Lissabon Fanlar akademiyasi

Lissabon Fanlar akademiyasi
Ishga tushgan sanasi	1979-yil 24-dekabr
Joylashuvi	Lissabon, Portugaliya
Prezidenti	Carlos Eduardo do Rego; da Costa Salema
Direktori	Maria Salomé Soares; Pais Telles Antunes
Vebsayti	www.acad-ciencias.pt
Til(lar)i	Portugal

Lissabon Fanlar akademiyasi Portugaliyadagi eng oliy ilmiy muassasa boʻlib, uning asosiy maqsadi ilmiy tadqiqotlar va Portugal madaniyatini tarqatishni ragʻbatlantirishdir.

Akademiyaning boshqaruv organi — Maʼmuriy kengash bo‘lib, uning prezidenti Adriano Xose Alves Moreira va bosh kotibi Antonio Dias Farinya.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lissabon Fanlar akademiyasining jabhasidagi lavha

Lissabon Fanlar akademiyasi 1779-yil 24-dekabrda Mariya I hukmronligi ostida, Maʼrifatchiluk davrida , Qirollik Fanlar akademiyasi (portugalcha: Academia Real das Ciências) sifatida tashkil etilgan. Akademiyaning birinchi prezidenti Joao Karlush de Bragansa va Akademiyaning birinchi kotibi Xose Korreyya da Serra boʻlgan^[1].

Dastlab, Akademiya uchta boʻlimdan iborat bo‘lgan — aniq va tabiiy fanlar; tasviriy sanʼat. 1851-yilda birinchi ikkitasi birlashtirildi va Akademiya ikkita — tabiiy va gumanitar fanlardan iborat boʻldi^[2].

Oʻz tarixi davomida Akademiyaning rasmiy qarorgohi oltita joyda joylashgan boʻlib, hozirda Bairro Alto tepaligining pastki qismidagi „Lissabon Isoning monastiri“ binosini egallagan.

1910-yil inqilobidan keyin Akademiya Lissabon Fanlar akademiyasi deb nomlangan.

Tashkiliy tuzilma[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akademiya kafedralarining har birida bir qancha boʻlimlar (seksiyalar) mavjud boʻlib, ularda jami 30 nafar haqiqiy aʼzo (akademik) va 60 nafar muxbir aʼzo, shuningdek, akademiyaning xorijiy aʼzolari, muxbir aʼzolari va faxriy aʼzolari faoliyat yuritadi.

Tabiiy va aniq fanlar boʻlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filialning prezidenti — Lissabon Fanlar akademiyasi Maʼmuriy kengashi vitse-prezidenti Eduard Romanu de Arantesh Oliveyra, filialning vitse-prezidenti — Armando Pombeyro, filial kotibi — Britaldo Rodriges, Kotib oʻrinbosari — Mariya Manuela Chaves.

Kafedra quyidagi boʻlimlarni oʻz ichiga oladi:

Matematika
Fizika
Kimyo
Yer va kosmik fanlar
Biologiya
dorishunoslik
Muhandislik va amaliy fanlar

Gumanitar fanlar kafedrasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lissabon Fanlar Akademiyasi Maʼmuriy Kengashi raisi Adriano Moreira, shuningdek, boʻlim prezidenti, boʻlim vitse-prezidenti — Artur Anselmu, boʻlim kotibi — Antonio Dias Farinha, kotib oʻrinbosari Justino Mendes de Almeidafilialning portugal tilini tartibga soluvchilardan biri hisoblanadi.

Kafedra quyidagi boʻlimlarni oʻz ichiga oladi:

Adabiyot va adabiy tanqid
Filologiya va tilshunoslik
Falsafa, psixologiya va pedagogika
Tarix va geografiya
Huquq va siyosatshunoslik
Iqtisodiyot va moliya
Sotsiologiya va boshqa ijtimoiy va gumanitar fanlar.

Faoliyat yurituvchilar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bo'limlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Faoliyat yurituvchilar^[3]
Bo'lim	Ism	Tayinlov
1.Matematika bo'limi	João Paulo Carvalho Dias	2007
	José Francisco Rodrigues	2009
	João Filipe Queiró	2015
	Hugo Beirão da Veiga	2017
	Maria Ivette Gomes	2018
2.Fizika bo'limi	João Bessa e Sousa	1998
	Filipe Duarte Santos	1999
	Rui Vilela Mendes	2008
	Paulo Peixeiro de Freitas	2016
	António Amorim Barbosa	2020
3.Kimyoviy bo'lim	Armando Pombeiro	1988
	José Simões Redinha	2006
	João Rocha	2020
	José Galhardas de Moura	2020
	António Varandas	2020
4.Yer va kosmik fanlar	Miguel Telles Antunes	2000
	António Ribeiro	2000
	José Pereira Osório	2013
	Manuel Lemos de Sousa	2014
	Fernando Barriga	2020
5.Biologiya fanlari	Roberto Salema	2005
	Maria Salomé Pais	2005
	Rui Malhó	2016
	Cecília Leão	2019
	Maria Helena Santos	2019
6.Tibbiyot fanlari	José Manuel Toscano Rico	1988
	José Rueff	2010
	Alexandre Castro Caldas	2017
	João Queiroz e Melo	2017
	Jorge Soares	2020
7.Muhandislik fanlari va boshqa amaliy fanlar	Maria Manuela Chaves	2001
	Carlos Salema	2007
	Luís Aires-Barros	2010
	Henrique Leitão	2015

Fanlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Faoliyat yurituvchilar
Fanlar	Ism	Tayinlov	Manba
1.Adabiyot va adabiyotshunoslik	Artur Anselmo	1999
	Teresa Rita Lopes	2013
	Eugénio Lisboa	2014
	Hélder Macedo	2016	^[4]
	Manuel Alegre	2016	^[4]
2.Filologiya va tilshunoslik	Aires Nascimento	2013
	José Adriano de Freitas Carvalho	2016
	Telmo Verdelho	2016
	Carlos Ascenso André	2020
	João de Almeida Flor	2020
3.Falsafa, psixologiya va ta’lim fanlari	António Braz Teixeira	1997
	Michel Renaud	2012
	Manuel Viegas Abreu	2016
	Leonel Ribeiro dos Santos	2017
4.Tarix va geografiya	António Dias Farinha	1999
	Jorge Barbosa Gaspar	2013
	Luís de Oliveira Ramos	2013
	Vítor Serrão	2015
	Maria Lucinda Fonseca	2020
5.Huquq va siyosatshunoslik	Mário Júlio de Almeida Costa	1989
	Adriano Moreira	2005
	António Menezes Cordeiro	2010
	Rui de Figueiredo Marcos	2018
	Maria da Glória Garcia	2021
6.Iqtisodiyot va moliya	Paulo de Pitta e Cunha	1995
	José Luís Cardoso	2004
	Jorge Braga de Macedo	2008
	Manuel Porto	2008
	Jaime Reis	2016
7.Sotsiologiya va boshqa inson va ijtimoiy fanlar	António Valdemar	2008
	José Barata-Moura	2013
	Bernardo J. Herold	2016
	António Barreto	2018
	António Silva Ribeiro	2018

Akademiyaning institutlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akademiyada ikkita asosiy institut mavjud:

Oliy tadqiqotlar instituti (portugalcha: Instituto de Altos Estudos), direktor — Adriano Moreira, tabiiy va gumanitar fanlar sohasida tadqiqot olib boradi.
Portugal tilining leksikologiya va leksikografiya instituti (portugalcha: Instituto de Lexicologia e Lexicografia da Língua Portuguesa), direktor — Artur Anselmo, portugal tilini saqlash va kengaytirish sohasida ishlaydi. Leksikologiya va leksikografiya instituti tomonidan amalga oshirilgan ishlar qatorida Zamonaviy portugal tili lugʻati (portugalcha: Dicionário da Língua Portuguesa Contemporânea) misol sifatida keltirish mumkin.