Kitabi Hamdi Efendi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Trabzonning birinchi kitob doʻkoni joylashgan Uzun Sokak Kitobi Hamdi, 1900-yillar
Potter, Kitobi Hamdi tasvirlangan otkritka
Trabzon devorlari bilan otkritka, Kitobi Hamdi
Trabzon mayoqchasi, Kitobi Hamdi

Kitobi Hamdi Afandi [lower-alpha 1] (1862, Trabzon, Usmonlilar imperiyasi — 25-yanvar 1948-yil, Istanbul, Turkiya) Trabzonning birinchi kitob doʻkoni[1] sifatida tanilgan boʻlib, turk nashriyoti, kitob doʻkoni, otkritka muharriri[2] va yozuvchisi.[3] Bu Trabzonda kitobxonlik madaniyatining rivojlanishida muhim ahamiyatga egadir.

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitobi Hamdi afandi 1862-yili Trabzonda tugʻilgan. Madrasada tahsil olgach, 1885 -yilda Uzun Sokakdagi tamaki doʻkonini Asar-i Cedide nomi bilan Trabzonning birinchi kitob doʻkoniga aylantirdi va shaharda birinchi nashriyotini ochdi[4]. Bu kitob doʻkonida u Trabzon viloyatida chop etilgan ilk kitoblarni, Trabzon viloyati yilnomasidan tashqari nashr qilgan. Chop etish uchun ishlatiladigan qogʻozlarning aksariyati Istanbul va Belgiyadan keltirildi[5]. Kitob doʻkonida asosan darsliklar sotilgan boʻlsa-da, lugʻatlar, alifbo kitoblari, oʻqish kitoblari, qishloq xoʻjaligi va fotografiya va xaritalar ham sotilgan[6]. Otkritkalar ham sotiladigan doʻkonda 1 dona otkritka 5 sentdan sotildi[7]. Trabzonlik olim va shoir Cudi afandining barcha 20 ta asari [lower-alpha 2] Hamdi afandi tomonidan nashr etilgan[9]. Bu asarlar orasida Teshil-i Elifba-yi Usmoniy asari bor[10]. Kitob doʻkoni keyinchalik " Kutubxona-i Hamdiy " nomi bilan oʻsha koʻchadagi boshqa joyga koʻchiriladi. Hamdi afandi 1914-yilda 6 ta, 1915- yilda 5 ta, 1916- yilda 2 ta kitob nashr ettirilgan. Kitob doʻkoni 1916-yil aprel oyida Birinchi jahon urushida Trabzonning ruslar tomonidan bosib olinishi tufayli yopilib ketiladi.. Ruslarning shahardan chekinishi bilan Hamdi Bey 2 yildan soʻng Trabzonga qaytib, eski doʻkonini yunonlar talon-toroj qilgani uchun Uzun Sokakda oʻgʻillari bilan " Kitobi Hamdi va Mahdumlari Ticarethanesi " nomli kanselyariya doʻkonini ochadi. 1928-yilda Alifbo inqilobi bilan doʻkonni farzandlariga qoldirgan Hamdi afandi 51 ta kitob [lower-alpha 3] nashr etdi, koʻplab otkritkalar chop etdi va Trabzonda kitobxonlik madaniyatining tarqalishida muhim rol oʻynadi[12]. Alifbo inqilobidan keyin barcha kitoblari qoʻlida boʻlgan Kitobi Hamdi afandi umrining soʻnggi yillarida Istanbulda qoʻnim topgan va 1948-yil 25-yanvarda Istanbulda vafot etgan[13].

Meros[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uning „Hamdi afandi“ kitobi haqidagi asosiy maʼlumot manbai Ihsan Hamamiogʻluning 1947-yilda chop etilgan „Kitabi Hamdi afandi“ kitobi va uning nashrlari Trabzondagi Hamdi afandi hayoti haqidagi birinchi kitob doʻkonidir[14]. ​ Qoraqoʻyunlu „Uzun soʻqoq va uning hayot qissasi (1938-1941)“ sheʼrida kitob doʻkonini shunday taʼriflaydi: "Bu koʻchaning hayotiga har kuni peshin chogʻida kirib kelardim. Doʻstlar bilan uchrashadigan sevimli joy. Masalan Hamdi Beyning kitob doʻkoni, Biz kutgan joy boʻlsin, deyman. Bu kitob doʻkoniga har gal kirganimda „Qaniydi bu meniki boʻlsa“, der edim, barcha kitoblarni zavq bilan tomosha qilar edim[15]. Ilgari kitob doʻkoni boʻlgan joyda bugun maʼmuriy sud mavjud[16].

Shaxsiy hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitobi Hamdi afandi oilali edi va 3 nafar farzandi ham bor edi.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Usmon Nuri Eyyuboglu
  • Kardamom birodarlar
  • Xachik Colakyan

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Ailesi soyadı kanunundan sonra Başman soyadını almıştır.
  2. ↑ Trabzon kültür-sanat yıllığına göre 17[8]
  3. ↑ Dunyabizim kaynağına göre 54 [11]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Trabzon'u Anlamak. İletişim Yayınları, 2009. ISBN 9750506480. 
  2. ↑ „Gökhun Yılmaz ve Osmanlı dönemi Kartpostal Editörleri“. yesilgiresun.com.tr (4 kasım 2019). 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020.
  3. ↑ „Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Yayıncı Kitabi Hamdi Efendi ve Trabzon“. simurg.com.tr. 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020.
  4. ↑ „Kültür Tarihimizin Bilinmeyen Kahramanlarından; Kitabi Hamdi Efendi“. basinhayati.net (7 aralık 2011). 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020.
  5. ↑ „Trabzon yayınları“. trabzonvakfi.org.tr. 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020.
  6. ↑ Becoming Turkish: Nationalist Reforms and Cultural Negotiations in Early Republican Turkey 1923-1945. Syracuse University Press, 2013. ISBN 0815652224. 15 ağustos 2020da qaraldi. 
  7. ↑ Yirminci yüzyıl başlarında Trabzon'da yaşam. Serander, 2004. ISBN 9759758970. 15 ağustos 2020da qaraldi. 
  8. ↑ Andoza:Kitap kaynağı
  9. ↑ „Cudi Efendi, Trabzonlu“. islamansiklopedisi.org.tr. 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020.
  10. ↑ Osmanlıdan Cumhuriyete Trabzonlu simalar ve Trabzon'un köklü aileleri. Mehmet Akif Bal. ISBN 9750045106. 15 ağustos 2020da qaraldi. 
  11. ↑ Andoza:Web kaynağıAndoza:Ölü bağlantı
  12. ↑ Trabzon'da Edebiyat - Edebiyatta Trabzon Sempozyumu. Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, 2004. ISBN 9757770310. 15 ağustos 2020da qaraldi. 
  13. ↑ „Dr. Mustafa Duman’ın kaleminden… Geçmişten Günümüze Trabzon'da Kitapçılar“. kuzeyekspres.com.tr (29 nisan 2020). 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020.
  14. ↑ Journal of Ottoman studies. Enderun Kitabevi, 2007. 15 ağustos 2020da qaraldi. 
  15. ↑ „Kitabi Hamdi Efendi ve Trabzon; Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Yayıncı“. imge.com.tr. 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020.
  16. ↑ „Kitabi Hamdi Efendi'den yazar Murat Başman'a“. 61saat.com (13 kasım 2012). 22 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ağustos 2020. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kitabi_Hamdi_Efendi&oldid=3738193" dan olindi