Jiaozi

Jiaozi ( xitoycha: 饺子 ) Xitoyda va Sharqiy Osiyoning boshqa qismlarida tez-tez iste'mol qilinadigan xitoy chuchvarasidir . Jiaozi xitoy syceega o'xshab tugiladi va Xitoyda ular katta madaniy ahamiyatga ega. Jiaozi Shimoliy Xitoy bo'ylab Xitoy Yangi yilida iste'mol qilinadigan asosiy taomlardan biridir va shimoliy viloyatlarda butun yil davomida iste'mol qilinadi. Xitoy oshxonasining bir qismi hisoblansada, jiaozi Sharqiy Osiyoning boshqa qismlarida va G'arbiy dunyoda mashhur bo'lib, uning qovurilgan navi ba'zan Shimoliy Amerikada potstickers, Buyuk Britaniya va Kanadada xitoy chuchvarasi deb ataladi. Ingliz tilidagi "potsticker" atamasi xitoyning mandarin tilidagi "guotie" (鍋貼) so'zining kalkesi( o'zlashtirilgani)dir . Potsticker Buwei Yang Chao va uning turmush o'rtog'i Yuen Ren Chao tomonidan 1945 yilda nashr etilgan "Xitoyda qanday qilib ovqat tayyorlash va ovqatlanish kerak" kitobida ishlatilgan. Shimoliy Xitoyda esa "guotie" so'zi har qanday qovurilgan jiaozi emas, balki uchlari ochiq qoldirilgan va qovurilgan jiaozi turiga ishora qiladi.

Jiaozi odatda yupqa o'ralgan xamir bo'lagiga o'ralgan maydalangan go'sht va / yoki sabzavotli qiymadan solinib, so'ngra uchlari bir-biriga birlashtirib tugiladi. Tayyor jiaozi qaynatiladi ( shuǐ jiǎo ), bug'da pishiriladi ( zhēng jiǎo ) yoki qovuriladi ( zhà jiǎo ) va an'anaviy ravishda qora sirka va kunjut moyi bilan tortiq qilinadi. Ularni sho'rvani ichiga solib ham iste'mol qilish mumkin( tāng jiǎo ).

Kelib chiqishi va odatiyligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

An'anaga ko'ra, jiaozi Sharqiy Xan davrida (milodiy 25-220 yillar) ^[1]^[2] an'anaviy xitoy tibbiyotining buyuk amaliyotchisi bo'lgan Chjan Zhongjing ^[3] tomonidan ixtiro qilingan deb hisoblangan. Jiaozi dastlab "nozik quloqlar" deb atalgan ( xitoycha: 嬌耳 jiao'er) chunki ular muzlagan quloqlarni davolash uchun ishlatilgan. Chjan Zhongjing qishda uyiga qaytayotganida, ko'plab oddiy odamlarning issiq kiyimi va oziq-ovqati yo'qligi sababli quloqlari muzlab qolganini ko'rdi. U bu kambag'allarni qo'zi go'shti, qora murch va ba'zi isituvchi dori-darmonlarni qozonda pishirib, ularni maydalab, mayda xamir o'ramlarini ichiga solish uchun ishlatgan. U bu chuchvaralarni qaynatib, sho'rva bilan birga xitoygaYangi yil kirib kelguniga qadar bemorlariga berdi. Yangi yilni nishonlash va muzlagan quloqlardan xalos bo'lish uchun odamlar Chjanning Jiao'erni tayyorlash retseptiga taqlid qilishdi. ^[4]

Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jiaozi ning 4 ta turi. Qaynatilgan jiaozi (shuijiao), bug'da pishirilgan jiaozi (zhengjiao), qovurilgan jiaozi (jianjiao), sho'rvadagi jiaozi(tangjiao).

Qiyma uchun xamir ichiga tuxum solinadigan jiaozi "tuxumli jiaozi" deb ataladi ( xitoycha: 蛋饺 ).

Qiymalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oddiy jiaozi go'shtli qiymalariga tovuq go'shti, cho'chqa go'shti, mol go'shti, qisqichbaqalar va baliq kiradi, ular odatda tug'ralgan sabzavotlar bilan aralashtiriladi. Mashhur sabzavotli qiymalarga napa karam, qora piyoz (bahor piyoz), selderey, pirasa, ismaloq, qo'ziqorin, sabzi va iste'mol qilish mumkin bo'lgan qora qo'ziqorin kiradi.

Gyōza[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gyoza - Jiaozi ning yaponcha shakli boʻlib , Ikkinchi jahon urushi davrida Xitoyning shimoli-sharqidagi Yaponiyani qoʻllab-quvvatlagan qoʻgʻirchoq davlat Manchukuodan qaytgan yapon askarlari tomonidan olib kelingan retseptlar asosida ishlab chiqilgan. Yaponcha gyōza so'zi giǎoze dan kelib chiqqan bo'lib, standart Mandarin jiǎozi ning Jilu Mandarin talaffuzi bo'lib, ko'pincha bir xil xitoycha iyeroglifi yordamida yoziladi.

Ma'lumotnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „Frozen ears: The story of gyozas“. The Malay Mail (2022-yil 26-sentyabr). — „One would always have suspected that the ubiquitous Japanese gyoza originated from China – and one would be completely right, unlike most economists. The origins of the gyoza are said to stem from the treatments invented by Zhang Zhongjing (150–219 AD), a Han dynasty physician born in Nanyang. One of his inventions was the jiaozi (though it was originally called "tender ears") and they were used to treat frostbitten ears during the freezing winters.“.
↑ „Seeking XLB“. The Austin Chronicle. — „Chinese dumplings are said to have begun near the end of the Eastern Han dynasty with Zhang Zhongjing (AD 150–219), a famous northern Chinese medicinal herbalist known as "The Medicine Saint".“.
↑ „the origin of Jiaozi“. people.com.cn. people.com.cn. 2020-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2002-yil 7-fevral.
↑ „你知道冬至为什么吃饺子吗? 医圣张仲景发明“. 人民网. 人民网 (2015-yil 23-dekabr). 2017-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-dekabr.

[1] „Frozen ears: The story of gyozas“. The Malay Mail (2022-yil 26-sentyabr). — „One would always have suspected that the ubiquitous Japanese gyoza originated from China – and one would be completely right, unlike most economists. The origins of the gyoza are said to stem from the treatments invented by Zhang Zhongjing (150–219 AD), a Han dynasty physician born in Nanyang. One of his inventions was the jiaozi (though it was originally called "tender ears") and they were used to treat frostbitten ears during the freezing winters.“.

[2] „Seeking XLB“. The Austin Chronicle. — „Chinese dumplings are said to have begun near the end of the Eastern Han dynasty with Zhang Zhongjing (AD 150–219), a famous northern Chinese medicinal herbalist known as "The Medicine Saint".“.

[3] „the origin of Jiaozi“. people.com.cn. people.com.cn. 2020-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2002-yil 7-fevral.

[4] „你知道冬至为什么吃饺子吗? 医圣张仲景发明“. 人民网. 人民网 (2015-yil 23-dekabr). 2017-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-dekabr.

[1]

[2]

[3]

[4]