Ittiriy xlorid

Ittriy xlorid - binar noorganik birikma, formulasi YCl 3 boʻlgan ittriy metallining xlorid kislota bilan tuzi, rangsiz kristall modda, suvda eriydi, kristall gidratlar hosil qiladi.

Olinishi

• Xlorning ittriy metaliga taʼsiri:

${\mathsf {2Y+3Cl_{2}\ {\xrightarrow {100-200^{o}C}}\ 2YCl_{3}}}$

• Xlorning ittiriy oksidiga qaytaruvchilar ishtirokida taʼsiri:

${\mathsf {Y_{2}O_{3}+3Cl_{2}+C\ {\xrightarrow {750-850^{o}C}}\ 2YCl_{3}+3CO}}$

• Xlorid kislotaning ittriy metalli, oksidi, gidroksidi yoki ittriy sulfidi bilan reaksiyasi:

${\mathsf {2Y+6HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2YCl_{3}+3H_{2}}}$

${\mathsf {Y_{2}O_{3}+6HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2YCl_{3}+3H_{2}O}}$

${\mathsf {Y(OH)_{3}+3HCl\ {\xrightarrow {}}\ YCl_{3}+3H_{2}O}}$

${\mathsf {Y_{2}S_{3}+6HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2YCl_{3}+3H_{2}S\uparrow }}$

Fizikaviy hossalari

Ittriy xlorid monoklinik singoniyali rangsiz kristallar hosil qiladi, fazoviy guruh C 2/m, kristall panjara parametrlari a = 0,692 nm, b = 1,192 nm, c = 0,633 nm, b = 111,0 °, Z = 4.

Suv va etanolda yaxshi eriydi. Dietil efirda erimaydi.

YCl 3 •H 2 O va YCl 3 •6H 2 O tarkibidagi kristall gidratlarni hosil qiladi.

Kimyoviy xossalari

• Suvsiz tuz kristall gidratni quruq vodorod xlorid atmosferasida quritish orqali olinadi:

${\mathsf {YCl_{3}\cdot 6H_{2}O\ {\xrightarrow[{-H_{2}O}]{100^{o}C}}\ YCl_{3}\cdot H_{2}O\ {\xrightarrow[{-H_{2}O}]{160^{o}C,HCl}}\ YCl_{3}}}$

• Qizdirilganda kristall gidrat parchalanadi:

${\mathsf {YCl_{3}\cdot 6H_{2}O\ {\xrightarrow {150-270^{o}C}}\ YOCl+2HCl+5H_{2}O}}$

• Qaynoq suv bilan reaksiyaga kirishadi:

${\mathsf {YCl_{3}+2H_{2}O\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ YCl(OH)_{2}+2HCl}}$

• Ishqorlar bilan reaksiyaga kirishadi:

${\mathsf {YCl_{3}+3NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Y(OH)_{3}+3NaCl}}$

• Almashinuv reaktsiyalariga kiradi:

${\mathsf {YCl_{3}+HF\ {\xrightarrow {}}\ YF_{3}\downarrow +3HCl}}$

• Ittriy xloriddan ishqoriy metallar tomonidan siqib chiqariladi:

${\mathsf {YCl_{3}+3Li\ {\xrightarrow {250-300^{o}C}}\ Y+3LiCl}}$

• Baʼzi metallarning xloridlari bilan murakkab tuzlar hosil boʻladi:

${\mathsf {2YCl_{3}+3PtCl_{2}+4H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ 2YCl_{3}\cdot 3PtCl_{2}\cdot 4H_{2}O}}$

${\mathsf {YCl_{3}+2AuCl_{3}+16H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ YCl_{3}\cdot 2AuCl_{3}\cdot 16H_{2}O}}$

${\mathsf {YCl_{3}+3HgCl_{2}+9H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ YCl_{3}\cdot 3HgCl_{2}\cdot 9H_{2}O}}$

Qo'llanilishi

• Ittriyni tozalash uchun ishlatiladi.

Adabiyotlar

• Химическая энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, 1990. ISBN 5-82270-035-5. 
• Справочник химика, 3-е изд., испр, Л.: Химия, 1971. 
• Лидин Р.А. и др.. Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов, 3-е изд., испр, М.: Химия, 2000. ISBN 5-7245-1163-0. 
• Рипан Р., Четяну И.. Неорганическая химия. Химия металлов. М.: Мир, 1972.