birinchi doimiy aholi punkti - Plimut shahrini tashkil etishdi. Diniy va etnik ta'qiblar shundan so'ng Shimoliy Amerikaga qochib ketdi, bunga yahudiylarning fashistlar Germaniyasidan surgun qilinishi misol bo'la oladi. Diniy ta'qiblar Qo'shma Shtatlarda ham qochib ketdi, masalan, mormonlar cho'lning o'rtasida joylashgan Solt-Leyk-Siti mintaqasiga ko'chib o'tishdi.
+[[AQSh konstitutsiyasi]] barcha dinlarni himoya qiladi va dinlar va davlat oʻrtasidagi yevropacha aloqalarni taqiqlaydi. Shimoliy Amerikaga kelgan ilk muhojirlarning koʻpchiligi Evropadagi diniy taʼqiblardan qochib ketishgan. Masalan, 1620-yilda yuzdan ortiq puritanlar Mayflower kemasida Angliyani tark etib, Yangi Angliyada birinchi doimiy aholi punkti — Plimut shahrini tashkil etishdi. Diniy va etnik taʼqiblar shundan soʻng Shimoliy Amerikaga qochib ketdi, bunga yahudiylarning fashistlar Germaniyasidan surgun qilinishi misol boʻla oladi. Diniy taʼqiblar Qoʻshma Shtatlarda ham qochib ketdi, masalan, mormonlar choʻlning oʻrtasida joylashgan Solt-Leyk-Siti mintaqasiga koʻchib oʻtishdi.
-yilgi so'rov natijalariga ko'ra, AQSh aholisining 46,5 foizi [[Protestantizm|protestant]], 20,8 foizi katolik , 1,6 foizi mormon va 1,2 foizi boshqa nasroniylardir. 1,9% [[yahudiylar]] , 0,9% [[Musulmon|musulmonlar]] , 0,7% [[Buddist|buddistlar]] , 0,7% [[hindular]] va 1,8% boshqa dinlar . Aholining 22,8 foizi dindor emas<ref>{{Web manbasi|url=http://www.pewforum.org/2015/05/12/americas-changing-religious-landscape/|title=America’s Changing Religious Landscape|date=12.05.2015|publisher=Pew Research Center}}</ref>.
+-yilgi soʻrov natijalariga koʻra, AQSh aholisining 46,5 foizi [[Protestantizm|protestant]], 20,8 foizi katolik , 1,6 foizi mormon va 1,2 foizi boshqa nasroniylardir. 1,9 % [[yahudiylar]] , 0,9 % [[Musulmon|musulmonlar]] , 0,7 % [[Buddist|buddistlar]] , 0,7 % [[hindular]] va 1,8 % boshqa dinlar . Aholining 22,8 foizi dindor emas<ref>{{Web manbasi|url=http://www.pewforum.org/2015/05/12/americas-changing-religious-landscape/|title=America’s Changing Religious Landscape|date=12.05.2015|publisher=Pew Research Center}}</ref>.
-Eng katta yagona konfessiya [[katolik cherkovi]] bo'lib , undan keyin Janubiy Baptistlar Konventsiyasi joylashgan bo'lib, u asosan afro-amerikalik va kavkaz jamoatlariga bo'lingan.
+Eng katta yagona konfessiya [[katolik cherkovi]] boʻlib, undan keyin Janubiy Baptistlar Konventsiyasi joylashgan boʻlib, u asosan afro-amerikalik va kavkaz jamoatlariga boʻlingan.
 == Tillar ==
 [[Fayl:United States Population by Age Sex and Marital Status.svg|thumb|AQSh aholi piramidasi]]
-Mamlakatda rasmiy til yo'q, ammo shtatlar o'z tilini tanlashda erkindir. AQSh aholisining aksariyati ingliz tilida so'zlashadi (aholining 82 foizi). Native English, American English, Buyuk Britaniyada so'zlashadigan ingliz tilidan o'zining lug'at boyligi va urg'usi bilan farq qiladi.
+Mamlakatda rasmiy til yoʻq, ammo shtatlar oʻz tilini tanlashda erkindir. AQSh aholisining aksariyati ingliz tilida soʻzlashadi (aholining 82 foizi). Native English, American English, Buyuk Britaniyada soʻzlashadigan ingliz tilidan oʻzining lugʻat boyligi va urgʻusi bilan farq qiladi.
-[[Ispan tili]] Qo'shma Shtatlarda ikkinchi eng ko'p gapiriladigan tildir. Bu tilda asosan Lotin Amerikasi va Ispaniyadan kelgan muhojirlar yoki immigrantlarning avlodlari gaplashadi. Xuddi shunday, ispan tilida ravon so'zlashadigan ko'plab ispaniy bo'lmagan amerikaliklar bor. Ispan tili odatda ikkinchi til sifatida o'rgatiladi. Xususan , ispan tili Texas , Nyu-Meksiko , Arizona , Kaliforniya , Florida va Nyu-York kabi ispaniylar yashaydigan hududlarda o'qitiladi. 30 milliondan ortiq amerikaliklar, aholining qariyb 12 foizi ispan tilida so'zlashadi, bu Qo'shma Shtatlarni ispan tilida so'zlashuvchi aholi soni bo'yicha Meksika, Kolumbiya, Ispaniya va Argentinadan keyin beshinchi o'rinni egallaydi.
+[[Ispan tili]] Qoʻshma Shtatlarda ikkinchi eng koʻp gapiriladigan tildir. Bu tilda asosan Lotin Amerikasi va Ispaniyadan kelgan muhojirlar yoki immigrantlarning avlodlari gaplashadi. Xuddi shunday, ispan tilida ravon soʻzlashadigan koʻplab ispaniy boʻlmagan amerikaliklar bor. Ispan tili odatda ikkinchi til sifatida oʻrgatiladi. Xususan, ispan tili Texas , Nyu-Meksiko , Arizona , Kaliforniya , Florida va Nyu-York kabi ispaniylar yashaydigan hududlarda oʻqitiladi. 30 milliondan ortiq amerikaliklar, aholining qariyb 12 foizi ispan tilida soʻzlashadi, bu Qoʻshma Shtatlarni ispan tilida soʻzlashuvchi aholi soni boʻyicha Meksika, Kolumbiya, Ispaniya va Argentinadan keyin beshinchi oʻrinni egallaydi.
-Xitoy, asosan kanton tili, Qo'shma Shtatlarda uchinchi eng ko'p gapiriladigan tildir. Bu Amerika Xitoy aholisi orasida deyarli butunlay gapiriladi. 2 milliondan ortiq amerikaliklar xitoy lahjalarida gaplashadi.
+Xitoy, asosan kanton tili, Qoʻshma Shtatlarda uchinchi eng koʻp gapiriladigan tildir. Bu Amerika Xitoy aholisi orasida deyarli butunlay gapiriladi. 2 milliondan ortiq amerikaliklar xitoy lahjalarida gaplashadi.
-Boshqa Yevropa tillari ham keng tarqalgan. [[Fransuz tili|Frantsuz tili]] to'rtinchi eng katta til bo'lib, asosan frantsuz, gaiti yoki kanada frantsuzlarining kichik aholisi gapiradi. Sobiq frantsuz mustamlakasi tarkibiga kirgan Meyn va Luiziana shtatlarida u keng tarqalgan bo'lib, ingliz tilidan tashqari, shtatning de-fakto rasmiy tili sifatida hamon foydalaniladi.
+Boshqa Yevropa tillari ham keng tarqalgan. [[Fransuz tili|Frantsuz tili]] toʻrtinchi eng katta til boʻlib, asosan frantsuz, gaiti yoki kanada frantsuzlarining kichik aholisi gapiradi. Sobiq frantsuz mustamlakasi tarkibiga kirgan Meyn va Luiziana shtatlarida u keng tarqalgan boʻlib, ingliz tilidan tashqari, shtatning de-fakto rasmiy tili sifatida hamon foydalaniladi.
-[[Tagal tili|Tagalog]] va [[Vyetnam tili|Vetnam tillari]] Qo'shma Shtatlarda milliondan ortiq so'zlashuvchilarga ega, deyarli butunlay yangi immigrantlar orasida.
+[[Tagal tili|Tagalog]] va [[Vyetnam tili|Vetnam tillari]] Qoʻshma Shtatlarda milliondan ortiq soʻzlashuvchilarga ega, deyarli butunlay yangi immigrantlar orasida.
-== Ta'lim ==
+== Taʼlim ==
 [[Fayl:Vet Student Wisc 2005.jpg|thumb|Amerikalik talabalar]]
-Qo'shma Shtatlardagi ta'lim, birinchi navbatda, shtatlar zimmasida. Maktab ta'limi maktabgacha ta'limdan keyin boshlanadi va uch bosqichga bo'linadi: boshlang'ich, o'rta va o'rta maktab, keyin siz oliy ta'limga o'tishingiz mumkin.<ref>{{Web manbasi|url=http://www2.ed.gov/about/offices/list/ous/international/usnei/us/edlite-structure-us.html|title=Structure of U.S. Education|date=26.11.2011|publisher=U.S. Department of Education}}</ref> Ta'lim qonunlari va talablari shtatdan shtatga sezilarli darajada farq qiladi. Eng ko'p uchraydigan yosh - olti, oxirgi yosh - o'n olti. O'rta maktab, 7-12 yoki 8-12. U sinflarni qamrab oladi va ba'zan ikki bo'limga (kichik va katta) bo'linadi. Ko'pgina o'rta maktablarda IB darajasiga ega bo'lish mumkin, ammo bu qo'shimcha semestrni talab qilishi mumkin<ref>{{Web manbasi|url=http://globaled.us/wwcu/background/United-States.htm|title=United States of America - Education system|publisher=Higher Education Systems Database|date=26.11.2011}}</ref>.
+Qoʻshma Shtatlardagi taʼlim, birinchi navbatda, shtatlar zimmasida. Maktab taʼlimi maktabgacha taʼlimdan keyin boshlanadi va uch bosqichga boʻlinadi: boshlangʻich, oʻrta va oʻrta maktab, keyin siz oliy taʼlimga oʻtishingiz mumkin.<ref>{{Web manbasi|url=http://www2.ed.gov/about/offices/list/ous/international/usnei/us/edlite-structure-us.html|title=Structure of U.S. Education|date=26.11.2011|publisher=U.S. Department of Education}}</ref> Taʼlim qonunlari va talablari shtatdan shtatga sezilarli darajada farq qiladi. Eng koʻp uchraydigan yosh — olti, oxirgi yosh — oʻn olti. Oʻrta maktab, 7-12 yoki 8-12. U sinflarni qamrab oladi va baʼzan ikki boʻlimga (kichik va katta) boʻlinadi. Koʻpgina oʻrta maktablarda IB darajasiga ega boʻlish mumkin, ammo bu qoʻshimcha semestrni talab qilishi mumkin<ref>{{Web manbasi|url=http://globaled.us/wwcu/background/United-States.htm|title=United States of America - Education system|publisher=Higher Education Systems Database|date=26.11.2011}}</ref>.
-yilgi PISA solishtirishda savodxonlik va fan boʻyicha AQSH talabalari OECD oʻrtachasiga  yaqin,<ref>{{Web manbasi|url=http://nces.ed.gov/surveys/pisa/pisa2009highlights_2.asp|title=Reading Literacy Performance of 15-year-olds|publisher=PISA 2009 Results|date=26.11.2011|language=en}}</ref> lekin matematika boʻyicha oʻrtacha koʻrsatkichdan ancha past edi. <ref>{{Web manbasi|url=http://nces.ed.gov/surveys/pisa/pisa2009highlights_3.asp|title=Mathematics Literacy Performance of 15-year-olds|date=26.11.2011|language=en|publisher=National Center for Education Statistics}}</ref>
+-yilgi PISA solishtirishda savodxonlik va fan boʻyicha AQSh talabalari OECD oʻrtachasiga yaqin,<ref>{{Web manbasi|url=http://nces.ed.gov/surveys/pisa/pisa2009highlights_2.asp|title=Reading Literacy Performance of 15-year-olds|publisher=PISA 2009 Results|date=26.11.2011|language=en}}</ref> lekin matematika boʻyicha oʻrtacha koʻrsatkichdan ancha past edi.<ref>{{Web manbasi|url=http://nces.ed.gov/surveys/pisa/pisa2009highlights_3.asp|title=Mathematics Literacy Performance of 15-year-olds|date=26.11.2011|language=en|publisher=National Center for Education Statistics}}</ref>
-yilda davlat maktablarida 49,4 million va xususiy maktablarda 4,7 million talaba bor edi. Xususiy maktablarning 68% diniy yo'naltirilgan.
+-yilda davlat maktablarida 49,4 million va xususiy maktablarda 4,7 million talaba bor edi. Xususiy maktablarning 68 % diniy yoʻnaltirilgan.
--yilda ota-onalarning maktabning diniy va axloqiy qadriyatlari, muhiti yoki taʼlim darajasidan noroziligi tufayli 1,5 million uyda taʼlim olgan oʻquvchilar bor edi.
+-yilda ota-onalarning maktabning diniy va axloqiy qadriyatlari, muhiti yoki taʼlim darajasidan noroziligi tufayli 1,5 million uyda taʼlim olgan oʻquvchilar bor edi.
-Qo'shma Shtatlardagi kollejlar davlat yoki xususiydir. Oliy maktab o‘quvchilarining qariyb 70% davlat maktablarida o‘qiydi, bu ko‘pincha xususiy maktablarga qaraganda arzonroqdir. To'rt yillik davlat universitetida o'quv yili o'rtacha 15 000 dollarni tashkil qiladi, lekin xususiy savdo kollejida bu narx ikki baravar oshishi mumkin. Ko'pgina kunduzgi talabalar stipendiya (qarz yoki stipendiya) oladi, bu xarajatlarning yarmini qoplaydi.  Grantlar nafaqat akademik yutuqlar, balki badiiy yoki sport qobiliyatlari yoki ozchilik guruhiga a'zolik uchun ham mavjud. Shunga qaramay, ko'p ota-onalar o'z farzandlarini kollejga yillar davomida saqlab qolishadi. Turli xil taqqoslashlar bilan aytganda, dunyodagi eng yaxshi universitetlarning aksariyati amerikaliklardir. Ro'yxatda Garvard, Berkli va Stenford universitetlari yetakchilik qilmoqda.<ref>{{Web manbasi|url=http://www.arwu.org/|title=Academic ranking of World universities 2011|date=3.3.2012|language=en|publisher=ARWU}}</ref>
+Qoʻshma Shtatlardagi kollejlar davlat yoki xususiydir. Oliy maktab o‘quvchilarining qariyb 70 % davlat maktablarida o‘qiydi, bu ko‘pincha xususiy maktablarga qaraganda arzonroqdir. Toʻrt yillik davlat universitetida oʻquv yili oʻrtacha 15 000 dollarni tashkil qiladi, lekin xususiy savdo kollejida bu narx ikki baravar oshishi mumkin. Koʻpgina kunduzgi talabalar stipendiya (qarz yoki stipendiya) oladi, bu xarajatlarning yarmini qoplaydi. Grantlar nafaqat akademik yutuqlar, balki badiiy yoki sport qobiliyatlari yoki ozchilik guruhiga aʼzolik uchun ham mavjud. Shunga qaramay, koʻp ota-onalar oʻz farzandlarini kollejga yillar davomida saqlab qolishadi. Turli xil taqqoslashlar bilan aytganda, dunyodagi eng yaxshi universitetlarning aksariyati amerikaliklardir. Roʻyxatda Garvard, Berkli va Stenford universitetlari yetakchilik qilmoqda.<ref>{{Web manbasi|url=http://www.arwu.org/|title=Academic ranking of World universities 2011|date=3.3.2012|language=en|publisher=ARWU}}</ref>
 == Manbalar ==
+{{manbalar}}
-<references />
 == Havolalar ==
 * [https://www.census.gov/ Census.gov]{{Commons turkum|Demographics of the United States}}
 * [https://www.socialexplorer.com/ Social Explorer]
+{{Tashqi havolalar}}
 [[Turkum:Amerika Qoʻshma Shtatlari loyihasi maqolalari]]