Valentin Kolumb

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Kolumb Xristoforovichdan yoʻnaltirildi)
Valentin Kolumb Xristoforovich
Tavalludi 1935-yil 3-may
Morkin tumani SSSR Sovet Ittifoqi
Vafoti 1974-yil 8-dekabr
Yoshkar Ola SSSR Sovet Ittifoqi
Fuqaroligi SSSR Sovet Ittifoqi
Kasbi Yozuvchi, shoir

Valentin Xristoforovich Kolumb (1935-yil 3-may, Miziner, Morkinskiy tumani, Mari ASSR — 1974-yil 8-dekabr, Yoshkar-Ola) — mari shoiri, yozuvchi, tarjimon, jurnalist. Mari komsomol mukofotining birinchi laureati (1968).

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Marilik kolxozchisi Xristofer Valentinovich Kolumb oilasida tugʻilgan. Shoirning otasi oʻzining gʻayrioddiy familiyasini qishloq oʻqituvchisi, geografik kashfiyotlar tarixining muxlisidan olgan. Ulugʻ Vatan urushigacha otam oʻrmon xoʻjaligida hisobchi boʻlib ishlagan va frontda bedarak ketgan deb eslaydi shoir[1].

Valentin mahalliy maktabni, keyin esa Adabiyot institutini tamomlagan. Vataniga qaytgach, oʻzi tugʻilib oʻsgan viloyatida tuman komsomol qoʻmitasi kotibi boʻlib ishladi.

Yoshkar-Olada u MASSR Davlat radio va televideniyesi muharriri boʻlib ishlagan.

15-20-may kunlari Mari ASSR yozuvchilar delegatsiyasi tarkibida Tatar ASSRda Mari adabiyoti va sanʼati haftaligida ishtirok etgan[2].

1964-yildan 1968-yilgacha Mari kitob nashriyoti bosh muharriri boʻlgan. Keyin „Onichko“ jurnalida mas’ul kotib, 1972-yildan esa bosh muharrir boʻlib ishlagan[3].

Yoshkar-Oladagi Turunovskiy qabristonida Kolumb Valentin Xristoforovichning qabri

Shoir 1974-yil 8-dekabrda toʻsatdan vafot etgan[4][3].

Adabiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

1961-yildan SSSR Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi boʻlgan.

.Adabiyot institutida oʻqigan yillarida oʻzini istiqbolli shoir sifatida koʻrsatgan, institut sheʼriyat seminari rahbari L.ning ijobiy bahosini olgan. 1950-yilda „Palme liyina“ („Tanishamiz“) toʻplamini nashr etgan.

Kolumb novator shoir, ertaklar, balladalar, odalar yozgan. „Chodira, chodira“ („Mening oʻrmonim, oʻrmonim“) sheʼri, „Tÿnya memnan shincha dene oncha“ („Dunyo bizning koʻzimiz bilan qaraydi“) sheʼrlari mashhur.

Mari folklorining bilimdoni boʻlgan shoir undan balladalarda, afsonalarda foydalangan, oʻz qarashlarini xalq falsafasi bilan uygʻunlashtirgan[3].

U tarjimon sifatida ham anchagina tanilgan (Mariy pedagogika instituti oʻqituvchisi Solomon Roytmanning „Sholimlan“ sheʼriy toʻplami , S. Yesenin sheʼri, A. Tvardovskiy „Lenin va pechkachi“), koʻplab sovet shoirlarining asarlarini: A. Blok "Oʻn ikki ", sonetlari V. Shekspir, N.ning sheʼridan parchalar. Nekrasov „Rossiyada kim yaxshi yashashi kerak“, „Kalevala“ Kareliya-Fin eposidan qoʻshiqlar shular jumlasidan.

V.Kolumb faol publitsist boʻlgan, yozuvchilarning maqolalariga, kitoblariga sharhlar yozgan, ular markaziy bosma nashrlar sahifalarida chop etilgan. U maktablarning 9-10-sinflari uchun Mari adabiyoti darsligi mualliflaridan biri boʻlgan.

Hayoti davomida u 15 ta asarlar toʻplamini (tarjimalar bilan birga) nashr ettirgan. Sheʼr va sheʼrlari Yoshkar-Ola va Moskvada, „Xalqlar doʻstligi“, „Volga“, „Yosh gvardiya“, „Oʻzgarish“ jurnallarida, „Literary Russia“ gazetalarida nashr etilgan.

Asosiy asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyida V. Kolumbning mari tilidagi va boshqa tillarga tarjima qilingan asosiy asarlari keltirilgan[3].

mari tilida[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Palyme liyna: pochelamut-vlak (Keling, tanishamiz: sheʼrlar). Yoshkar-Ola, 1959. 52 b.
  • Kelishmash ola: insho-vlak (Doʻstlik shaharchasi: insholar). Yoshkar-Ola, 1964. 116 b.
  • Ere chogheshtash, chogheshtash: pochelamut-vlak (Doim parvozda: sheʼrlar). Yoshkar-Ola. 1965. 180 b.
  • Qodirogʻir: pochelamut-vlak (Qor tomchilari: sheʼrlar). Yoshkar-Ola, 1967. 72 b.
  • Myskara sonar: pochelamut-vlak (Satirik ov: sheʼrlar). Yoshkar-Ola, 1968. 96 b.
  • Porylyk : pochelamut-vlak (Mehribonlik: sheʼrlar). Yoshkar-Ola, 1972. 144 b.
  • Yod qushto ila?: pochelamut den poema-vlak (Tun berkitgan joyda: sheʼr va misralar). Yoshkar-Ola, 1974. 64 b.
  • Tul qayiq: pochelamut-vlak (Olovli qush: sheʼrlar). Yoshkar-Ola, 1975. 144 b.
  • Tolza muro pamash voktek: pochelamut, sheʼr, afsona (Sizni qoʻshiqqa taklif qilaman: sheʼrlar, sheʼrlar, afsonalar). Yoshkar-Ola, 1984. 176 b.
  • Oyyren chumyrymo oypogo (Toʻplam asarlar). T. 1: pochelamut-vlak. Yoshkar-Ola, 2005. 640 b. 2-jild: sheʼr, rivoyat, ballada, yomak, pochelamut arshash. 2006. 736 b. T. 3: rushla gych marla, marla gych rushla, estonla, finnla kusaryme sylnymut. 2007. 832 b.

Rus tiliga tarjima qilingan[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Jivaya voda: sheʼrlar. M., 1961. 68 b.
  • Sibir daftaridan: Birinchi toʻy; Kumush tayoq: sheʼrlar / trans. A. Kazakova // Adabiy Rossiya. 1967-yil 7-yanvar.
  • Oʻtlar quyoshni oʻpadi: sheʼrlar / tarjima. A. Kazakova. M., 1968. 96 b.
  • Sheʼrlar / trans. V. Kostrova. M., 1971. 56 b.
  • Turnalarning hammasi osmonda: sheʼrlar / trans. V. Kostrov va O. Bogdanov. M., 1972. 160 b.
  • Tun qayerda yashiringan?: sheʼrlar va sheʼrlar. Yoshkar-Ola, 1974. 60 b.
  • Oq oqqushlar nima haqida kuylashadi: sheʼrlar // Volga. 1975. No 9. S. 186-187.
  • Issiq iz: sheʼrlar va sheʼrlar / soʻzboshi. N. Starshinova. M., 1975. 176 b.
  • Qoʻlingizda non: sheʼrlar / soʻzboshi. V. Tsybina. M., 1977. 160 b.
  • Qovoq va mening ukam haqida: sheʼrlar va sheʼrlar / trans. V. Kostrova; Muqaddima N. Starshinova. M., 1980. 64 b.
  • Shisha puflovchi: sheʼrlar / tarjima. V. Panova // Volga va Ural oʻrtasida. 1982. S. 52-53.
  • Tun yashiringan joyda: sheʼrlar va sheʼrlar. Yoshkar-Ola, 1985. 20 b.
  • Bir oz unib chiqqan don: sheʼrlar / tarjima. V. Kostrova // Yer va non haqida qoʻshiq. M., 1986. S. 312

Mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Mari komsomol mukofotining birinchi laureati adabiyot sohasida (1968).

Xotira[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mari komsomol mukofotining birinchi laureati Mari shoiriga yodgorlik lavhasi.
  • Yoshkar-Olaning Zvezdniy mikrorayonidagi koʻchaga Kolumb nomi berilgan[5].
  • Morki Mari El qishlogʻidagi koʻchaga shoir nomi berilgan[6].
  • Respublika bolalar va oʻsmirlar kutubxonasi[7] va Yoshkar-Oladagi markaz-muzey shoir nomi bilan atalgan.
  • Yoshkar-Ola shahrida shoir yashab ijod qilgan uyga (Krasnoarmeyskaya koʻchasi, 74[8] yodgorlik lavhasi oʻrnatilgan.
  • Morkinskiy tumanidagi Sebeusad oʻrta maktabida shoir sharafiga yodgorlik byusti oʻrnatilgan.
  • 1989-yildan boshlab Kolumb kunlari har yili respublikaning Morkinskiy tumanida oʻtkazilgan[9].
  • X. Kolumb nomidagi Respublika bolalar va oʻsmirlar kutubxonasida 2018-yilda adabiy va yodgorlik zalining tantanali ochilishi boʻlgan[10].
  • Respublika bolalar va oʻsmirlar kutubxonasida har yili „Kolumb kechalari“ ilmiy-amaliy konferensiyasi oʻtkaziladi[11].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Память народа“. 12-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-fevral 2022-yil.
  2. ↑ Очерки истории марийской литературы. Йошкар-Ола: Маркнигоиздат, 1963 — 412 bet. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Писатели МЭ 2008.
  4. ↑ История марийской литературы 1989.
  5. ↑ „В Йошкар-Оле появилась улица Валентина Колумба“. 31 марта 2010. 8-aprel 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-mart 2016-yil.
  6. ↑ „ул. Валентина Колумба (Морки)“ (ruscha). 26-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-aprel 2020-yil.
  7. ↑ „История библиотеки“. Республиканская детско-юношеская библиотека им. В. Х. Колумба. 12-mart 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2017-yil.
  8. ↑ „Об установке мемориальной доски марийскому поэту Валентину Колумбу“. Официальный сайт собрания депутатов городского округа «Город Йошкар-Ола» (2010-yil 23-iyun). 17-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-fevral 2022-yil.
  9. ↑ „В Марий Эл состоятся Колумбовские чтения“. Кидшер. Интернет-журнал (27 июня 2016 года). 12-mart 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2017-yil.
  10. ↑ Алексеева И. „В Йошкар-Оле открылся литературно-мемориальный зал В. Х. Колумба“. Официальный сайт газеты "Марийская правда" (2018-yil 18-oktyabr). 26-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-fevral 2022-yil.
  11. ↑ „IV Межрегиональная научно-практическая конференция «Колумбовские чтения»“. Официальный сайт РДЮБ им. В. Х. Колумба (2020-yil 13-mart). 17-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-fevral 2022-yil.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Aleksandrov A. M., Bespalova G. Ye., Vasin K. K. V. Kolumb // Pisateli Mariyskoy ASSR: biobibliograficheskiy spravochnik. — Yoshkar-Ola: Mariyskoe knijnoe izdatelstvo, 1976. — S. 150—156. — 368 s. — 5000 ekz.
  • Bespalova G. Ye., Vasin K. K., Zayniev G. Z. V. Kolumb // Pisateli Mariyskoy ASSR: biobibliograficheskiy spravochnik / Otv. A. V. Selin. — Yoshkar-Ola: Mariyskoe knijnoe izdatelstvo, 1988. — S. 134—139. — 376 s. — 5000 ekz.
  • V. X. Kolumb // Istoriya mariyskoy literaturi / Otv. redaktori K. K. Vasin, A. A. Vasinkin. — Yoshkar-Ola: Mariyskoe knijnoe izdatelstvo, 1989. — S. 395—407. — 432 s. — 3000 ekz.
  • Zayniev G. Z., Mochaev V. A. Kolumb Valentin Xristoforovich // Mariyskaya biograficheskaya ensiklopediya / Avt.-sost. V. A. Mochaev. — Yoshkar-Ola: Mariyskiy biograficheskiy sentr, 2007. — S. 178. — 2032 ekz. — ISBN 5-87898-357-0.
  • Valentin Kolumb // Pisateli Mariy El: biobibliograficheskiy spravochnik / Sost. A. Vasinkin, V. Abukaev i dr. — Yoshkar-Ola: Mariyskoe knijnoe izdatelstvo, 2008. — S. 329—333. — 752 s. — 3000 ekz. — ISBN 978-5-7590-0966-5.
  • Kolumb Valentin Xristoforovich // Ensiklopediya Respubliki Mariy El / Otv. red. N. I. Saraeva. — Yoshkar-Ola, 2009. — S. 440. — 872 s. — 3505 ekz. — ISBN 978-5-94950-049-1.
  • Sanukov K. N. Poet-pervoproxodes / Sanukov K. N. // NAShI ZYeMLYaKI: PUTI I SUDBI. Ocherki. — Yoshkar-Ola: OOO „Izdatelstvo Mari Kniga“, 2011. — S. 327—333. — ISBN 978-5-91895-006-7.
  • Zayniev G. Z., Mochaev V. A. Kolumb Valentin Xristoforovich // Mariyskaya biograficheskaya ensiklopediya / Avt.-sost. V. A. Mochaev. — 2-e izd. — Yoshkar-Ola: Mariyskiy biograficheskiy sentr, 2017. — S. 211. — 606 s. — 1500 ekz. — ISBN 978-5-905314-35-3.
  • Kolumb Valentin Xristoforovich // Pisateli Mariy El: biobibliograficheskiy spravochnik / Sost. G. Sabansev, Yu. Solovyov i dr. — Yoshkar-Ola: Mariyskoe knijnoe izdatelstvo, 2020. — S. 175—178. — 423 s. — 1000 ekz. — ISBN 978-5-7590-1285-6.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Valentin_Kolumb&oldid=3903832" dan olindi