Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinchi
Avtoportret, taxminan 1512-1515-yillar.
Haqiqiy ismi	Leonardo di ser Piero da Vinci
Tavalludi	15-aprel 1452-yil Florensiya, hozirgi Italiya
Vafoti	2-may 1519-yil(1519-05-02) (67 yoshda) Ambuaz, Indre-et-Loire, hozirgi Fransiya
Millati	Toskaniya italyani
Sohasi	badiiy tasvir va fan
Oqim	Renessans
Mashhur suratlari	Mona Lisa, Soʻnggi Tanovul, Vitruvian Odami

Leonardo di ser Pyero da Vinchi (italyancha: Leonardo di ser Piero da Vinci', 1452-yil 15-aprel, Vinchi shaharchasi yonidagi Ankiano qishlogʻi, Florensiya yaqinida – 1519-yil 2-may, Ambuaz yaqinidagi Klo-Luse qasri, Turen, Fransiya) – buyuk italyan musavviri va olimi, italyan Renessansi ideali – „mukammal inson“ (homo universale) namunasi.

Leonardo da Vinchi A. Verrokkodan taʼlim olgan (1467— 72). L. da V. oʻz davrining insonparvarlik gʻoyalariga javob beradigan mukammal inson qiyofasini yaratdi; ilk asarlaridayoq mayin nur-soya vositasida shaklning oquvchan hajmini koʻrsatdi. Asarlarida diniy mazmunni xilma-xil insoniy hissiyotlar koʻzgusiga aylantiradi. Hisobsiz kuzatishlari natijalarini turli usullarda bajarilgan chizgilarida muhrlagan. Ayniqsa, yuz ifodasini berishda katta mahoratga erishdi. Baʼzan tashqi koʻrinish (yuzdagi zoʻrgʻa ilgʻab olinadigan tabassum) bilan odamlar chehrasini jonlantirib, ularning ichki dunyosi (nozik koʻngil holati)ni ifodalaydi: „Madonna Benua“ (taxminan 1478), „Qoyadagi Madonna“ (1483—94, 2-nusxasi 1497—1511), „Maxfiy kechalar“ devoriy rasmi (1495—97), „Angyari jangi“ (1503—06), „Mona Liza“ („Jokonda“ nomi bilan mashhur, taxminan 1503), „Ioann Krestitel“ (taxminan 1513—17); dunyo halokati ifodalangan „Toshqin“ rasmlar turkumi (taxminan 1514— 16)da tabiatning dahshatli ofatlari oldida insonning ojizligi, tabiiy jarayonlarning takrorlanishini aqliy tasavvuri bilan uygunlashtiradi.

L. da V. dunyoqarashini oʻrganishda uning yon daftari va qoʻlyozmalari (taxminan 7 ming varaq), shogirdlaridan F. Melsi tomonidan uning yozmalari asosida tuzilgan „Rangtasvir haqida risola“si Yevropa amaliyoti va nazariyasiga taʼsir koʻrsatgan muhim manbadir.

Meʼmor sifatida L. da V. „ideal“ shahar va gumbazli ibodatxonaning turli xil loyihalarini ishlab chiqdi. Olim va muhandis sifatida oʻz davri fanining barcha sohalarini boyitdi, ayniqsa, eʼtiborni mexanikaga qaratdi. Yaratishga boʻlgan ehtiros uni oʻz davridan ilgarilab ketishiga olib keldi: yer kavlaydigan mashina, uchish apparatlari, suv osti kemasi, bosma, toʻquvchilik va boshqa dastgohlar loyihalari shular jumlasidan.