Komiljon Otaniyozov
| Komiljon Otaniyozov | |
|---|---|
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
20-iyul 1917-yil Xorazm |
| Vafoti |
11-may 1975-yil (57 yoshda) Toshkent |
| Mukofotlari |
  |
Komiljon Otaniyazov (oʻzbekcha: Комилжон Отаниёзов, Komiljon Otaniyozov) (22.07.1917, Xiva xonligining Buyrachi qishlogʻi hozirgi Oʻzbekiston Respublikasi Xorazm viloyati Shovot tumani Buyrachi qishlogʻi – 11.05.1975, Toshkent) – oʻzbek xonandasi, sozandasi, aktyor va bastakor. Oʻzbekiston SSR (1949), Turkmaniston (1964), Qoraqalpogʻiston (1968) xalq artisti.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bol baxshi (doston janri), Matpano Xudayberganov (Xorazm qoʻshiqlari janri)lardan taʼlim olgan. Toshkent musiqa texnikumini tugatgan (1955), Toshkent konservatoriyasida tahsil olgan (1955—1956). Xorazm viloyati teatrlarida xonanda va aktyor (1936—1952) boʻlib ishlagan, jumladan Farhod („Farhod va Shirin“), Tohir, Parfihofiz („Tohir va Zuhra“), Qodir („Gulsara“) obrazlarini yaratgan, Davron ota („Davron ota“) Xorazm viloyat teatrida ashula va raqs ansambli tuzdi (1949), konsertlar uyushtirdi.
1957—1975-yillarda Oʻzbekiston Davlat filarmoniyasining solisti, 1957-yilda filarmoniya qoshida Xorazm ashula va raqs ansamblini (hozirgi „Lazgi“ ansambli, 1957—1959 va 1963—1968-yillarda uning badiiy rahbari boʻlib ishlagan) tuzgan. 1967-yilda Tashauz drama teatrida (Turkmaniston) folklor ansambli, 1973—1974-yillarda Shovot viloyatida „Feruz“ ansamblini tuzdi.
1930-yillarda murakkab xalq qoʻshiqlari va dostonlarini kuylay boshladi. U Suvorning Xorazm ashula janridagi ajoyib ijrosi bilan mashhur boʻlgan. Xorazm musiqa maktabining eng yangi uslublarini yaratdi. U bastakor sifatida „Salom, senga Xorazmdan“, „Muborak“, „Vatan“ („Ona yurt“, „Oʻlqish“, „Temir yoʻl“) qoʻshiqlarini yozgan, „Oʻzbekiston“ („Oʻzbekiston“), „Xorazm“ („Xorazm“), „Aziz va Sanam“ va „Oshiq gʻarib“ (A. Stepanov bilan birgalikda), „Oxirgi xon“ (S. Xaitboev bilan birgalikda) musiqali dramalarini yaratdi. U Osiyo mamlakatlarida gastrol safarlarida boʻlgan.
Xonanda – yakkaxon (yakkaxon) sifatida professional sahnada oʻzbek qoʻshiqlarini tor bilan ijro etish tashabbuskori boʻlgan. Oʻz vaqtida u xonanda, bastakor, sozanda va shoir sifatida chiqish qilgan yagona sanʼatkor boʻlib, uning chiqishlarining butun dasturi oʻzi tomonidan tartibga solingan va yaratilgan. U turkman shoirlari Mahtumquli va Mollanepes ijodini oʻzbek musiqasiga olib kirdi. Ularning ikkalasi ham Xorazmda tahsil olib, turkman tilidan tashqari eski oʻzbek tilida ham ijod qilganlar. Mahtumquli va boshqa mutasavvif shoirlar (Mashrab, Xuvaydo, Gʻoyibiy va boshqalar) sheʼriyati bilan birgalikda qoʻshiq sanʼatida axloqiy tarbiyaviy yoʻnalish yaratdi. Xorazmning 6,5 mugʻomini yagona ijrochisi. Keyinchalik ular bastakor Matniyoz Yusupov tomonidan 10 jildda nashr etilgan. Undan keyin F.Umarov „Sabo etsang“, „Dogʻman“, „Aziz Vatanim“ („Aziz Vatan“), T.Qodirov „Dogʻman“, „Fasli navbahor uldi“, „Istabki goʻzal yerni“ qoʻshiqlarini kuylagan. Uning musiqasi Sherali Joʻrayev va boshqa koʻplab taniqli xonandalar ijodida ham uchraydi.
"Komiljon Otaniyozov Oʻzbekiston qoʻshiq sanʼati uchun nimani anglatadi? – Oʻzbek adabiyoti uchun Alisher Navoiy bilan bir xil, – deydi Komiljon Otaniyozovning hamyurti, shoir Omon Matjon.
Otaniyozov 1930-yillardan murakkab xalq ashulalarini, dostonlardan qoʻshiqlar ayta boshlagan. Xorazm suvora va maqomlari Komiljon Otaniyozov ijrochilik faoliyatining yuqori bosqichi boʻldi. Komiljon Otaniyozov Xorazm doston qoʻshiqlari (nomalari) asosida yangicha uslub yaratgan. Bastakor sifatida bu uslubda ijod qilgan „Salom, senga Xorazmdan“, „Muborak“, „Vatan“, „Olqish“, „Temir yoʻl“, „Oʻzbekiston“, „Xorazm“ kabi qoʻshiklari oʻzining ommabopligi va xalqchilligi bilan ajralib turadi. O. A. Stepanov bilan hamkorlikda „Aziz va Sanam“, „Oshiq Gʻarib“, S. Hayitboyev bilan „Soʻnggi xon“ kabi musiqali dramalar yaratdi. Osiyo mamlakatlarida gastrolda boʻlgan[1].
Mukofotlari va unvonlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vafotidan keyin u "Buyuk xizmatlari uchun" ordeni (2000-yil 25-avgust) bilan taqdirlangan[2][3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ „„Xalq so‘zi" gazetasi 2000-yil 26-avgust soni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2000-yil 25-avgustdagi "O‘zbek milliy madaniyatini rivojlantirishga buyuk hissa qo‘shgan adabiyot va san’at ustalarini mukofotlash to‘g‘risida" Farmon“ (http://press.natlib.uz/).
- ↑ Указ Президента Республики Узбекистан от 25 avgust 2000 года № УП-2702 «О награждении мастеров литературы и искусства, внесших огромный вклад в развитие узбекской национальной культуры
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash] | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 |