Ispaniyaning Afgʻonistondagi harbiy kontingenti
| Ispaniyaning Afgʻonistondagi harbiy kontingenti | |
|---|---|
 Hirot viloyatidagi ispan kolonnasi. 2005-yil 14-sentabr | |
| Faol | 2001-yil–2021-yil 13-may |
| Davlat | Ispaniya |
| Kimga qaram | Ispaniya Mudofaa vazirligi |
| Tarmoqlar | ISAF (2002 - 2014) |
Ispaniyaning Afgʻonistondagi harbiy kontingenti Ispaniya qurolli kuchlarining ISAF kuchlari tarkibida faoliyat yuritgan boʻlinmasidir.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ispaniya hukumati 2001-yil kuzida Qirgʻizistondagi Manas aviabazasiga EF-18A „Hornet“ qiruvchi-bombardimonchi samolyotlarining ikkita reysini, bitta KC-130H yonilgʻi quyish samolyoti, bitta C-295 transport samolyoti va 50 nafar harbiyni yubordi[1]. 2001-yil dekabr oyida Bonn shahrida kelishuvlar imzolangandan soʻng Ispaniya harbiy kontingenti Afgʻoniston hududiga joʻnatildi.
Dastlabki-yillarda ispan kontingenti Kobul viloyatida joylashgan edi[1], ammo 2005-yildan boshlab Badgis provinsiyasi uning asosiy faoliyat sohasiga aylandi.
2011-yilda Ispaniya hukumati Afgʻonistondagi harbiy ishtirokini kamaytirish va Ispaniya ISAF kontingenti sonini qisqartirish niyatida ekanligini eʼlon qildi.
2013-yil 1-avgust holatiga koʻra, qoʻshinlar soni 856 askarni tashkil etdi.
2014-yil 28-dekabrda NATO qo‘mondonligi Afg‘onistonda „Bardoshli erkinlik“ operatsiyasi yakunlanganini eʼlon qildi. Biroq, mamlakatdagi jangovar harakatlar davom etdi va xorijiy qoʻshinlar mamlakatda qoldi — 2015-yil 1-yanvarda boshlangan "Qatʼiy qoʻllab-quvvatlash" operatsiyasiga muvofiq, garchi ularning umumiy soni qisqartirilgan boʻlsa ham (2015-yil oktabr oyi boshida Ispaniya kontingenti 410 nafar harbiy xizmatchidan iborat edi. , keyin 25 harbiy xizmatchiga qisqartirildi).
2016-yilning 19-dekabrida Xalqaro Qizil Xoch tashkiloti xodimi (Ispaniya fuqarosi) Qunduz viloyatining Ali-Obod tumanida o‘g‘irlab ketilgan, biroq 2017-yil yanvarida Afg‘oniston maxsus kuchlari tomonidan ozod qilingan.
2018-yil iyul oyida ispan harbiy kontingenti soni 40 askarni tashkil etdi[2].
2020-yil fevral oyida kontingentning soni 66 nafar harbiy xizmatchidan iborat edi[3].
2021-yil 14-aprelda AQSh prezidenti Jo Bayden 2021-yilning 11-sentabriga qadar bu jarayonni yakunlash bilan 2021-yil may oyida AQSh qo‘shinlarini Afg‘onistondan olib chiqishni boshlash rejalarini eʼlon qildi. Xuddi shu kuni, NATO mamlakatlari tomonidan „yaqin bir necha oy ichida“ qoʻshinlarni olib chiqish toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. 2021-yil 13-mayda Ispaniya qoʻshinlarni evakuatsiya qilish va operatsiyada ishtirok etishni yakunladi.
Tolibon kuchlarining Kobulga yaqinlashgani munosabati bilan 2021-yil 13-avgust kuni Ispaniya hukumati elchixona va fuqarolarni evakuatsiya qilishga qaror qildi. Oʻsha paytda Afgʻonistonda elchixonaning oʻn nafar xodimi (diplomatlar va qoʻriqchilar) va yana oltita Ispaniya fuqarosi boʻlgan.
2021-yil 15-16-avgust kunlari Tolibon kuchlari Kobulni egallab oldi, 2021-yil 16-avgustda Ispaniya hukumati mamlakatda qolgan diplomatlar, Ispaniya fuqarolari, chet el fuqarolari va afg‘on qochqinlarini evakuatsiya qilish uchun Afg‘onistonga samolyot jo‘natishga qaror qildi. Ispaniya harbiy-havo kuchlarining oxirgi ikkita samolyoti 2021-yil 27-avgust kuni Kobul xalqaro aeroportidan havoga ko‘tarildi, jami 1900 kishi ispan samolyotlari tomonidan olib ketildi.
Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ispaniya hukumatining rasmiy maʼlumotlariga koʻra, mamlakat Afgʻonistondagi harbiy operatsiyadagi ishtirokining dastlabki oʻn uch-yilida 2015-yil oktabrgacha unda Ispaniya qurolli kuchlari va fuqarolik gvardiyasining 26 ming nafar harbiy xizmatchisi qatnashgan.
Urush boshidan 2014-yil oxirigacha ispan kontingentining yoʻqotishlari 35 askar halok boʻldi va kamida 69 kishi yaralandi (lekin bu yoʻqotishlar 2003-yil 26-mayda Turkiyadagi bortida Afgʻonistondan qaytgan Yak-42 samolyotining halokatida halok boʻlgan 62 ispan askarini oʻz ichiga olmaydi.
Yuqorida sanab oʻtilgan yoʻqotishlar BMTning Afgʻonistonga yordam koʻrsatish missiyasi tarkibida Afgʻonistonda boʻlgan BMT xodimlari, shuningdek, EUPOL — Afgʻoniston dasturi boʻyicha Afgʻonistonda boʻlgan, ammo harbiy xizmatchilar boʻlmagan Yevropa Ittifoqi politsiyasi xodimlari oʻrtasidagi yoʻqotishlarni oʻz ichiga olmaydi:
- 2015-yil 11-dekabrda Ispaniyaning Kobuldagi elchixonasiga uyushtirilgan hujum chog‘ida ikki kishi (Isidro Gabino Sanmartin Ernandes va Xorxe Garsiya Tudela) elchixona atrofini qo‘riqlash chog‘ida halok bo‘ldi va Ispaniya maxsus politsiya bo‘linmasining yana ikki nafar aʼzosi yaralandi.
Yuqorida sanab oʻtilgan yoʻqotishlar „shartnoma“ boʻyicha koalitsiya kuchlarining (xorijiy xususiy harbiy va xavfsizlik kompaniyalari xodimlari, minalardan tozalash kompaniyalari, aviatsiya operatorlari, shuningdek koalitsiya ruxsati va manfaatlarini koʻzlab Afgʻonistonda faoliyat yuritayotgan boshqa fuqarolik xodimlari) yoʻqotishlarini oʻz ichiga olmaydi[4]:
- ochiq manbalarga koʻra, Afgʻonistonda kamida 3 nafar ispan fuqarosi halok boʻlgan (Ispaniya fuqaroligini olgan ISAF kontingenti tarjimoni Ataolah Taefik Alili 2010-yil 25-avgustda oʻldirilgan[5], shuningdek, vafot etganlar orasida uchuvchi Antonio Planas 2011-yil iyun oyida Kobuldagi Intercontinental mehmonxonasida portlash oqibatida va 2017-yil sentabr oyida Mozori Sharif shahrida otib oʻldirilgan Qizil Xoch shifokori[6] ham bor.
Yuqorida sanab oʻtilgan yoʻqotishlar urushda qatnashish uchun moliyaviy xarajatlar, samolyotlardagi yoʻqotishlar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga olmaydi (2005-yil 16-avgustda Ispaniya qurolli kuchlarining bitta AS.532 Cougar vertolyoti Hirot viloyatida halokatga uchragan[1], boshqasi shikastlangan[1]. 2007-yil 25-sentabrda Badgis provinsiyasida Ispaniya harbiy-havo kuchlarining AS.332 vertolyoti[1] shikastlangan va portlab ketgan. 2008-yil iyul oyi boshida Ispaniya kontingentining „Searcher-2“ uchuvchisiz razvedka samolyoti[1][7] halokatga uchradi.
- Ispaniya hukumatining Mudofaa komissiyasiga bergan rasmiy hisobotlaridan olingan Delas Tinchlik tadqiqotlari markazi (Centro Delàs de Estudios por la Paz) maʼlumotlariga koʻra, 2021-yilning may oyiga qadar Afgʻonistondagi harbiy operatsiyada ishtirok etish uchun 3,821 milliard yevroni tashkil etgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 podpolkovnik D. Rudakov. Voenno-vozdushnie sili Ispanii v sovremennix operatsiyax // jurnal „Zarubejnoe voennoe obozrenie“, № 8 (893), 2021, str.54-61
- ↑ „Resolute Support Mission: Key Facts and Figures“. 2021-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-mart.
- ↑ „Resolute Support Mission: Key Facts and Figures“. 2021-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-may.
- ↑ general-mayor M. Vildanov, polkovnik A. Turigin. Chastnie voennie kompanii v SShA // jurnal „Zarubejnoe voennoe obozrenie“, № 7, 2018, str.32-37
- ↑ Defensa y la Guardia Civil condecorarán al intérprete asesinado en Afganistán // „El Heraldo“ ot 26 avgusta 2010
- ↑ Asesinado un médico español de Cruz Roja en Afganistán // „El Periodico“ ot 11 sentyabrya 2017
- ↑ „17 июля 2008 Израильский БПЛА, разбившийся в Афганистане, мог быть сбит талибами“. 2014-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-may.