Jinsiy olat implantatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Jinsiy olat implantatlari
MeSH D015917

Jinsiy azo implantatlari, jinsiy olat implantatlari yoki falloprotezlar — erektil disfunksiyani, Peyroni kasalligini, ishemik priapizmni, erkak jinsiy olatni deformatsiyasini, travmatik shikastlanishini davolash uchun, shuningdek falloplastika yoki jinsiy olatni oʻzgartirish (jinsni ayoldan erkakka oʻzgartirish) ga qaratilgan operatsiyalar uchun moʻljallangan implantatsiya qilinadigan asboblardir. Har xil turdagi implantlar mavjud boʻlsa-da, ularning aksariyati ikkita toifadan biriga kiradi: egiluvchan va shishiriladigan[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jinsiy olatni protez yordamida birinchi zamonaviy rekonstruksiya qilishni nemis shifokori N.A. Borgus amalga oshirdi. U 1936-yilda travmatik jinsiy olat amputatsiyasi boʻlgan askarlarda birinchi jarrohlik rekonstruktsiyasini bajardi. Borgus jinsiy aʼzolarni siydik chiqarish, ham jinsiy aloqa qilish uchun rekonstruksiya qilgan[2]. Uillard E. Gudvin va Uilyam Uolles Skott 1952-yilda akril protez yordamida sintetik jinsiy olatni implantlarini oʻrnatishni birinchi boʻlib taʼriflagan edi[3]. 1964-yilda Silikon asosidagi jinsiy olatni implantlari Harvey Lash tomonidan ishlab chiqilgan[4]. Hozirgi vaqtda jinsiy olatni implantlarida qoʻllaniladigan yuqori sifatli silikonni NASA[5] ishlab chiqaradi. Zamonaviy shishiriladigan va bukiladigan jinsiy olatni implantlarining prototiplari 1973-yilda Amerika Urologiya Assotsiatsiyasining yillik yigʻilishida Baylor universiteti va Mayami universiteti shifokorlarining ikki guruhi tomonidan taqdim etilgan[2][6][7]. Small va Carrion 1975-yilda Small-Carrion protezini (Mentor, AQSh) joriy etish bilan yarim qattiq jinsiy olat implantlarini ommalashtirishni boshladilar. Brantli Skott qurilmani silikondan tayyorlangan ikkita shishiriladigan silindrsimon korpus, rentgenokontras suyuqlikni oʻz ichiga olgan rezervuar va ikkita nasosdan iborat deb taʼriflaydi[6]. Brentli Skottning birinchi avlod mahsulotlari American Medical Systems (hozirgi Boston Scientific) orqali sotilgan[5][8]. Birinchi avlod joriy etilganidan beri American Medical Systems koʻplab yangilangan qurilmalar chiqardi. Mentor (hozirgi Coloplast) 1983-yilda bozorga kirib keldi[5]. 2017-yilda dunyoda erkak jinsiy olati implantlarini ishlab chiqaruvchi oʻndan ortiq ishlab chiqaruvchilar bor edi, ammo ularning koʻpi bozorda qolmadi[9]. Bozorga yaqinda qoʻshilganlardan biri bu Zephyr Jarrohlik Implantlari boʻlib, u biologik erkaklar uchun jinsiy olatni implantlari bilan bir qatorda transerkaklarda jinsni oʻzgartirish uchun moʻljallangan shishiriladigan va bukiladigan implantlar namunalarini taqdim etdi. rdrdd gsgs dkjnasfjn vsdvjs vvsv vsdbvd vdbd vsvs vsv rdrdd gsgs dkjnasfjn vsdvjs vvsv vsdbvd vdbd vsvs vsv rdrdd gsgs dkjnasfjn vsdvjs vvsv vsdbvd vdbd vsvs vsv

Taxminan Erektil disfunksiya tashxisi qoʻyilgan dori terapiya foydasiz boʻlgan bemorlarning 3 %i va Erektil disfunksiyasiga chalingan bemorlarning 5 % i jinsiy olat protezidan foydalanadi[10]. AQShda har yili 25 000 ga yaqin shishiriladigan jinsiy olat protezlari implantatsiya qilinadi[11].

Quyidagi roʻyxatda 2020-yilda bozorda mavjud boʻlgan jinsiy olat implantlarini haqida maʼlumot berilgan.

Mahsulot Kompaniya Mamlakat Implant turi Bozorga kirgan yili
AMS Spektra Boston Scientific (sobiq American Medical Systems) Amerika Qoʻshma Shtatlari bukiladigan (egiluvchan) 2009-yil
Genesis Coloplast Amerika Qoʻshma Shtatlari bukiladigan 2004-yil
ZSI 100, ZSI 100 FtM va ZSI 100 D4 Zephyr Surgical Implants Shveysariya bukiladigan 2012-yil
Tube Promedon Argentina bukiladigan 2007-yil
AMS Ambicor Boston Scientific (sobiq American Medical Systems) Amerika Qoʻshma Shtatlari toʻldiriladigan 1994-yil
AMS 700 seriyali (LGX, CX, CXR) Boston Scientific (sobiq American Medical Systems) Amerika Qoʻshma Shtatlari toʻldiriladigan 1983-yil
Titan Coloplast Amerika Qoʻshma Shtatlari toʻldiriladigan 2002-yil
ZSI 475 va ZSI 475 FTM Zephyr Surgical Implants Shveysariya toʻldiriladigan 2012-yil

Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jinsiy olatni egiluvchan implantlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shishiriladigan olat implantlarini taqqoslash (shishirilgan silindrlarning diametri va uzunligi)
Jinsiy olat nasoslarining konstruksiyalari

Egiladigan yoki yarim qattiq jinsiy olatni protezi jinsiy olatni tanasiga implantatsiya qilingan juft tayoqchalar toʻplamidan iborat. Chiziqlar qattiq, lekin ular qoʻlda vertikal tik holatida joylashtirilishi mumkin boʻlgan maʼnoda egiluvchandir[12]. Bukiladigan implantlarning ikki turi mavjud, biri silikondan qilingan va ichida yadrosi yoʻq, uni yumshoq implant deb ham atashadi. Ikkinchisi silikon bilan qoplangan kumush yoki poʻlat spiral yadrodan iborat. Baʼzi modellarning uzunlikni sozlash uchun yechilishi mumkin boʻlgan qismlari mavjud[9]. Hozirgi vaqtda butun dunyo boʻylab turli xil moslashuvchan jinsiy olat implantlari mavjud[13].

Shishiriladigan jinsiy olat implantatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yaqinda ishlab chiqilgan shishiriladigan olat implanti (ShOI) puflanadigan tsilindrlar va nasos tizimidan tashkil topgan. Tuzilishdagi farqlarga asoslanib, puflanadigan penil implantlarining ikki turi mavjud: ikki qismli va uch qismli ShOI. Har ikki turdagi puflanadigan moslamalar steril tuzli natriy xlorid eritmasi bilan toʻldiriladi, u ish paytida silindrlarga haydaladi. Silindrlar jinsiy olatni kavernoz tanasiga joylashtiriladi. Nasos tizimi silindrlarga ulangan va moyak xaltasiga joylashtirilgan.[9] Uch komponentli implantlarda nasos tizimi bilan ulangan alohida sigʻimli rezervuar mavjud. Rezervuar odatda Retzius boʻshligʻiga joylashtiriladi, ammo boshqa joylarga ham joylashtirish mumkin masalan, koʻndalang va toʻgʻri muskullar oʻrtasida. Uch qismli implantlar tabiiy erektsiyani oʻxshash jinsiy olatni yanada qattiqroq va yoʻgʻonroq boʻlishini taʼminlaydi. Bundan tashqari, katta rezervuar mavjudligi sababli, uch boʻlakli implantlar boʻshatilganda jinsiy olatni toʻliq boʻshashmasligini taʼminlaydi va shu bilan ikki boʻlakli shishiriladigan yoki egiladigan implantlarga qaraganda koʻproq qulaylik yaratadi[5].

Natriy xlorid eritmasi rezervuardan qoʻlda jinsiy olatni oʻqiga oʻrnatilgan silindrlarning ikki tomonlama kameralariga haydaladi. Bu erektsiyaga olib keladi. Biroq, jinsiy olatni boshi oʻzgarishsiz qoladi. Shishiriladigan protezlarning 95 foizi jinsiy aloqa uchun etarli erektsiyani taʼminlaydi. Amerika Qoʻshma Shtatlarida shishiriladigan protezlar pastroq infeksiya darajasi, qurilmaning yuqori chidamliligi va 80-90 % qoniqish darajasi tufayli egiluvchan protezlarni oʻrnini egalladi[1].

1975-yilda Skott va uning hamkasblari tomonidan taqdim etilgan birinchi prototip uch qismli protez edi (ikkita silindr, suyuqlik rezervuaridagi ikkita nasos). Oʻshandan beri ShOI qurilmaning ishonchliligi va chidamliligi boʻyicha koʻplab oʻzgarishlar va yaxshilanishlar amalga oshirildi, shu jumladan implantlarni ishlab chiqarishda ishlatiladigan kimyoviy materialni oʻzgartirish, infeksiyani kamaytirish uchun hidrofil qoplamalar va antibiotiklarni chiqaradigan qoplamalardan foydalanish, bir teginish bilan ishga tushish mexanizmi va boshqalar[9]. Jihozning rivojlanishi bilan birga jinsiy olatni protezlarini implantatsiya qilishda qoʻllaniladigan jarrohlik usullari ham yaxshilandi. Shishiriladigan jinsiy olat implantlari implantatsiyasi urologiyada „tegishsiz“ jarrohlik texnikasi joriy etilgan birinchi aralashuvlardan biri edi.[14]

Ilovalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jinsiy olatni kavernoz tanasiga oʻrnatilgan shishiriladigan olat iimplantining chizmasi
Implantatsiyasi qilingan jinsiy olatda erektsiya hosil qilish

Erektil disfunksiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Soʻnggi paytlarda erektil disfunksiyani jarrohliksiz davolash usullarining jadal va keng rivojlanishiga, ayniqsa yangi maxsus dorilar va gen terapiyasining paydo boʻlishiga qaramay, jinsiy olatni implantlari dori-darmonlar bilan davolab boʻlmaydigan erektil disfunksiya uchun davolash uchun tanlovning asosiy oltin standarti boʻlib qolmoqda[5][15]. Bundan tashqari, jinsiy olatni implantlari erektil disfunksiyadan aziyat chekadigan va dori terapiyasiga murojaat qilmasdan muammoga doimiy yechim topmoqchi boʻlganlar uchun mos variant boʻlishi mumkin. Jinsiy olatni implantlari turli xil etiologiyalarning erektil disfunksiyasini (qon tomir, kavernoz, neyrogen, operatsiyadan keyingi psixologik (masalan, prostatektomiya) davolash uchun ishlatilgan. Amerika Urologiya Assotsiatsiyasi erektil disfunksiyasi boʻlgan barcha erkaklarga davolash usuli sifatida jinsiy olat implantlari haqida maʼlumot berishni va ular bilan mumkin boʻlgan natijalarni muhokama qilishni tavsiya qiladi[16].

Jinsiy olatni deformatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jinsiy olatni implantatsiyasi uning deformatsiyasiga olib keladigan turli vaziyatlarda uning tabiiy shaklini tiklashga yordam beradi. Bularga travma, jinsiy olatni jarrohligi, deformatsiya va Peyroni kasalligi[5] kabi fibrotik kasalliklar kiradi. Peyroni kasalligida jinsiy olatni egriligi normal jinsiy aloqa qilish imkon bermaydi va kavernoz tanadagi qon oqimining buzilishi tufayli erektil disfunksiya bilan birga keladi[17]. Shuning uchun Peyroni kasalligida jinsiy olatni protezini implantatsiya qilish kasallikning patofiziologiyasi bilan bogʻliq boʻlgan bir nechta mexanizmlarni hal qilishga qaratilgan.

Jinsning oʻzgarish (ayoldan erkakka)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Falloplastika muolajalaridan soʻng jinsiy olatni protezlarining turli modellari oʻrnatilgan boʻlsa-da,[18] birinchi holat 1978-yilda Puket va Monti[19] tomonidan tasvirlangan. Transerkaklarda jinsni oʻzgartirish jarrohlik amaliyoti uchun birinchi jinsiy olatni implantlari 2015-yilda Zephyr Surgical Implants[20] tomonidan ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy qilingan. Buklanuvchan va shishiriladigan modellar mavjud. Ushbu implantlar protezning uchida ergonomik bosh bilan yanada real shaklga ega boʻladi. Shishiriladigan modelda tuxumga oʻxshash nasos mavjud. Protez pubik suyagiga qattiq fiksatsiya bilan implantatsiya qilinadi.

Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoniqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jinsiy olat implantatsiyasidan umumiy qoniqish 90 % dan oshadi. Natijani baholash uchun bemorning ham, uning sherigining ham qoniqish darajasi tahlil qilinadi. Shishiriladigan jinsiy olatni protezi PDE5 inhibitorlari yoki intrakavernoz inyeksiyalar bilan dori terapiyasiga qaraganda bemor va jinsiy sherigining koʻproq qoniqishiga olib keldi. Shishiriladiganlari egiluvchan implantlarga nisbatan qoniqish yuqoriroq, ammo 2 va 3 qismli qurilmalar oʻrtasida farq yoʻq. Eng koʻp uchraydigan shikoyatlar jinsiy olatni uzunligi va aylanasining qisqarishi va qurilmadan foydalanishdagi qiyinchiliklaridir[15][21]. Shunday qilib, dastlabki maslahatlashuvda bemorga va uning sherigiga operatsiya bilan bogʻliq barcha tafsilotlarni batafsil tushuntirish natijalarni va qoniqish darajasini keyingi baholashda muhim rol oʻynaydi.

Egrilikni tuzatish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Peyroni kasalligi uchun shishiriladigan jinsiy olatni implantlari bilan jinsiy olatni egriligini tuzatish darajasi 33 % dan 90 % gacha yetadi[17]. Jinsiy olatni implantatsiyasidan keyin qoldiq egrilik odatda intraoperativ jarrohlik amaliyotini talab qiladi.

Murakkabliklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jinsiy olatni implantatsiyasi bilan bogʻliq eng koʻp uchraydigan asoratlar infeksiya boʻlib, 1-3 % ni tashkil qiladi[21]. Jarrohlik sohasiga ham, qurilmaga ham infeksiyasi tushishi kuzatiladi. Infeksiya jinsiy olatni implantatsiyasining oʻzi bilan bogʻliq boʻlsa, implantni olib tashlash va boʻshliqlarni antiseptik eritmalar bilan yuvish talab qilinadi. Ushbu stsenariyda toʻqimalarning fibrozi va jinsiy olatni qisqarishining oldini olish uchun darhol artroplastika qilish kerak. Qayta operatsiya qilish yoki qurilmani almashtirish chastotasi 6 % dan 13 % gacha[17]. Qayd etilgan boshqa asoratlar qatoriga kavernoz tana va siydik yoʻllarining teshilishi (0,1-3 %) kiradi, ular ilgari fibroz bilan ogʻrigan bemorlarda tez-tez uchraydi, protez eroziyasi yoki ekstruziyasi, glans shaklini oʻzgartirish, gematoma, jinsiy olatni qisqarishi va qurilmaning ishdan chiqishi. Jarrohlik texnikasi va implantlarni oʻzgartirishning doimiy takomillashuvi tufayli vaqt oʻtishi bilan asoratlar darajasi keskin kamaydi.

Jinsiy olatni operatsiyadan keyingi qisqarishiga qarshi kurashish, jinsiy olatni uzunligini taminlash va bemorning qoniqishini oshirish uchun penis implantatsiyasi bilan birgalikda ventral va dorsal falloplastika muolajalari tavsiflangan[15]. Oʻzgartirilgan glanulopeksiya tovushdan tez samolyot burni shakldagi deformatsiya va glans gipermobilligining oldini olish uchun taklif qilingan. Bu ikkalasi ham jinsiy olatni implantatsiyasining mumkin boʻlgan asoratlari hisoblanadi[22]. Jinsiy olatni kesilgan ogʻir qisqartirish holatlarida implantlar bilan uzaytiradigan usullar qoʻllanilgan. Biroq, bu usullarning asoratlari yuqori boʻlgan va hozirda ulardan foydalanilmaydi. snhsjc sjcbsjcb sjbxsh bwubu wdw dw

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Perito, Paul „Penile Implants“ (inglizcha). PeritoUrology.com. Perito Urology. 28-sentabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-mart 2020-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 Carrion, Hernan; Martinez, Daniel; Parker, Justin; Hakky, Tariq; Bickell, Michael; Boyle, Alexander; Weigand, Luke; Carrion, Rafael. A History of the Penile Implant to 1974 // Andoza:Нп3. — 2016. — Iyul (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1016/j.sxmr.2016.05.003. — PMID 27871961.
  3. ↑ Phalloplasty // Andoza:Нп3. — DOI:10.1016/S0022-5347 (17)68301-0. — PMID 13000938.
  4. ↑ SILICONE IMPLANTATION // Andoza:Нп3. — DOI:10.1097/00006534-196407000-00011. — PMID 14200523.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Rodriguez, Katherine M.; Pastuszak, Alexander W. A history of penile implants // Translational Andrology and Urology. — 2017. — Noyabr (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.21037/tau.2017.04.02. — PMID 29238664.
  6. ↑ 6,0 6,1 Brantley Scott, F.; Bradley, William E.; Timm, Gerald W. Management of erectile impotence Use of implantable inflatable prosthesis // Urology. — 1973. — Iyul (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1016/0090-4295 (73)90224-0. — PMID 4766860.
  7. ↑ Small, Michael P.; Carrion, Hernan M.; Gordon, Julian A. Small-Carrion penile prosthesis // Urology. — 1975. — Aprel (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1016/0090-4295 (75)90071-0. — PMID 1093303.
  8. ↑ F. Brantley Scott: a visionary in the world of urology // Andoza:Нп3. — DOI:10.1002/tre.639.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Chung, Eric. Penile prosthesis implant: scientific advances and technological innovations over the last four decades // Translational Andrology and Urology. — 2017. — Fevral (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.21037/tau.2016.12.06. — PMID 28217449.
  10. ↑ Trends in the Utilization of Penile Prostheses in the Treatment of Erectile Dysfunction in the United States // Andoza:Нп3. — DOI:10.1111/jsm.12921. — PMID 26096365.
  11. ↑ Darouiche, Rabih O.; Bella, Anthony J.; Boone, Timothy B.; Brock, Gerry; Broderick, Gregory A.; Burnett, Arthur L.; Carrion, Raphael; Carson, Culley; Christine, Brian; Dhabuwala, Chipriya B.; Hakim, Lawrence S.; Henry, Gerard; Jones, LeRoy A.; Khera, Mohit; Montague, Drogo K.; Nehra, Ajay. North American Consensus Document on Infection of Penile Prostheses // Andoza:Нп3. — DOI:10.1016/j.urology.2013.05.048. — PMID 23958508.
  12. ↑ Perito, Paul „Malleable Penile Implant Prosthesis“ (inglizcha). PeritoUrology.com. Perito Urology. 1-mart 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-mart 2020-yil.
  13. ↑ Le, Brian; Burnett, Arthur L. Evolution of penile prosthetic devices // Korean Journal of Urology. — 2015. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.4111/kju.2015.56.3.179. — PMID 25763121.
  14. ↑ {{{заглавие}}}.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Fakhoury, Mathew Q; Halpern, Joshua; Bennett, Nelson. Recent advancements in penile prosthetics // F1000Research. — 2019. — Fevral (Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.12688/f1000research.17407.1. — PMID 30828431.
  16. ↑ Erectile Dysfunction: AUA Guideline // Andoza:Нп3. — DOI:10.1016/j.juro.2018.05.004. — PMID 29746858.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Anaissie, James; Yafi, Faysal A. A review of surgical strategies for penile prosthesis implantation in patients with Peyronie's disease // Translational Andrology and Urology. — 2016. — Iyun (Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.21037/tau.2016.04.04. — PMID 27298781.
  18. ↑ {{{заглавие}}}(ingl.).
  19. ↑ {{{заглавие}}}(ingl.).
  20. ↑ {{{заглавие}}}(ingl.).
  21. ↑ 21,0 21,1 {{{заглавие}}}.
  22. ↑ Modified Glanulopexy Technique for Supersonic Transporter Deformity and Glanular Hypermobility in Men With Penile Prostheses // Andoza:Нп3. — DOI:10.1016/j.jsxm.2018.04.633. — PMID 29731427.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jinsiy_olat_implantatlari&oldid=3178982" dan olindi