Qora tuynuk: Versiyalar orasidagi farq
AT tahrirlarni qaytardim |
Tahrir izohi yoʻq Teglar: Qaytarildi Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali |
||
Qator 1: | Qator 1: | ||
[[Fayl:A view of the M87 supermassive black hole in polarised light.tif|thumb]] |
[[Fayl:A view of the M87 supermassive black hole in polarised light.tif|thumb]] |
||
'''Qora oʻra''' yoki '''qora tuynuk''' — [[gravitatsiya]] (tortishish) kuchi taʼsirida jismning oʻz markazi tomon juda katta tezlikda siqilib borishi (gravitatsion kollaps jarayoni) natijasida vujudga keladigan koinotdagi obyekt. Kuchli tashqi |
'''Qora oʻra''' yoki '''qora tuynuk''' — [[gravitatsiya]] (tortishish) kuchi taʼsirida jismning oʻz markazi tomon juda katta tezlikda siqilib borishi (gravitatsion kollaps jarayoni) natijasida vujudga keladigan koinotdagi obyekt. Kuchli tashqi gravitatsion maydonga ega. Albert Eynshteyn nazariyasi boʻyicha "Qora tuynuk"ning yaqin atrofidagi jismlar doimo yopiq boʻlmagan egri chiziqli orbita boʻylab, Isaak Nyuton mexanikasiga muvofiq, uzoqdagi jismlar esa konus kesimlarining biri boʻylab harakat qiladi. "Qora tuynuk", asosan, katta massali yulduzlar evolyutsiyasining eng oxirgi bos-qichida vujudga keladi va uning mavjudligi bevosita kuzatilmaydi. Biroq "Q.oʻ." lar zich qoʻshaloq yulduzlarning koʻrinmas komponentlari ham boʻlishi mumkin. U holda ikkinchi yulduzdan "Q.oʻ."ga relyativistik (yorugʻlik teeti-giga yaqin) tezlikda tinimsiz oʻtayotgan gaz oqimi oʻzidan rentgen nurlarini tarqatadi. Qoʻshaloq yulduz hisoblangan Oq Qush X—I obyekti shunday "Q.oʻ."lardan biridir. |
||
Qora tuynukning xayoliy [[sirt]]i [[hodisalar gorizonti]] deyiladi. Hodisalar gorizonti [[radius]]ini qora tuynuk radiusi sifatida qabul qilishadi. Eng oddiy xususiy holda u [[Schwarzschild radiusi]]ga teng: |
Qora tuynukning xayoliy [[sirt]]i [[hodisalar gorizonti]] deyiladi. Hodisalar gorizonti [[radius]]ini qora tuynuk radiusi sifatida qabul qilishadi. Eng oddiy xususiy holda u [[Schwarzschild radiusi]]ga teng: |
12-Oktyabr 2023, 13:02 dagi koʻrinishi
Qora oʻra yoki qora tuynuk — gravitatsiya (tortishish) kuchi taʼsirida jismning oʻz markazi tomon juda katta tezlikda siqilib borishi (gravitatsion kollaps jarayoni) natijasida vujudga keladigan koinotdagi obyekt. Kuchli tashqi gravitatsion maydonga ega. Albert Eynshteyn nazariyasi boʻyicha "Qora tuynuk"ning yaqin atrofidagi jismlar doimo yopiq boʻlmagan egri chiziqli orbita boʻylab, Isaak Nyuton mexanikasiga muvofiq, uzoqdagi jismlar esa konus kesimlarining biri boʻylab harakat qiladi. "Qora tuynuk", asosan, katta massali yulduzlar evolyutsiyasining eng oxirgi bos-qichida vujudga keladi va uning mavjudligi bevosita kuzatilmaydi. Biroq "Q.oʻ." lar zich qoʻshaloq yulduzlarning koʻrinmas komponentlari ham boʻlishi mumkin. U holda ikkinchi yulduzdan "Q.oʻ."ga relyativistik (yorugʻlik teeti-giga yaqin) tezlikda tinimsiz oʻtayotgan gaz oqimi oʻzidan rentgen nurlarini tarqatadi. Qoʻshaloq yulduz hisoblangan Oq Qush X—I obyekti shunday "Q.oʻ."lardan biridir.
Qora tuynukning xayoliy sirti hodisalar gorizonti deyiladi. Hodisalar gorizonti radiusini qora tuynuk radiusi sifatida qabul qilishadi. Eng oddiy xususiy holda u Schwarzschild radiusiga teng:
Qora tuynuklar 1916-yilda Karl Schwarzschild tomonidan Einstein tenglamalarining yechimi sifatida bashorat qilingandi.
Manbalar
Havolalar
- Qora tuynuklar, NASA (ingl.)
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |